เมนู

ตถา นิหีนชาติกสฺส สโต ยถาธิปฺปายํ ทิฏฺฐมงฺคลิกาย มานนิคฺคโห, ปพฺพชิตฺวา ‘‘ทิฏฺฐมงฺคลิกาย อวสฺสโย ภวิสฺสามี’’ติ อุปฺปนฺนจิตฺโต อรญฺญํ คนฺตฺวา ปพฺพชิตฺวา สตฺตทิวสพฺภนฺตเรเยว ยถาธิปฺปายํ ฌานาภิญฺญานิพฺพตฺตนํ, ตโต อาคนฺตฺวา ทิฏฺฐมงฺคลิกาย ลาภคฺคยสคฺคปฺปตฺติยา อุปายสมฺปาทนํ, มณฺฑพฺยกุมารสฺส มานนิคฺคโห, ชาติมนฺตตาปสสฺส มานนิคฺคโห, ตสฺส จ อชานนฺตสฺเสว ภาวิโน ชีวิตนฺตรายสฺส อปนยนํ, มหาปราธสฺสาปิ ตสฺส อกุชฺฌิตฺวา อตฺตโน สีลานุรกฺขณํ, อจฺฉริยพฺภุตปาฏิหาริยกรณนฺติ เอวมาทโย มหาสตฺตสฺส คุณานุภาวา วิภาเวตพฺพาฯ

มาตงฺคจริยาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. ธมฺมเทวปุตฺตจริยาวณฺณนา

[66] อฏฺฐเม มหาปกฺโขติ มหาปริวาโรฯ มหิทฺธิโกติ มหติยา เทวิทฺธิยา สมนฺนาคโตฯ ธมฺโม นาม มหายกฺโขติ นาเมน ธมฺโม นาม มหานุภาโว เทวปุตฺโตฯ สพฺพโลกานุกมฺปโกติ วิภาคํ อกตฺวา มหากรุณาย สพฺพโลกํ อนุคฺคณฺหนโกฯ

มหาสตฺโต หิ ตทา กามาวจรเทวโลเก ธมฺโม นาม เทวปุตฺโต หุตฺวา นิพฺพตฺติฯ โส ทิพฺพาลงฺการปฏิมณฺฑิโต ทิพฺพรถมภิรุยฺห อจฺฉราคณปริวุโต มนุสฺเสสุ สายมาสํ ภุญฺชิตฺวา อตฺตโน อตฺตโน ฆรทฺวาเรสุ สุขกถาย นิสินฺเนสุ ปุณฺณมุโปสถทิวเส คามนิคมราชธานีสุ อากาเส ฐตฺวา ‘‘ปาณาติปาตาทีหิ ทสหิ อกุสลกมฺมปเถหิ วิรมิตฺวา ติวิธสุจริตธมฺมํ ปูเรถ, มตฺเตยฺยา เปตฺเตยฺยา สามญฺญา พฺรหฺมญฺญา กุเล เชฏฺฐาปจายิโน ภวถ, สคฺคปรายนา หุตฺวา มหนฺตํ ยสํ อนุภวิสฺสถา’’ติ มนุสฺเส ทสกุสลกมฺมปเถ สมาทเปนฺโต ชมฺพุทีปํ ปทกฺขิณํ กโรติฯ เตน วุตฺตํ –

[67]

‘‘ทสกุสลกมฺมปเถ, สมาทเปนฺโต มหาชนํ;

จรามิ คามนิคมํ, สมิตฺโต สปริชฺชโน’’ติฯ

ตตฺถ สมิตฺโตติ ธมฺมิเกหิ ธมฺมวาทีหิ สหาเยหิ สสหาโยฯ

เตน จ สมเยน อธมฺโม นาเมโก เทวปุตฺโต กามาวจรเทวโลเก นิพฺพตฺติฯ ‘‘โส ปาณํ หนถ, อทินฺนํ อาทิยถา’’ติอาทินา นเยน สตฺเต อกุสลกมฺมปเถ สมาทเปนฺโต มหติยา ปริสาย ปริวุโต ชมฺพุทีปํ วามํ กโรติฯ เตน วุตฺตํ –

[68]

‘‘ปาโป กทริโย ยกฺโข, ทีเปนฺโต ทส ปาปเก;

