7. มาตงฺคจริยาวณฺณนา

[60] สตฺตเม ชฏิโลติ ชฏาวนฺโต, ชฏาพนฺธเกโสติ อตฺโถฯ อุคฺคตาปโนติ มนจฺฉฏฺฐานํ อินฺทฺริยานํ ตาปนโต นิคฺคณฺหนโต ตปสงฺขาตํ อุคฺคตาปนํ เอตสฺสาติ อุคฺคตาปโน, โฆรตโป ปรมธิตินฺทฺริโยติ อตฺโถฯ อถ วา นานปฺปกาเร ทิฏฺฐธมฺมิกาทิเภเท อนตฺเถ อุคฺคิรณโต พหิ ฉฑฺฑาปนโต โฆรภีมภยานกฏฺเฐน วา ‘‘อุคฺคา’’ติ ลทฺธนาเม กิเลเส วีริยาตเปน สนฺตาปนโต อุคฺเค ตาเปตีติ อุคฺคตาปโนฯ มาตงฺโค นาม นาเมนาติ นาเมน มาตงฺโค นามฯ มาตงฺคกุเล นิพฺพตฺติยา ชาติยา อาคตํ หิสฺส เอตํ นามํฯ สีลวาติ สีลสมฺปนฺโน สุปริสุทฺธสีโลฯ สุสมาหิโตติ อุปจารปฺปนาสมาธีหิ สุฏฺฐุ สมาหิโต, ฌานสมาปตฺติลาภีติ อตฺโถฯ

ตทา หิ โพธิสตฺโต จณฺฑาลโยนิยํ นิพฺพตฺติตฺวา รูเปน ทุทฺทสิโก พหินคเร จณฺฑาลคาเม วสติฯ ‘‘มาตงฺคปณฺฑิโต’’ติ ปกาสนาโมฯ อเถกทิวสํ ตสฺมิํ นคเร นกฺขตฺเต โฆสิเต เยภุยฺเยน นาครา นกฺขตฺตํ กีฬนฺติฯ อญฺญตราปิ พฺราหฺมณมหาสาลกญฺญา โสฬสปนฺนรสวสฺสุทฺเทสิกา เทวกญฺญา วิย รูเปน ทสฺสนียา ปาสาทิกา ‘‘อตฺตโน วิภวานุรูปํ นกฺขตฺตํ กีฬิสฺสามี’’ติ ปหูตขชฺชโภชฺชาทีนิ สกเฏสุ อาโรเปตฺวา สพฺพเสตํ วฬวารถมารุยฺห มหตา ปริวาเรน อุยฺยานภูมิํ คจฺฉติฯ ทิฏฺฐมงฺคลิกา นาเมสา, สา กิร ทุสฺสณฺฐิตํ รูปํ ‘‘อวมงฺคล’’นฺติ ตํ ทฏฺฐุํ น อิจฺฉติ, เตนสฺสา ‘‘ทิฏฺฐมงฺคลิกา’’ตฺเวว สมญฺญา อุทปาทิฯ

ตทา โพธิสตฺโต กาลสฺเสว อุฏฺฐาย ปฏปิโลติกํ นิวาเสตฺวา ชชฺชริตมุขภาคํ เวณุทณฺฑํ คเหตฺวา ภาชนหตฺโถ นครํ ปวิสติ มนุสฺเส ทิสฺวา ทูรโตว เตสํ ทูรีกรณตฺถํ เตน เวณุทณฺเฑน สญฺญํ กโรนฺโตฯ อถ ทิฏฺฐมงฺคลิกา ‘‘อุสฺสรถ อุสฺสรถา’’ติ อุสฺสารณํ กโรนฺเตหิ อตฺตโน ปุริเสหิ นียมานา นครทฺวารมชฺเฌ มาตงฺคํ ทิสฺวา ‘‘โก เอโส’’ติ อาหฯ ‘‘อยฺเย, มาตงฺคจณฺฑาโล’’ติ จ วุตฺเต ‘‘อีทิสํ ทิสฺวา คตานํ กุโต วุฑฺฒี’’ติ ยานํ นิวตฺตาเปสิฯ