สา ตํ คเหตฺวา ผาลยมานา ปุพฺเพ กตปุญฺญผเลน อโรคํ ทารกํ ทิสฺวา ‘‘ปุตฺโต เม ลทฺโธ’’ติ คเหตฺวา โปเสสิฯ โส ชนเกหิ มาตาปิตูหิ ตํ ปวตฺติํ สุตฺวา อาคนฺตฺวา ‘‘อยํ อมฺหากํ ปุตฺโต, เทถ โน ปุตฺต’’นฺติ อนุโยเค กเต รญฺญา ‘‘อุภเยสมฺปิ สาธารโณ โหตู’’ติ ทฺวินฺนํ กุลานํ ทายาทภาเวน วินิจฺฉยํ กตฺวา ฐปิตตฺตา พากุโลติ ลทฺธนาโม วยปฺปตฺโต มหาสมฺปตฺติํ อนุภวนฺโต ทฺวีสุ เสฏฺฐิกุเลสุ เอเกกสฺมิํ ฉมาสํ ฉมาสํ วสติฯ เต อตฺตโน วาเร สมฺปตฺเต นาวาสงฺฆาฏํ พนฺธิตฺวา ตตฺรูปริ รตนมณฺฑปํ กาเรตฺวา ปญฺจงฺคิกตูริเย นิปฺผาเทตฺวา กุมารํ ตตฺถ นิสีทาเปตฺวา อุภยนครมชฺฌฏฺฐานํ คงฺคาย อาคจฺฉนฺติ, อปรเสฏฺฐิมนุสฺสาปิ เอวเมว สชฺเชตฺวา ตํ ฐานํ คนฺตฺวา กุมารํ ตตฺถ อาโรเปตฺวา คจฺฉนฺติฯ โส เอวํ วฑฺฒมาโน อาสีติโก หุตฺวา อุภยเสฏฺฐิปุตฺโตติ ปากโฏฯ สตฺถุ สนฺติกํ คนฺตฺวา ธมฺมํ สุตฺวา ปฏิลทฺธสทฺโธ ปพฺพชิตฺวา สตฺตาหํ วายมนฺโต อฏฺฐเม ทิวเส สห ปฏิสมฺภิทาย อรหตฺตํ ปาปุณิฯ

[386] โส อรหา หุตฺวา อตฺตโน ปุพฺพกมฺมํ สริตฺวา โสมนสฺสชาโต ปุพฺพจริตาปทานํ ปกาเสนฺโต หิมวนฺตสฺสาวิทูเรติอาทิมาหฯ ตสฺสตฺโถ เหฏฺฐา วุตฺโตวฯ อปทานปาฬิอตฺโถปิ สุวิญฺเญยฺโยวฯ โส อรหตฺตํ ปตฺวา วิมุตฺติสุเขน วิหรนฺโต สฏฺฐิวสฺสสตายุโก หุตฺวา ปรินิพฺพายีติฯ

พากุลตฺเถรอปทานวณฺณนา สมตฺตาฯ

7. คิริมานนฺทตฺเถรอปทานวณฺณนา

สตฺตมาปทาเน ภริยา เม กาลงฺกตาติอาทิกํ อายสฺมโต คิริมานนฺทตฺเถรสฺส อปทานํฯ อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยานิ ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต สุเมธสฺส ภควโต กาเล กุลเคเห นิพฺพตฺโต วยปฺปตฺโต ฆราวาสํ สณฺฐเปตฺวา วสนฺโต อตฺตโน ภริยาย จ ปุตฺเต จ กาลงฺกเต โสกสลฺลสมปฺปิโต อรญฺญํ ปวิสิตฺวา ปวตฺตผลโภชโน รุกฺขมูเล วิหาสิฯ ตทา สุเมโธ ภควา ตสฺสานุกมฺปาย ตตฺถ คนฺตฺวา ธมฺมํ เทเสตฺวา โสกสลฺลํ อพฺพูฬฺเหสิ ฯ โส ธมฺมํ สุตฺวา ปสนฺนมานโส สุคนฺธปุปฺเผหิ ภควนฺตํ ปูเชตฺวา ปญฺจปติฏฺฐิเตน วนฺทิตฺวา สิรสิ อญฺชลิํ กตฺวา อภิตฺถวิฯ

โส เตน ปุญฺเญน เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อุภยตฺถ สุขํ อนุภวิตฺวา อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท ราชคเห พิมฺพิสารรญฺโญ ปุโรหิตสฺส ปุตฺโต หุตฺวา นิพฺพตฺติ, คิริมานนฺโทติสฺส นามํ อโหสิฯ โส วิญฺญุตํ ปตฺวา สตฺถุ ราชคหาคมเน พุทฺธานุภาวํ ทิสฺวา ปฏิลทฺธสทฺโธ ปพฺพชิตฺวา สมณธมฺมํ กโรนฺโต กติปยํ ทิวสํ คามกาวาเส วสิตฺวา สตฺถารํ วนฺทิตุํ ราชคหํ อคมาสิฯ พิมฺพิสารมหาราชา ตสฺส อาคมนํ สุตฺวา ตํ อุปสงฺกมิตฺวา ‘‘อิเธว, ภนฺเต, วสถ, อหํ จตูหิ ปจฺจเยหิ อุปฏฺฐหามี’’ติ สมฺปวาเรตฺวา คโตปิ พหุกิจฺจตฺตา ตํ น สริฯ ‘‘เถโร อพฺโภกาเสเยว วสตี’’ติฯ เทวตา เถรสฺส เตมนภเยน วสฺสธารํ วาเรสุํฯ ราชา อวสฺสนการณํ อุปธาเรตฺวา ญตฺวา เถรสฺส กุฏิกํ การาเปสิฯ เถโร กุฏิกายํ วสนฺโต เสนาสนสปฺปายลาเภน จิตฺตสมาธานํ ลภิตฺวา วีริยสมตํ โยเชตฺวา วิปสฺสนํ อุสฺสุกฺกาเปตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณิฯ

[419] โส อรหตฺตํ ปตฺวา อตฺตโน ปุพฺพกมฺมํ สริตฺวา สญฺชาตโสมนสฺโส ปุพฺพจริตาปทานํ ปกาเสนฺโต ภริยา เม กาลงฺกตาติอาทิมาหฯ ตํ ภควโต นิเวทนญฺจ ภควตา กตานุสาสนญฺจ มคฺคํ ผลาธิคมาปทานญฺจ ปาฐานุสาเรน สุวิญฺเญยฺยเมวาติฯ

คิริมานนฺทตฺเถรอปทานวณฺณนา สมตฺตาฯ

อฏฺฐมนวมทสมาปทานานิ อุตฺตานตฺถาเนวาติฯ

จตฺตาลีสมวคฺควณฺณนา สมตฺตาฯ

41. เมตฺเตยฺยวคฺโค

1. ติสฺสเมตฺเตยฺยตฺเถรอปทานวณฺณนา

[1] เอกจตฺตาลีสเม วคฺเค ปฐมาปทาเน ปพฺภารกูฏํ นิสฺสายาติอาทิกํ ติสฺสเมตฺเตยฺยตฺเถรสฺส อปทานํฯ ตตฺถ ตาปสปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา ปทุมุตฺตรสฺส ภควโต อชินจมฺมํ นิสีทนตฺถาย ทินฺนเมว นานํฯ เสสํ อปทานปาฬิยา สุวิญฺเญยฺยเมวาติฯ