โสเปตฺถ มหิยา จรติ, สมิตฺโต สปริชฺชโน’’ติฯ

ตตฺถ ปาโปติ ปาปธมฺเมหิ สมนฺนาคโตฯ กทริโยติ ถทฺธมจฺฉรีฯ ยกฺโขติ เทวปุตฺโตฯ ทีเปนฺโต ทส ปาปเกติ สพฺพโลเก โคจรํ นาม สตฺตานํ อุปโภคปริโภคาย ชาตํฯ ตสฺมา สตฺเต วธิตฺวา ยํกิญฺจิ กตฺวา จ อตฺตา ปีเณตพฺโพ, อินฺทฺริยานิ สนฺตปฺเปตพฺพานีติอาทินา นเยน ปาณาติปาตาทิเก ทส ลามกธมฺเม กตฺตพฺเพ กตฺวา ปกาเสนฺโตฯ โสเปตฺถาติ โสปิ อธมฺโม เทวปุตฺโต อิมสฺมิํ ชมฺพุทีเปฯ มหิยาติ ภูมิยา อาสนฺเน, มนุสฺสานํ ทสฺสนสวนูปจาเรติ อตฺโถฯ

[69] ตตฺถ เย สตฺตา สาธุกมฺมิกา ธมฺมครุโน, เต ธมฺมํ เทวปุตฺตํ ตถา อาคจฺฉนฺตเมว ทิสฺวา อาสนา วุฏฺฐาย คนฺธมาลาทีหิ ปูเชนฺตา ยาว จกฺขุปถสมติกฺกมนา ตาว อภิตฺถวนฺติ , ปญฺชลิกา นมสฺสมานา ติฏฺฐนฺติ, ตสฺส วจนํ สุตฺวา อปฺปมตฺตา สกฺกจฺจํ ปุญฺญานิ กโรนฺติฯ เย ปน สตฺตา ปาปสมาจารา กุรูรกมฺมนฺตา, เต อธมฺมสฺส วจนํ สุตฺวา อพฺภนุโมทนฺติ , ภิยฺโยโสมตฺตาย ปาปานิ สมาจรนฺติฯ เอวํ เต ตทา อญฺญมญฺญสฺส อุชุวิปจฺจนีกวาทา เจว อุชุวิปจฺจนีกกิริยา จ หุตฺวา โลเก วิจรนฺติฯ เตนาห ภควา ‘‘ธมฺมวาที อธมฺโม จ, อุโภ ปจฺจนิกา มย’’นฺติฯ

เอวํ ปน คจฺฉนฺเต กาเล อเถกทิวสํ เตสํ รถา อากาเส สมฺมุขา อเหสุํฯ อถ เนสํ ปริสา ‘‘ตุมฺเห กสฺส, ตุมฺเห กสฺสา’’ติ ปุจฺฉิตฺวา ‘‘มยํ ธมฺมสฺส, มยํ อธมฺมสฺสา’’ติ วตฺวา มคฺคา โอกฺกมิตฺวา ทฺวิธา ชาตาฯ ธมฺมสฺส ปน อธมฺมสฺส จ รถา อภิมุขา หุตฺวา อีสาย อีสํ อาหจฺจ อฏฺฐํสุฯ ‘‘ตว รถํ โอกฺกมาเปตฺวา มยฺหํ มคฺคํ เทหิ, ตว รถํ โอกฺกมาเปตฺวา มยฺหํ มคฺคํ เทหี’’ติ อญฺญมญฺญํ มคฺคทาปนตฺถํ วิวาทํ อกํสุฯ

ปริสา จ เนสํ อาวุธานิ อภิหริตฺวา ยุทฺธสชฺชา อเหสุํฯ ยํ สนฺธาย วุตฺตํ –

‘‘ธุเร ธุรํ ฆฏฺฏยนฺตา, สมิมฺหา ปฏิปเถ อุโภ’’ฯ

[70]

‘‘กลโห วตฺตตี เภสฺมา, กลฺยาณปาปกสฺส จ;

