16. พนฺธุชีวกวคฺโค

1. พนฺธุชีวกตฺเถรอปทานวณฺณนา

จนฺทํว วิมลํ สุทฺธนฺติอาทิกํ อายสฺมโต พนฺธุชีวกตฺเถรสฺส อปทานํฯ อยมฺปายสฺมา ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยานิ ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต สิขิสฺส ภควโต กาเล กุลเคเห นิพฺพตฺโต วิญฺญุตํ ปตฺโต ฆราวาสํ สณฺฐเปตฺวา วสนฺโต สิขิสฺส ภควโต รูปกายสมฺปตฺติํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส พนฺธุชีวกปุปฺผานิ คเหตฺวา ภควโต ปาทมูเล ปูเชสิฯ ภควา ตสฺส จิตฺตปฺปสาทวฑฺฒนตฺถาย อนุโมทนมกาสิฯ โส ยาวตายุตํ ฐตฺวา เตเนว ปุญฺเญน เทวโลเก นิพฺพตฺโต ฉ กามาวจรสมฺปตฺติโย อนุภวิตฺวา มนุสฺเสสุ จ จกฺกวตฺติอาทิสมฺปตฺติโย อนุภวิตฺวา อิมสฺส อมฺหากํ สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส อุปฺปนฺนกาเล คหปติกุเล นิพฺพตฺโต รูปคฺคยสคฺคปฺปตฺโต สตฺถุ ธมฺมเทสนํ สุตฺวา สทฺธาชาโต เคหํ ปหาย ปพฺพชิโต อรหตฺตํ ปาปุณิฯ

[1] โส ปุพฺเพนิวาสญาเณน ปุพฺเพ กตกุสลกมฺมํ อนุสฺสริตฺวา โสมนสฺสชาโต ปุพฺพจริตาปทานํ ปกาเสนฺโต จนฺทํว วิมลํ สุทฺธนฺติอาทิมาหฯ ตตฺถ จนฺทํว วิมลํ สุทฺธนฺติ อพฺภา, มหิกา, ธุโม, รโช, ราหูติ อิเมหิ อุปกฺกิเลสมเลหิ วิมุตฺตํ จนฺทํ อิว ทิยฑฺฒสหสฺสุปกฺกิเลสมลานํ ปหีนตฺตา วิมลํ นิกฺกิเลสตฺตา สุทฺธํ ปสนฺนํ สิขิํ สมฺพุทฺธนฺติ สมฺพนฺโธฯ กิเลสกทฺทมานํ อภาเวน อนาวิลํฯ นนฺทีภวสงฺขาตาย พลวสฺเนหาย ปริสมนฺตโต ขีณตฺตา นนฺทีภวปริกฺขีณํฯ ติณฺณํ โลเกติ โลกตฺตยโต ติณฺณํ อุตฺติณฺณํ อติกฺกนฺตํฯ วิสตฺติกนฺติ วิสตฺติกํ วุจฺจติ ตณฺหา, นิตฺตณฺหนฺติ อตฺโถฯ

[2] นิพฺพาปยนฺตํ ชนตนฺติ ธมฺมวสฺสํ วสฺสนฺโต ชนตํ ชนสมูหํ กิเลสปริฬาหาภาเวน นิพฺพาปยนฺตํ วูปสเมนฺตํฯ สยํ สํสารโต ติณฺณํ, สพฺพสตฺเต สํสารโต ตารยนฺตํ อติกฺกเมนฺตํ จตุนฺนํ สจฺจานํ มุนนโต ชานนโต มุนิํ สิขิํ สมฺพุทฺธนฺติ สมฺพนฺโธฯ วนสฺมิํ ฌายมานนฺติ อารมฺมณูปนิชฺฌานลกฺขณูปนิชฺฌาเนหิ ฌายนฺตํ จินฺเตนฺตํ จิตฺเตน ภาเวนฺตํ วนมชฺเฌติ อตฺโถฯ เอกคฺคํ เอกคฺคจิตฺตํ สุสมาหิตํ สุฏฺฐุ อารมฺมเณ อาหิตํ ฐปิตจิตฺตํ สิขิํ มุนิํ ทิสฺวาติ สมฺพนฺโธฯ

