ปาปวคฺควณฺณนา

จูเฬกสาฏกวตฺถุ. [95]
"อภิตฺถเรถ กลฺยาเณติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน
วิหรนฺโต จูเฬกสาฏกพฺราหฺมณํ อารพฺภ กเถสิ.
วิปสฺสิทสพลสฺส กาลสฺมึ หิ มหาเอกสาฏกพฺราหฺมโณ นาม
อโหสิ. อยมฺปน เอตรหิ สาวตฺถิยํ จูเฬกสาฏโก นาม. ตสฺส หิ
เอโก นิวาสนสาฏโก อโหสิ, พฺราหฺมณิยาปิ เอโก; อุภินฺนํปิ
เอกเมว ปารุปนํ. พหิคมนกาเล พฺราหฺมโณ วา พฺราหฺมณี วา
ตํ ปารุปติ. อเถกทิวสํ วิหาเร ธมฺมสฺสวเน โฆสิเต พฺราหฺมโณ
อาห "โภติ ธมฺมสฺสวนํ โฆสิตํ; กึ ทิวา ธมฺมสฺสวนํ¹ คมิสฺสสิ,
อุทาหุ รตฺตึ ? ปารุปนสฺส หิ อภาเวน น สกฺกา อมฺเหหิ เอกโต
คนฺตุนฺติ. พฺราหฺมณี " สามิ อหํ ทิวา คมิสฺสามีติ สาฏกํ ปารุปิตฺวา
อคมาสิ. พฺราหฺมโณ ทิวสภาคํ เคเห วีตินาเมตฺวา รตฺตึ คนฺตฺวา
สตฺถุ ปุรโต นิสินฺโน ธมฺมํ อสฺโสสิ. อถสฺส สรีรํ ผรมานา
ปญฺจวณฺณา ปีติ อุปฺปชฺชิ. โส สตฺถารํ ปูชิตุกาโม² หุตฺวา " สเจ
อิมํ สาฏกํ ทสฺสามิ, เนว พฺราหฺมณิยา, น มยฺหํ ปารุปนํ ภวิสฺสตีติ
จินฺเตสิ. อถสฺส มจฺเฉรจิตฺตานํ สหสฺสํ อุปฺปชฺชิ, ปุเนกํ สทฺธาจิตฺตํ
อุปฺปชฺชิ; ตมฺปิ อภิภวนฺตํ ปุน มจฺเฉรสหสฺสํ อุปฺปชฺชิ. อิติสฺส
1. สี. ธมฺมสฺสวนาย. 2. ปูเชตุกาโมติปิ.

พลวมจฺเฉรํ พนฺธิตฺวา คณฺหนฺตํ วิย สทฺธาจิตฺตํ ปฏิพาหติเยว.
ตสฺส " ทสฺสามิ น ทสฺสามีติ จินฺเตนฺตสฺเสว ปฐมยาโม วีติวตฺโต.
ตโต มชฺฌิมยาเม สมฺปตฺเต ตสฺมึปิ ทาตุํ นาสกฺขิ. ปจฺฉิมยาเม
สมฺปตฺเต โส จินฺเตสิ " มม สทฺธาจิตฺเตน มจฺเฉรจิตฺเตน จ สทฺธึ
ยุชฺฌนฺตสฺเสว เทฺว ยามา วีติวตฺตา, อิทํ มม เอตฺตกํ มจฺเฉรจิตฺตํ
วฑฺฒมานํ จตูหิ อปาเยหิ สีสํ อุกฺขิปิตุํ น ทสฺสติ, ทสฺสามิ สาฏกนฺติ.
โส มจฺเฉรสหสฺสํ อภิภวิตฺวา สทฺธาจิตฺตํ ปุเรจาริกํ กตฺวา สาฏกํ
อาทาย สตฺถุ ปาทมูเล ฐเปตฺวา " ชิตํ เม, ชิตํ เมติ ติกฺขตฺตุํ
มหาสทฺทมกาสิ.
