เมนู

[72] นวมาปทาเน ปานธิํ สุกตํ คยฺหาติ อุปาหนยุคํ สุนฺทรากาเรน นิปฺผาทิตํ คเหตฺวาติ อตฺโถฯ ทสมาปทานํ สุวิญฺเญยฺยเมวาติฯ

อฏฺฐจตฺตาลีสมวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

49. ปํสุกูลวคฺโค

1-10. ปํสุกูลสญฺญกตฺเถรอปทานาทิวณฺณนา

เอกูนปญฺญาสมวคฺเค ปฐมาปทานํ สุวิญฺเญยฺยเมวฯ

[14] ทุติยาปทาเน อธิจฺจุปฺปตฺติกา พุทฺธาติ อธิจฺเจน อการเณน อุปฺปตฺติกา สยมฺภูตา, อญฺเญหิ เทวพฺรหฺมมาราทีหิ อุปเทสทายเกหิ รหิตา สยมฺภูญาเณน อุปฺปนฺนา ชาตา ปาตุภูตาติ อตฺโถฯ

[16] โอทุมฺพริกปุปฺผํ วาติ อุทุมฺพรรุกฺเข ปุปฺผํ ทุลฺลภํ ทุลฺลภุปฺปตฺติกํ อิวฯ จนฺทมฺหิ สสกํ ยถาติ จนฺทมณฺฑเล สสเลขาย รูปํ ทุลฺลภํ ยถาฯ วายสานํ ยถา ขีรนฺติ กากานํ นิจฺจํ รตฺตินฺทิวํ ขุทฺทาปีฬิตภาเวน ขีรํ ทุลฺลภํ ยถา, เอวํ ทุลฺลภํ โลกนายกํ จตุราสงฺเขฺยยฺยํ วา อฏฺฐาสงฺเขฺยยฺยํ วา โสฬสาสงฺเขฺยยฺยํ วา กปฺปสตสหสฺสํ ปารมิโย ปูเรตฺวา พุทฺธภาวโต ทุลฺลโภ โลกนายโกติ อตฺโถฯ

[30] ตติยาปทาเน มธุํ ภิเสหิ สวตีติ โปกฺขรมธุปทุมเกสเรหิ สวติ ปคฺฆรติฯ ขีรํ สปฺปิํ มุฬาลิภีติ ขีรญฺจ สปฺปิรสญฺจ ปทุมมุฬาเลหิ สวติ ปคฺฆรติฯ ตสฺมา ตทุภยํ มม สนฺตกํ พุทฺโธ ปฏิคฺคณฺหตูติ อตฺโถฯ

จตุตฺถปญฺจมฉฏฺฐาปทานานิ อุตฺตานาเนวฯ

[119] สตฺตมาปทาเน จตฺตาลีสทิชาปิ จาติ ทฺวิกฺขตฺตุํ ชาตาติ ทิชาฯ กุมารวเย อุฏฺฐิตทนฺตานํ ปติตตฺตา ปุน อุฏฺฐิตทนฺตา ทิชา, เต จ ทนฺตาฯ พฺยากรณญฺจ เหฏฺฐา นิทานกถายํ วุตฺตเมวฯ

อฏฺฐมาปทานํ อุตฺตานเมวาติฯ

[171] นวมาปทาเน ตทาหํ มาณโว อาสินฺติ ยทา สุเมธปณฺฑิโต ทีปงฺกรภควโต สนฺติกา พฺยากรณํ ลภิ, ตทา อหํ เมโฆ นาม พฺราหฺมณมาณโว หุตฺวา สุเมธตาปเสน สห อิสิปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา สิกฺขาปเทสุ สิกฺขิโต เกนจิ ปาปสหาเยน สํสฏฺโฐ สํสคฺคโทเสน ปาปวิตกฺกาทิวสํ คโต มาตุฆาตกมฺมวเสน นรเก อคฺคิชาลาทิทุกฺขมนุภวิตฺวา ตโต จุโต สมุทฺเท ติมิงฺคลมหามจฺโฉ หุตฺวา นิพฺพตฺโต, สมุทฺทมชฺเฌ คจฺฉนฺตํ มหานาวํ คิลิตุกาโม คโตฯ ทิสฺวา มํ วาณิชา ภีตา ‘‘อโห โคตโม ภควา’’ติ สทฺทมกํสุฯ อถ มหามจฺโฉ ปุพฺพวาสนาวเสน พุทฺธคารวํ อุปฺปาเทตฺวา ตโต จุโต สาวตฺถิยํ วิภวสมฺปนฺเน พฺราหฺมณกุเล นิพฺพตฺโต สทฺโธ ปสนฺโน สตฺถุ ธมฺมเทสนํ สุตฺวา ปพฺพชิตฺวา สห ปฏิสมฺภิทาหิ อรหตฺตํ ปาปุณิตฺวา ทิวสสฺส ติกฺขตฺตุํ อุปฏฺฐานํ คนฺตฺวา สรมาโน วนฺทติฯ ตทา ภควา ‘‘จิรํ ธมฺมรุจี’’ติ มํ อาหฯ

