9. เวสฺสนฺตรจริยาวณฺณนา

[67] นวเม ยา เม อโหสิ ชนิกาติ เอตฺถ เมติ เวสฺสนฺตรภูตํ อตฺตานํ สนฺธาย สตฺถา วทติฯ เตเนวาห – ‘‘ผุสฺสตี นาม ขตฺติยา’’ติฯ ตทา หิสฺส มาตา ‘‘ผุสฺสตี’’ติ เอวํนามิกา ขตฺติยานี อโหสิฯ สา อตีตาสุ ชาตีสูติ สา ตโต อนนฺตราตีตชาติยํฯ เอกตฺเถ หิ เอตํ พหุวจนํฯ สกฺกสฺส มเหสี ปิยา อโหสีติ สมฺพนฺโธฯ อถ วา ยา เม อโหสิ ชนิกา อิมสฺมิํ จริมตฺตภาเว, สา อตีตาสุ ชาตีสุ ผุสฺสตี นาม, ตตฺถ อตีตาย ชาติยา ขตฺติยา, ยตฺถาหํ ตสฺสา กุจฺฉิมฺหิ เวสฺสนฺตโร หุตฺวา นิพฺพตฺติํ, ตโต อนนฺตราตีตาย สกฺกสฺส มเหสี ปิยา อโหสีติฯ ตตฺรายํ อนุปุพฺพิกถา –

อิโต หิ เอกนวุเต กปฺเป วิปสฺสี นาม สตฺถา โลเก อุทปาทิฯ ตสฺมิํ พนฺธุมตีนครํ อุปนิสฺสาย เขเม มิคทาเย วิหรนฺเต พนฺธุมา ราชา เกนจิ รญฺญา เปสิตํ มหคฺฆํ จนฺทนสารํ อตฺตโน เชฏฺฐธีตาย อทาสิฯ สา เตน สุขุมํ จนฺทนจุณฺณํ กาเรตฺวา สมุคฺคํ ปูเรตฺวา วิหารํ คนฺตฺวา สตฺถุ สุวณฺณวณฺณํ สรีรํ ปูเชตฺวา เสสจุณฺณานิ คนฺธกุฏิยํ วิกิริตฺวา ‘‘ภนฺเต, อนาคเต ตุมฺหาทิสสฺส พุทฺธสฺส มาตา ภเวยฺย’’นฺติ ปตฺถนํ อกาสิฯ สา ตโต จุตา ตสฺสา จนฺทนจุณฺณปูชาย ผเลน รตฺตจนฺทนปริปฺโผสิเตน วิย สรีเรน เทเวสุ จ มนุสฺเสสุ จ สํสรนฺตี ตาวติํสภวเน สกฺกสฺส เทวรญฺโญ อคฺคมเหสี หุตฺวา นิพฺพตฺติฯ อถสฺสา อายุปริโยสาเน ปุพฺพนิมิตฺเตสุ อุปฺปนฺเนสุ สกฺโก เทวราชา ตสฺสา ปริกฺขีณายุกตํ ญตฺวา ตสฺสา อนุกมฺปาย ‘‘ภทฺเท, ผุสฺสติ ทส เต วเร ทมฺมิ, เต คณฺหสฺสู’’ติ อาหฯ เตน วุตฺตํ –

[68]

‘‘ตสฺสา อายุกฺขยํ ญตฺวา, เทวินฺโท เอตทพฺรวิ;

‘ททามิ เต ทส วเร, วร ภทฺเท ยทิจฺฉสี’’’ติฯ

ตตฺถ วราติ วรสฺสุ วรํ คณฺหฯ ภทฺเท, ยทิจฺฉสีติ, ภทฺเท, ผุสฺสติ ยํ อิจฺฉสิ ยํ ตว ปิยํ, ตํ ทสหิ โกฏฺฐาเสหิ ‘‘วรํ วรสฺสุ ปฏิคฺคณฺหาหี’’ติ วทติฯ

[69] ปุนิทมพฺรวีติ ปุน อิทํ สา อตฺตโน จวนธมฺมตํ อชานนฺตี ‘‘กิํ นุ เม อปราธตฺถี’’ติอาทิกํ อภาสิฯ