[18] โส เตน ปุญฺเญน เทวโลเก นิพฺพตฺโต สคฺคสมฺปตฺติํ อนุภวิตฺวา มนุสฺเสสุ จ มนุสฺสสมฺปตฺติํ อนุภวิตฺวา อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท เอกสฺมิํ กุเล นิพฺพตฺโต วุทฺธิปฺปตฺโต อุปโภคปริโภคสมฺปนฺโน สตฺถุ ธมฺมเทสนํ สุตฺวา ปสนฺนมานโส ฆราวาเส อนลฺลีโน ปพฺพชิตฺวา วตฺตสมฺปนฺโน นจิรสฺเสว อรหา หุตฺวา อตฺตโน ปุพฺพกมฺมํ สริตฺวา โสมนสฺสชาโต ปุพฺพจริตาปทานํ ปกาเสนฺโต อตฺถทสฺสี ตุ ภควาติอาทิมาหฯ ตํ เหฏฺฐา วุตฺตตฺถเมวฯ อนิลญฺชเสติ ‘‘มคฺโค ปนฺโถ ปโถ ปชฺโช, อญฺชสํ วฏุมายน’’นฺติ (จูฬนิ. ปารายนตฺถุติคาถานิทฺเทส 101) ปริยายสฺส วุตฺตตฺตา อนิลสฺส วาตสฺส อญฺชสํ คมนมคฺโคติ อนิลญฺชสํ, ตสฺมิํ อนิลญฺชเส, อากาเสติ อตฺโถฯ เสสํ อุตฺตานตฺถเมวาติฯ

เทสปูชกตฺเถรอปทานวณฺณนา สมตฺตาฯ

5. กณิการฉตฺติยตฺเถรอปทานวณฺณนา

เวสฺสภู นาม สมฺพุทฺโธติอาทิกํ อายสฺมโต กณิการฉตฺติยตฺเถรสฺส อปทานํฯ อยมฺปิ เถโร ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยานิ ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต เวสฺสภุสฺส ภควโต กาเล กุลเคเห นิพฺพตฺโต วิญฺญุตํ ปตฺโต สทฺธาสมฺปนฺโน อโหสิฯ ตสฺมิํ สมเย เวสฺสภู ภควา วิเวกกาโม มหาวนํ ปวิสิตฺวา นิสีทิฯ อถ โสปิ อุปาสโก เกนจิเทว กรณีเยน ตตฺถ คนฺตฺวา ภควนฺตํ อคฺคิกฺขนฺธํ วิย ชลมานํ นิสินฺนํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส กณิการปุปฺผํ โอจินิตฺวา ฉตฺตํ กตฺวา ภควโต นิสินฺนฏฺฐาเน วิตานํ กตฺวา ปูเชสิ, ตํ ภควโต อานุภาเวน สตฺตาหํ อมิลาตํ หุตฺวา ตเถว อฏฺฐาสิฯ ภควาปิ ผลสมาปตฺติํ นิโรธสมาปตฺติญฺจ สมาปชฺชิตฺวา วิหาสิ , โส ตํ อจฺฉริยํ ทิสฺวา โสมนสฺสชาโต ภควนฺตํ วนฺทิตฺวา อญฺชลิํ ปคฺคยฺห อฏฺฐาสิฯ ภควา สมาปตฺติโต วุฏฺฐหิตฺวา วิหารเมว อคมาสิฯ

[23] โส เตน ปุญฺเญน เทวมนุสฺเสสุ สมฺปตฺติโย อนุภวิตฺวา อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท สาวตฺถิยํ กุลเคเห นิพฺพตฺโต วุทฺธิมนฺวาย สทฺธาสมฺปนฺโน สตฺถุ ธมฺมเทสนํ สุตฺวา ฆราวาเส อนลฺลีโน ปพฺพชิตฺวา วตฺตปฏิปตฺติยา ชินสาสนํ โสเภนฺโต นจิรสฺเสว อรหา หุตฺวา อตฺตโน ปุพฺพกมฺมํ สริตฺวา โสมนสฺสชาโต ปุพฺพจริตาปทานํ ปกาเสนฺโต เวสฺสภู นาม สมฺพุทฺโธติอาทิมาหฯ ตตฺถ เวสฺสภูติ เวสฺเส เวสฺสชเน ภุนาติ อภิภวตีติ เวสฺสภูฯ อถ วา เวสฺเส ปญฺจวิธมาเร อภิภุนาติ อชฺโฌตฺถรตีติ เวสฺสภูฯ สามํเยว พุชฺฌิตา สจฺจานีติ สมฺพุทฺโธ, นาเมน เวสฺสภู นาม สมฺพุทฺโธติ อตฺโถฯ ทิวาวิหาราย มุนีติ ทิพฺพติ ปกาเสติ ตํ ตํ วตฺถุํ ปากฏํ กโรตีติ ทิวาฯ สูริยุคฺคมนโต ปฏฺฐาย ยาว อตฺถงฺคโม, ตาว ปริจฺฉินฺนกาโล, วิหรณํ จตูหิ อิริยาปเถหิ ปวตฺตนํ วิหาโร, ทิวาย วิหาโร ทิวาวิหาโร, ตสฺส ทิวาวิหาราย โลกเชฏฺโฐ นราสโภ พุทฺธมุนิ มหาวนํ โอคาหิตฺวา ปวิสิตฺวาติ อตฺโถฯ เสสํ อุตฺตานตฺถเมวาติฯ

กณิการฉตฺติยตฺเถรอปทานวณฺณนา สมตฺตาฯ

6. สปฺปิทายกตฺเถรอปทานวณฺณนา

ผุสฺโส นามาถ ภควาติอาทิกํ อายสฺมโต สปฺปิทายกตฺเถรสฺส อปทานํฯ อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร อเนเกสุ ภเวสุ วิวฏฺฏูปนิสฺสยานิ ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต ผุสฺสสฺส ภควโต กาเล กุลเคเห นิพฺพตฺโต อโหสิฯ ตทา ภควา ภิกฺขุสงฺฆปริวุโต วีถิยํ จรมาโน ตสฺส อุปาสกสฺส เคหทฺวารํ สมฺปาปุณิฯ อถ โส อุปาสโก ภควนฺตํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส วนฺทิตฺวา ปตฺตปูรํ สปฺปิเตลํ อทาสิ, ภควา อนุโมทนํ กตฺวา ปกฺกามิฯ โส เตเนว โสมนสฺเสน ยาวตายุกํ ฐตฺวา ตโต จุโต เตน ปุญฺเญน เทวโลเก อุปฺปนฺโน ตตฺถ ทิพฺพสุขํ อนุภวิตฺวา มนุสฺเสสุ จ นิพฺพตฺโต อุปฺปนฺนุปฺปนฺนภเว สปฺปิเตลมธุผาณิตาทิมธุราหารสมงฺคี สุขํ อนุภวิตฺวา อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท สาวตฺถิยํ เอกสฺมิํ กุเล นิพฺพตฺโต วุทฺธิปฺปตฺโต สทฺโธ พุทฺธิสมฺปนฺโน สตฺถุ ธมฺมเทสนํ สุตฺวา ปสนฺนมานโส ปพฺพชิตฺวา วตฺตสมฺปนฺโน นจิรสฺเสว อรหา อโหสิฯ

[28] โส อตฺตโน ปุพฺพกมฺมํ สริตฺวา ชาตโสมนสฺโส ปุพฺพจริตาปทานํ ปกาเสนฺโต ผุสฺโส นามาถ ภควาติอาทิมาหฯ