ราชา ปเสนทิโกสโล ธมฺมํ สุณนฺโต ตํ สทฺทํ สุตฺวา
" ปุจฺฉถ นํ, กึ กิร เตน ชิตนฺติ อาห. โส ราชปุริเสหิ ปุจฺฉิโต
ตมตฺถํ อาโรเจสิ. ตํ สุตฺวา ราชา " ทุกฺกรํ กตํ พฺราหฺมเณน,
สงฺคหมสฺส กริสฺสามีติ เอกํ สาฏกยุคํ ทาเปสิ. โส ตมฺปิ
ตถาคตสฺเสว อทาสิ. ปุน ราชา " เทฺว จตฺตาริ อฏฺฐ โสฬสาติ
ทฺวิคุณํ กตฺวา ทาเปสิ. โส ตานิปิ ตถาคตสฺเสว อทาสิ. อถสฺส
ราชา ทฺวตฺตึสยุคานิ ทาเปสิ. พฺราหฺมโณ " อตฺตโน อคฺคเหตฺวา
ลทฺธํ ลทฺธํ วิสฺสชฺเชสิเยวาติ วาทวิโมจนตฺถํ ตโต "เอกํ ยุคํ
อตฺตโน เอกํ พฺราหฺมณิยาติ เทฺว ยุคานิ คเหตฺวา ตึส ยุคานิ
ตถาคตสฺเสว อทาสิ. ราชา ปน, ตสฺมึ สตฺตกฺขตฺตุมฺปิ ททนฺเต, ปุน
ทาตุกาโมว อโหสิ. ปุพฺเพ มหาเอกสาฏโก จตุสฏฺฐิยา สาฏกยุเคสุ
เทฺว อคฺคเหสิ. อยมฺปน ทฺวตฺตึสยุคลทฺธกาเล เทฺว อคฺคเหสิ. ราชา

ราชปุริเส อาณาเปสิ " ทุกฺกรํ ภเณ พฺราหฺมเณน กตํ, อนฺเตปุเร
มม เทฺว กมฺพเล อาหราเปยฺยาถาติ.¹ เต ตถา กรึสุ. ราชา
สตสหสฺสคฺฆนเก เทฺว กมฺพเล ตสฺส ทาเปสิ. พฺราหฺมโณ " น อิเม
มม สรีเร อุปโยคํ อรหนฺติ, พุทฺธสาสนสฺเสว เต อนุจฺฉวิกาติ เอกํ
กมฺพลํ อนฺโตคนฺธกุฏิยํ สตฺถุ สยนสฺส อุปริ วิตานํ กตฺวา พนฺธิ,
เอกํ อตฺตโน ฆเร นิพทฺธํ ภุญฺชนฺตสฺส ภิกฺขุโน ภตฺตกิจฺจฏฐาเน
วิตานํ กตฺวา พนฺธิ. ราชา สายณฺหสมเย สตฺถุ สนฺติกํ คนฺตฺวา
กมฺพลํ สญฺชานิตฺวา " ภนฺเต เกน ปูชา กตาติ ปุจฺฉิตฺวา,
" เอกสาฏเกนาติ วุตฺเต, " พฺราหฺมโณ มม ปสาทฏฺฐาเนเยว ปสีทตีติ
" จตฺตาโร หตฺถี จตฺตาโร อสฺเส จตฺตาริ กหาปณสหสฺสานิ จตสฺโส
อิตฺถิโย จตสฺโส ทาสิโย จตฺตาโร ปุริเส จตฺตาโร คามวเรติ เอวํ
ยาว สพฺพสตา จตฺตาริ จตฺตาริ กตฺวา สพฺพจตุกฺกํ นามสฺส ทาเปสิ.
ภิกฺขู ธมฺมสภายํ กถํ สมุฏฐาเปสุํ " อโห อจฺฉริยํ จูเฬกสาฏกสฺส
กมฺมํ, มุหุตฺตเมว สพฺพจตุกฺกํ ลภิ, อิทาเนว เขตฺตฏฺฐาเน กเตน
กลฺยาณกมฺเมน อชฺเชว วิปาโก ทินฺโนติ. สตฺถา อาคนฺตฺวา " กาย
นุตฺถ ภิกฺขเว เอตรหิ กถาย สนฺนิสินฺนาติ ปุจฺฉิตฺวา, " อิมาย
นามาติ วุตฺเต, " ภิกฺขเว สจายํ เอกสาฏโก ปฐมยาเม มยฺหํ ทาตุํ
อสกฺขิสฺส, สพฺพโสฬสกํ อลภิสฺส; สเจ มชฺฌิมยาเม ทาตุํ อสกฺขิสฺส,
สพฺพฏฺฐกํ อลภิสฺส; พลวปจฺจูเส ทินฺนตฺตา ปเนส สพฺพจตุกฺกํ ลภิ;
กลฺยาณกมฺมํ กโรนฺเตน หิ อุปฺปนฺนจิตฺตํ อหาเปตฺวา ตํขณญฺเญว
1. อาหเรยฺยาถาติ ยุตฺตตรํ.