มคฺคา โอกฺกมนตฺถาย, มหายุทฺโธ อุปฏฺฐิโต’’ติฯ

ตตฺถ ธุเร ธุรนฺติ เอกสฺส รถีสาย อิตรสฺส รถีสํ ฆฏฺฏยนฺตาฯ สมิมฺหาติ สมาคตา สมฺมุขีภูตาฯ ปุน อุโภติ วจนํ อุโภปิ มยํ อญฺญมญฺญสฺส ปจฺจนีกา หุตฺวา โลเก วิจรนฺตา เอกทิวสํ ปฏิมุขํ อาคจฺฉนฺตา ทฺวีสุ ปริสาสุ อุโภสุ ปสฺเสสุ มคฺคโต โอกฺกนฺตาสุ สห รเถน มยํ อุโภ เอว สมาคตาติ ทสฺสนตฺถํ วุตฺตํฯ เภสฺมาติ ภยชนโกฯ กลฺยาณปาปกสฺส จาติ กลฺยาณสฺส จ ปาปกสฺส จฯ มหายุทฺโธ อุปฏฺฐิโตติ มหาสงฺคาโม ปจฺจุปฏฺฐิโต อาสิฯ

อญฺญมญฺญสฺส หิ ปริสาย จ ยุชฺฌิตุกามตา ชาตาฯ ตตฺถ หิ ธมฺโม อธมฺมํ อาห – ‘‘สมฺม, ตฺวํ อธมฺโม, อหํ ธมฺโม, มคฺโค มยฺหํ อนุจฺฉวิโก, ตว รถํ โอกฺกมาเปตฺวา มยฺหํ มคฺคํ เทหี’’ติฯ อิตโร ‘‘อหํ ทฬฺหยาโน พลวา อสนฺตาสี, ตสฺมา มคฺคํ น เทมิ, ยุทฺธํ ปน กริสฺสามิ, โย ยุทฺเธ ชินิสฺสติ, ตสฺส มคฺโค โหตู’’ติ อาหฯ เตเนวาห –

‘‘ยโสกโร ปุญฺญกโรหมสฺมิ, สทาตฺถุโต สมณพฺราหฺมณานํ;

มคฺคารโห เทวมนุสฺสปูชิโต, ธมฺโม อหํ เทหิ อธมฺม มคฺคํฯ

‘‘อธมฺมยานํ ทฬฺหมารุหิตฺวา, อสนฺตสนฺโต พลวาหมสฺมิ;

ส กิสฺส เหตุมฺหิ ตวชฺช ทชฺชํ, มคฺคํ อหํ ธมฺม อทินฺนปุพฺพํฯ

‘‘ธมฺโม หเว ปาตุรโหสิ ปุพฺเพ, ปจฺฉา อธมฺโม อุทปาทิ โลเก;

เชฏฺโฐ จ เสฏฺโฐ จ สนนฺตโน จ, อุยฺยาหิ เชฏฺฐสฺส กนิฏฺฐ มคฺคาฯ

‘‘น ยาจนาย นปิ ปาติรูปา, น อรหตา เตหํ ทเทยฺย มคฺคํ;

ยุทฺธญฺจ โน โหตุ อุภินฺนมชฺช, ยุทฺธมฺหิ โย เชสฺสติ ตสฺส มคฺโคฯ

‘‘สพฺพา ทิสา อนุวิสโฏหมสฺมิ, มหพฺพโล อมิตยโส อตุลฺโย;

คุเณหิ สพฺเพหิ อุเปตรูโป, ธมฺโม อธมฺม ตฺวํ กถํ วิเชสฺสสิฯ

‘‘โลเหน เว หญฺญติ ชาตรูปํ, น ชาตรูเปน หนนฺติ โลหํ;

สเจ อธมฺโม หญฺฉติ ธมฺมมชฺช, อโย สุวณฺณํ วิย ทสฺสเนยฺยํฯ

‘‘สเจ ตุวํ ยุทฺธพโล อธมฺม, น ตุยฺหํ วุฑฺฒา จ ครู จ อตฺถิ;

มคฺคญฺจ เต ทมฺมิ ปิยาปฺปิเยน, วาจา ทุรุตฺตานิปิ เต ขมามี’’ติฯ (ชา. 1.11.26-32);