[184] อถ โส เถโร ‘‘สุจิรํ สตปุญฺญลกฺขณ’’นฺติอาทีหิ คาถาหิ โถเมสิฯ ภนฺเต, สตปุญฺญลกฺขณธร โคตมฯ ปติปุพฺเพน วิสุทฺธปจฺจยนฺติ ปุพฺเพ ทีปงฺกรปาทมูเล ปริปุณฺณปารมีปจฺจยสมฺภาโร สุฏฺฐุ จิรํ กาลํ มยา น ทิฏฺโฐ อสีติ อตฺโถฯ อหมชฺชสุเปกฺขนนฺติ อชฺช อิมสฺมิํ ทิวเส อหํ สุเปกฺขนํ สุนฺทรทสฺสนํ, สุนฺทรทิฏฺฐํ วา นิรุปมํ วิคฺคหํ อุปมารหิตสรีรํ โคตมํ วต เอกนฺเตน ปสฺสามิ ทกฺขามีติ อตฺโถฯ

[185-186] สุจิรํ วิหตตโม มยาติ วิเสเสน หตตโม วิทฺธํสิตโมโห ตฺวํ มยาปิ สุฏฺฐุ จิรํ โถมิโตติ อตฺโถฯ สุจิรกฺเขน นที วิโสสิตาติ เอสา ตณฺหานที สุนฺทรรกฺเขน โคปเนน วิเสเสน โสสิตา, อภพฺพุปฺปตฺติกตา ตยาติ อตฺโถฯ สุจิรํ อมลํ วิโสธิตนฺติ สุฏฺฐุ จิรํ ทีเฆน อทฺธุนา อมลํ นิพฺพานํ วิเสเสน โสธิตํ, สุฏฺฐุ กตํ อธิคตํ ตยาติ อตฺโถฯ นยนํ ญาณมยํ มหามุเนฯ จิรกาลสมงฺคิโตติ มหามุเน มหาสมณ ญาณมยํ นยนํ ทิพฺพจกฺขุํ จิรกาลํ สมธิคโต สมฺปตฺโต ตฺวนฺติ อตฺโถฯ อวินฏฺโฐ ปุนรนฺตรนฺติ อหํ ปุน อนฺตรํ อนฺตราภเว มชฺเฌ ปรินฏฺโฐ ปริหีโน อโหสินฺติ อตฺโถฯ ปุนรชฺชสมาคโต ตยาติ อชฺช อิมสฺมิํ กาเล ตยา สทฺธิํ ปุนปิ สมาคโต เอกีภูโต สห วสามีติ อตฺโถฯ

น หิ นสฺสนฺติ กตานิ โคตมาติ โคตม สพฺพญฺญุพุทฺธ, ตยา สทฺธิํ กตานิ สมาคมาทีนิ น หิ นสฺสนฺติ ยาว ขนฺธปรินิพฺพานา น วินา ภวิสฺสนฺตีติ อตฺโถฯ เสสํ อุตฺตานเมวาติฯ

ธมฺมรุจิยตฺเถรอปทานวณฺณนา สมตฺตาฯ

ทสมาปทานํ สุวิญฺเญยฺยเมวาติฯ

เอกูนปญฺญาสมวคฺควณฺณนา สมตฺตาฯ

50-53. กิงฺกณิปุปฺผาทิวคฺโค

1-40. กิงฺกณิปุปฺผิยตฺเถรอปทานาทิวณฺณนา

ปญฺญาสมวคฺเค จ เอกปญฺญาสมวคฺเค จ ทฺเวปญฺญาสมวคฺเค จ เตปญฺญาสมวคฺเค จ สพฺพานิ อปทานานิ อุตฺตานาเนวาติฯ

54. กจฺจายนวคฺโค

1. มหากจฺจายนตฺเถรอปทานวณฺณนา

จตุปญฺญาสมวคฺเค ปฐมาปทาเน ปทุมุตฺตโร นาม ชิโนติอาทิกํ อายสฺมโต มหากจฺจายนตฺเถรสฺส อปทานํฯ อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยานิ ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต ปทุมุตฺตรสฺส ภควโต กาเล คหปติมหาสาลกุเล นิพฺพตฺติตฺวา วุทฺธิปฺปตฺโต เอกทิวสํ สตฺถุ สนฺติเก ธมฺมํ สุณนฺโต สตฺถารา สํขิตฺเตน ภาสิตสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ วิภชนฺตานํ อคฺคฏฺฐาเน ฐปิยมานํ เอกํ ภิกฺขุํ ทิสฺวา สยมฺปิ ตํ ฐานนฺตรํ ปตฺเถนฺโต ปณิธานํ กตฺวา ทานาทีนิ ปุญฺญานิ กตฺวา เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต สุเมธสฺส ภควโต กาเล วิชฺชาธโร หุตฺวา อากาเสน คจฺฉนฺโต เอกสฺมิํ วนสณฺเฑ นิสินฺนํ ภควนฺตํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส กณิการปุปฺเผหิ ปูชํ อกาสิฯ