กาตพฺพํ, ทนฺธํ กตํ กุสลํ หิ สมฺปตฺตึ ททมานํ ทนฺธเมว ททาติ;
ตสฺมา จิตฺตุปฺปาทสมนนฺตรเมว กลฺยาณกมฺมํ กาตพฺพนฺติ วตฺวา
อนุสนฺธึ ฆเฏตฺวา ธมฺมํ เทเสนฺโต อิมํ คาถมาห
" อภิตฺถเรถ กลฺยาเณ, ปาปา จิตฺตํ นิวารเย,
ทนฺธํ หิ กรโต ปุญฺญํ, ปาปสฺมึ รมตี มโนติ.
ตตฺถ อภิตฺถเรถาติ: " ตุริตตุริตํ สีฆสีฆํ กเรยฺยาติ อตฺโถ.
คิหินา หิ, " สลากภตฺตทานาทีสุ กิญฺจิเทว กุสลํ กริสฺสามีติ จิตฺเต
อุปฺปนฺเน, ยถา อญฺเญ โอกาสํ น ลภนฺติ, เอวํ " อหํ ปุเร อหํ
ปุเรติ ตุริตตุริตเมว กาตพฺพํ. ปพฺพชิเตน วา อุปชฺฌายวตฺตาทีนิ
กโรนฺเตน อญฺญสฺส โอกาสํ อทตฺวา " อหํ ปุเร อหํ ปุเรติ
ตุริตตุริตเมว กาตพฺพํ. ปาปา จิตฺตนฺติ: กายทุจฺจริตาทิโต ปน
ปาปกมฺมโต อกุสลจิตฺตุปฺปาทโต วา สพฺพฏฺฐาเน จิตฺตํ นิวารเย.
ทนฺธํ หิ กรโตติ: โย ปน " ทสฺสามิ, กริสฺสามิ, สมฺปชฺชิสฺสติ
นุ โข เม โนติ เอวํ จิกฺขลมคฺเคน คจฺฉนฺโต วิย ทนฺธํ ปุญฺญํ
กโรติ, ตสฺส เอกสาฏกสฺส วิย มจฺเฉรสหสฺสํ ปาปํ โอกาสํ
ลภติ. อถสฺส ปาปสฺมึ รมติ มโน. กุสลกมฺมกรณกาเลเยว หิ
จิตฺตํ กุสลกมฺเม รมติ, ตโต มุจฺจิตฺวา ปาปนินฺนเมว โหตีติ.
คาถาปริโยสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณึสูติ.
จูเฬกสาฏกวตฺถุ.

2. เสยฺยสกตฺเถรวตฺถุ. (96)
" ปาปญฺเจ ปุริโส กยิราติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน
วิหรนฺโต เสยฺยสกตฺเถรํ อารพฺภ กเถสิ.
โส กิร โลฬุทายิตฺเถรสฺส¹ สทฺธิวิหาริโก อตฺตโน อนภิรตึ
ตสฺส อาโรเจตฺวา เตน ปฐมสงฺฆาทิเสสกมฺเม สมาทปิโต
อุปฺปนฺนุปฺปนฺนาย อนภิรติยา ตํ กมฺมมกาสิ. สตฺถา ตสฺส กิริยํ
สุตฺวา ตํ ปกฺโกสาเปตฺวา " เอวํ กิร ตฺวํ กโรสีติ ปุจฺฉิตฺวา,
" อาม ภนฺเตติ วุตฺเต, " กสฺมา ภาริยํ กมฺมํ อกาสิ, อนนุจฺฉวิกํ
โมฆปุริสาติ นานปฺปการโต ครหิตฺวา สิกฺขาปทํ ปญฺญาเปตฺวา
" เอวรูปํ หิ กมฺมํ ทิฏฺฐธมฺเมปิ สมฺปราเยปิ ทุกฺขสํวตฺตนิกเมว
โหตีติ วตฺวา อนุสนฺธึ ฆเฏตฺวา ธมฺมํ เทเสนฺโต อิมํ คาถมาห
" ปาปญฺเจ ปุริโส กยิรา, น นํ กยิรา ปุนปฺปุนํ,
น ตมฺหิ ฉนฺทํ กยิราถ, ทุกฺโข ปาปสฺส อุจฺจโยติ.