อิมา หิ เตสํ วจนปฏิวจนกถาฯ

ตตฺถ ยโสกโรติ ธมฺเม นิโยชนวเสน เทวมนุสฺสานํ ยสทายโกฯ ทุติยปเทปิ เอเสว นโยฯ สทาตฺถุโตติ สทา ถุโต นิจฺจปฺปสตฺโถฯ ส กิสฺส เหตุมฺหิ ตวชฺช ทชฺชนฺติ โสมฺหิ อหํ อธมฺโม อธมฺมยานรถํ อภิรุฬฺโห อภีโต พลวา, กิํการณา อชฺช, โภ ธมฺม, กสฺสจิ อทินฺนปุพฺพํ มคฺคํ ตุยฺหํ ทมฺมิฯ ปาตุรโหสีติ ปฐมกปฺปิกกาเล อิมสฺมิํ โลเก ทสกุสลกมฺมปถธมฺโม ปุพฺเพ ปาตุรโหสิ, ปจฺฉา อธมฺโมฯ เชฏฺโฐ จาติ ปุเร นิพฺพตฺตภาเวน อหํ เชฏฺโฐ จ เสฏฺโฐ จ โปราณโก จ, ตฺวํ ปน กนิฏฺโฐ, ตสฺมา ‘‘มคฺคา อุยฺยาหี’’ติ วทติฯ

นปิ ปาติรูปาติ อหญฺหิ โภโต เนว ยาจนาย น ปฏิรูปวจเนน น มคฺคารหตาย มคฺคํ ทเทยฺยํฯ อนุวิสโฏติ อหํ จตสฺโส ทิสา จตสฺโส อนุทิสาติ สพฺพา ทิสา อตฺตโน คุเณน ปตฺถโฏ ปญฺญาโตฯ โลเหนาติ อโยมุฏฺฐิเกนฯ หญฺฉตีติ หนิสฺสติฯ ยุทฺธพโล อธมฺมาติ สเจ ตุวํ ยุทฺธพโล อสิ อธมฺมฯ วุฑฺฒา จ ครู จาติ ยทิ ตุยฺหํ อิเม วุฑฺฒา อิเม ครู ปณฺฑิตาติ เอตํ นตฺถิฯ ปิยาปฺปิเยนาติ ปิเยน วิย อปฺปิเยน, อปฺปิเยนปิ ททนฺโต (ชา. อฏฺฐ. 4.11.32) ปิเยน วิย เต มคฺคํ ททามีติ อตฺโถฯ

[71] มหาสตฺโต หิ ตทา จินฺเตสิ – ‘‘สจาหํ อิมํ ปาปปุคฺคลํ สพฺพโลกสฺส อหิตาย ปฏิปนฺนํ เอวํ มยา วิโลมคฺคาหํ คเหตฺวา ฐิตํ อจฺฉรํ ปหริตฺวา ‘อนาจาร มา อิธ ติฏฺฐ, สีฆํ ปฏิกฺกม วินสฺสา’ติ วเทยฺยํ, โส ตงฺขณญฺเญว มม ธมฺมเตเชน ภุสมุฏฺฐิ วิย วิกิเรยฺย, น โข ปน เมตํ ปติรูปํ, สฺวาหํ สพฺพโลกํ อนุกมฺปนฺโต ‘โลกตฺถจริยํ มตฺถกํ ปาเปสฺสามี’ติ ปฏิปชฺชามิ, อยํ โข ปน ปาโป อายติํ มหาทุกฺขภาคี, สฺวายํ มยา วิเสสโต อนุกมฺปิตพฺโพ, ตสฺมาสฺส มคฺคํ ทสฺสามิ, เอวํ เม สีลํ สุวิสุทฺธํ อขณฺฑิตํ ภวิสฺสตี’’ติฯ เอวํ ปน จินฺเตตฺวา โพธิสตฺเต ‘‘สเจ ตุวํ ยุทฺธพโล’’ติ คาถํ วตฺวา โถกํ มคฺคโต โอกฺกนฺตมตฺเต เอว อธมฺโม รเถ ฐาตุํ อสกฺโกนฺโต อวํสิโร ปถวิยํ ปติตฺวา ปถวิยา วิวเร ทินฺเน คนฺตฺวา อวีจิมฺหิ เอว นิพฺพตฺติฯ เตน วุตฺตํ ‘‘ยทิหํ ตสฺส กุปฺเปยฺย’’นฺติอาทิฯ