ตสฺสตฺโถ " สเจ ปุริโส สกึ ปาปกมฺมํ กเรยฺย, ตํขณญฺเญว
ปจฺจเวกฺขิตฺวา " อิทํ อปฺปฏิรูปํ โอฬาริกนฺติ น นํ กยิรา ปุนปฺปุนํ,
โยปิ ตมฺหิ ฉนฺโท วา รุจิ วา อุปฺปชฺเชยฺย, ตํปิ วิโนเทตฺวา
น กยิราเถว. กึการณา? ปาปสฺส หิ อุจฺจโย วุฑฺฒิ อิธโลเกปิ
ปรโลเกปิ ทุกฺโข ทุกฺขเมว อาวหตีติ.
เทสนาวสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณึสูติ.
เสยฺยสกตฺเถรวตฺถุ.
1. ลาฬุทายีติปิ เถรสฺส นามํ.

3. ลาชเทวธีตาวตฺถุ. (97)
" ปุญฺญญฺเจ ปุริโส กยิราติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน
วิหรนฺโต ลาชเทวธีตรํ อารพฺภ กเถสิ. วตฺถุ ราชคเห สมุฏฺฐิตํ.
อายสฺมา หิ มหากสฺสโป ปิปฺผลิคุหายํ วิหรนฺโต ฌานํ
สมาปชฺชิตฺวา สตฺตเม ทิวเส วุฏฺฐาย ทิพฺเพน จกฺขุนา ภิกฺขาจารฏฺฐานํ
โอโลเกนฺโต เอกํ สาลิกฺเขตฺตปาลิกํ อิตฺถึ สาลิสีสานิ คเหตฺวา ลาเช
กุรุมานํ ทิสฺวา " สทฺธา นุ โข อสฺสทฺธาติ วีมํสิตฺวา " สทฺธาติ ญตฺวา
" สกฺขิสฺสติ นุ โข เม สงฺคหํ กาตุํ โนติ อุปธาเรนฺโต " วิสารทา
กุลธีตา มม สงฺคหํ กริสฺสติ, กตฺวา จ ปน มหาสมฺปตฺตึ ลภิสฺสตีติ
ญตฺวา จีวรํ ปารุปิตฺวา ปตฺตมาทาย สาลิกฺเขตฺตสฺส สมีเป อฏฺฐาสิ.
กุลธีตา เถรํ ทิสฺวาว ปสนฺนจิตฺตา ปญฺจวณฺณาย ปีติยา ผุฏฺฐสรีรา
" ติฏฺฐถ ภนฺเตติ วตฺวา ลาเช อาทาย เวเคน คนฺตฺวา เถรสฺส ปตฺเต
อากีริตฺวา ปญฺจปติฏฺฐิเตน วนฺทิตฺวา " ภนฺเต ตุมฺเหหิ ทิฏฺฐธมฺมสฺส
ภาคินี อสฺสนฺติ ปตฺถนมกาสิ. เถโร " เอวํ โหตูติ อนุโมทนํ อกาสิ.
สาปิ เถรํ วนฺทิตฺวา อตฺตนา ทินฺนทานํ อาวชฺชมานา นิวตฺติ. ตาย จ
ปน เกทารมริยาทาย คมนมคฺเค เอกสฺมึ พิเล โฆรวิโส สปฺโป
นิปชฺชิ. โส เถรสฺส กาสาย ปฏิจฺฉนฺนํ ชงฺฆํ ฑํสิตุํ นาสกฺขิ. อิตรา
ทานํ อาวชฺชมานา นิวตฺตนฺตี นํ ปเทสํ ปาปุณิ. สปฺโป พิลา
นิกฺขมิตฺวา ตํ ฑํสิตฺวา ตตฺเถว ปาเตสิ. สา ปสนฺเนน จิตฺเตน
กาลํ กตฺวา ตาวตึสภวเน ตึสโยชนิเก กนกวิมาเน สุตฺตปฺปพุทฺธา
วิย สพฺพาลงฺการปฏิมณฺฑิเตน ติคาวุเตน อตฺตภาเวน นิพฺพตฺติ.