ตตฺถ ยทิหํ ตสฺส กุปฺเปยฺยนฺติ ตสฺส อธมฺมสฺส ยทิ อหํ กุชฺเฌยฺยํฯ ยทิ ภินฺเท ตโปคุณนฺติ เตเนวสฺส กุชฺฌเนน มยฺหํ ตโปคุณํ สีลสํวรํ ยทิ วินาเสยฺยํฯ สหปริชนํ ตสฺสาติ สปริชนํ ตํ อธมฺมํฯ รชภูตนฺติ รชมิว ภูตํ, รชภาวํ ปตฺตํ อหํ กเรยฺยํ

[72] อปิจาหนฺติ เอตฺถ อหนฺติ นิปาตมตฺตํฯ สีลรกฺขายาติ สีลรกฺขณตฺถํฯ นิพฺพาเปตฺวานาติ ปฏิกจฺเจว ขนฺติเมตฺตานุทฺทยสฺส อุปฏฺฐาปิตตฺตา ตสฺมิํ อธมฺเม อุปฺปชฺชนกโกธสฺส อนุปฺปาทเนเนว โทสปริฬาหวูปสมเนน มานสํ วูปสเมตฺวาฯ สห ชเนโนกฺกมิตฺวาติ มยฺหํ ปริชเนน สทฺธิํ มคฺคา โอกฺกมิตฺวา ตสฺส ปาปสฺส อธมฺมสฺส อหํ มคฺคํ อทาสิํฯ

[73] สห ปถโต โอกฺกนฺเตติ วุตฺตนเยน จิตฺตสฺส วูปสมํ กตฺวา ‘‘มคฺคํ เต ทมฺมี’’ติ จ วตฺวา โถกํ มคฺคโต สห โอกฺกมเนนฯ ปาปยกฺขสฺสาติ อธมฺมเทวปุตฺตสฺสฯ ตาวเทติ ตงฺขณํ เอว มหาปถวี วิวรมทาสิฯ ชาตกฏฺฐกถายํ ปน ‘‘มคฺคญฺจ เต ทมฺมี’’ติ คาถาย กถิตกฺขเณเยวาติ วุตฺตํฯ

เอวํ ตสฺมิํ ภูมิยํ ปติเต จตุนหุตาธิกทฺวิโยชนสตสหสฺสพหลา สกลํ วราวรํ ธาเรนฺตีปิ มหาปถวี ‘‘นาหมิมํ ปาปปุริสํ ธาเรมี’’ติ กเถนฺตี วิย เตน ฐิตฏฺฐาเน ทฺวิธา ภิชฺชิฯ มหาสตฺโต ปน ตสฺมิํ นิปติตฺวา อวีจิมฺหิ นิพฺพตฺเต รถธุเร ยถาฐิโตว สปริชโน มหตา เทวานุภาเวน คมนมคฺเคเนว คนฺตฺวา อตฺตโน ภวนํ ปาวิสิฯ เตนาห ภควา –

‘‘ขนฺตีพโล ยุทฺธพลํ วิเชตฺวา, หนฺตฺวา อธมฺมํ นิหนิตฺว ภูมฺยา;

ปายาสิ วิตฺโต อภิรุยฺห สนฺทนํ, มคฺเคเนว อติพโล สจฺจนิกฺกโม’’ติฯ (ชา. 1.11.34);

ตทา อธมฺโม เทวทตฺโต อโหสิ, ตสฺส ปริสา เทวทตฺตปริสา, ธมฺโม โลกนาโถ, ตสฺส ปริสา พุทฺธปริสาฯ

อิธาปิ เหฏฺฐา วุตฺตนเยเนว เสสปารมิโย ยถารหํ นิทฺธาเรตพฺพาฯ ตถา อิธาปิ ทิพฺเพหิ อายุวณฺณยสสุขอาธิปเตยฺเยหิ ทิพฺเพเหว อุฬาเรหิ กามคุเณหิ สมปฺปิตสฺส สมงฺคีภูตสฺส อเนกสหสฺสสงฺขาหิ อจฺฉราหิ สพฺพกาลํ ปริจาริยมานสฺส มหติ ปมาทฏฺฐาเน ฐิตสฺส สโต อีสกมฺปิ ปมาทํ อนาปชฺชิตฺวา ‘‘โลกตฺถจริยํ มตฺถกํ ปาเปสฺสามี’’ติ มาเส มาเส ปุณฺณมิยํ ธมฺมํ ทีเปนฺโต สปริชโน มนุสฺสปเถ วิจริตฺวา มหากรุณาย สพฺพสตฺเต อธมฺมโต วิเวเจตฺวา ธมฺเม นิโยชนํ, อธมฺเมน สมาคโตปิ เตน กตํ อนาจารํ อคเณตฺวา ตตฺถ จิตฺตํ อโกเปตฺวา ขนฺติเมตฺตานุทฺทยเมว ปจฺจุปฏฺฐเปตฺวา อขณฺฑํ สุวิสุทฺธญฺจ กตฺวา อตฺตโน สีลสฺส รกฺขณนฺติ เอวมาทโย มหาสตฺตสฺส คุณานุภาวา วิภาเวตพฺพาติฯ

ธมฺมเทวปุตฺตจริยาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. อลีนสตฺตุจริยาวณฺณนา

[74] นวเม ปญฺจาลรฏฺเฐติ เอวํนามเก ชนปเทฯ นครวเร, กปิลายนฺติ ‘‘กปิลา’’ติ เอวํลทฺธนาเม อุตฺตมนคเรฯ ‘‘นครวเร’’ติ วตฺวา ปุน ‘‘ปุรุตฺตเม’’ติ วจนํ ตสฺมิํ กาเล ชมฺพุทีเป สพฺพนครานํ ตสฺส นครสฺส อคฺคนครภาวทสฺสนตฺถํฯ ชยทฺทิโส นามาติ รญฺญา อตฺตโน ปจฺจตฺถิเก ชิเต ชาโต, อตฺตโน วา ปจฺจามิตฺตภูตํ ยกฺขินีสงฺขาตํ ชยทฺทิสํ ชิโตติ เอวํลทฺธนาโมฯ สีลคุณมุปาคโตติ อาจารสีลญฺเจว อุสฺสาหสมฺปตฺติยาทิราชคุณญฺจ อุปาคโต, เตน สมนฺนาคโตติ อตฺโถฯ

[75] ตสฺส รญฺโญติ ชยทฺทิสราชสฺส, อหํ ปุตฺโต อโหสินฺติ วจนเสโสฯ สุตธมฺโมติ ยาวตา ราชปุตฺเตน โสตพฺพธมฺโม นาม, ตสฺส สพฺพสฺส สุตตฺตา สุตธมฺโม, พหุสฺสุโตติ อตฺโถฯ อถ วา สุตธมฺโมติ วิสฺสุตธมฺโม, ธมฺมจริยาย สมจริยาย ปกาโส ปญฺญาโต, โลเก ปตฺถฏกิตฺติธมฺโมติ อตฺโถฯ อลีนสตฺโตติ เอวํนาโมฯ คุณวาติ อุฬาเรหิ มหาปุริสคุเณหิ สมนฺนาคโตฯ อนุรกฺขปริชโน สทาติ สทฺธาทิคุณวิเสสโยคโต จตูหิ สงฺคหวตฺถูหิ สมฺมเทว สงฺคหณโต จ สพฺพกาลํ สมฺภตฺตปริวารชโนฯ

[76] ปิตา เม มิควํ คนฺตฺวา, โปริสาทํ อุปาคมีติ มยฺหํ ปิตา ชยทฺทิสราชา มิควํ จรนฺโต อรญฺญมชฺฌํ คนฺตฺวา โปริสาทํ มนุสฺสขาทกํ ยกฺขินิปุตฺตํ อุปคญฺฉิ, เตน สมาคมิฯ

ชยทฺทิสราชา กิร เอกทิวสํ ‘‘มิควํ คมิสฺสามี’’ติ ตทนุรูเปน มหตา ปริวาเรน กปิลนครโต นิกฺขมิฯ ตํ นิกฺขนฺตมตฺตเมว ตกฺกสิลาวาสี นนฺโท นาม พฺราหฺมโณ จตสฺโส สตารหา คาถา นาม กเถตุํ อาทาย อุปสงฺกมิตฺวา อตฺตโน อาคมนการณํ รญฺโญ อาโรเจสิฯ ราชา ‘‘นิวตฺติตฺวา สุณิสฺสามี’’ติ ตสฺส วสนเคหํ ปริพฺพยญฺจ ทาเปตฺวา อรญฺญํ ปวิฏฺโฐ ‘‘ยสฺส ปสฺเสน มิโค ปลายติ, ตสฺเสว โส คีวา’’ติ วตฺวา มิเค ปริเยสนฺโต วิจรติฯ