[3] พนฺธุชีวกปุปฺผานีติ พนฺธูนํ ญาตีนํ ชีวกํ ชีวิตนิสฺสยํ หทยมํสโลหิตํ พนฺธุชีวกํ หทยมํสโลหิตสมานวณฺณํ ปุปฺผํ พนฺธุชีวกปุปฺผํ คเหตฺวา สิขิโน โลกพนฺธุโน ปูเชสินฺติ อตฺโถฯ เสสํ อุตฺตานตฺถเมวาติฯ

พนฺธุชีวกตฺเถรอปทานวณฺณนา สมตฺตาฯ

2. ตมฺพปุปฺผิยตฺเถรอปทานวณฺณนา

ปรกมฺมายเน ยุตฺโตติอาทิกํ อายสฺมโต ตมฺพปุปฺผิยตฺเถรสฺส อปทานํฯ อยมฺปิ อายสฺมา ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยานิ ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต ปิยทสฺสิสฺส ภควโต กาเล เกนจิ ปุเร กเตน อกุสลกมฺเมน ทุคฺคตกุเล นิพฺพตฺโต วุทฺธิปฺปตฺโต ปเรสํ กมฺมํ กตฺวา ภติยา ชีวิกํ กปฺเปสิฯ โส เอวํ ทุกฺเขน วสนฺโต ปเรสํ อปราธํ กตฺวา มรณภเยน ปลายิตฺวา วนํ ปาวิสิฯ ตตฺถ คตฏฺฐาเน ปาฏลิโพธิํ ทิสฺวา วนฺทิตฺวา สมฺมชฺชิตฺวา เอกสฺมิํ รุกฺเข ตมฺพวณฺณํ ปุปฺผํ ทิสฺวา ตํ สพฺพํ กณฺณิเก โอจินิตฺวา โพธิปูชํ อกาสิฯ ตตฺถ จิตฺตํ ปสาเทตฺวา วนฺทิตฺวา ปลฺลงฺกมาภุชิตฺวา นิสีทิฯ ตสฺมิํ ขเณ เต มนุสฺสา ปทานุปทิกํ อนุพนฺธิตฺวา ตตฺถ อคมํสุฯ โส เต ทิสฺวา โพธิํ อาวชฺเชนฺโตว ปลายิตฺวา ภยานเก คีริทุคฺคปปาเต ปติตฺวา มริฯ

[7] โส โพธิปูชาย อนุสฺสริตตฺตา เตเนว ปีติโสมนสฺเสน ตาวติํสาทีสุ อุปปนฺโน ฉ กามาวจรสมฺปตฺติํ อนุภวิตฺวา มนุสฺเสสุ จ จกฺกวตฺติอาทิสมฺปตฺติํ อนุภวิตฺวา อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท วิภวสมฺปนฺเน กุเล นิพฺพตฺโต วุทฺธิปฺปตฺโต สตฺถุ ธมฺมเทสนํ สุตฺวา ปสนฺนมานโส ปพฺพชิตฺวา นจิรสฺเสว อรหา หุตฺวา อตฺตโน ปุพฺพกมฺมํ สริตฺวา โสมนสฺสชาโต ปุพฺพจริตาปทานํ ปกาเสนฺโต ปรกมฺมายเน ยุตฺโตติอาทิมาหฯ ตตฺถ ปเรสํ กมฺมานิ ปรกมฺมานิ, ปรกมฺมานํ อายเน กรเณ วาหเน ธารเณ ยุตฺโต โยชิโต อโหสินฺติ อตฺโถฯ เสสํ ปากฏเมวาติฯ

ตมฺพปุปฺผิยตฺเถรอปทานวณฺณนา สมตฺตาฯ

3. วีถิสมฺมชฺชกตฺเถรอปทานวณฺณนา

อุเทนฺตํ สตรํสิํ วาติอาทิกํ อายสฺมโต วีถิสมฺมชฺชกตฺเถรสฺส อปทานํฯ อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร อเนเกสุ ชาติสเตสุ กตปุญฺญสญฺจโย สิขิสฺส ภควโต กาเล กุลเคเห นิพฺพตฺโต ฆราวาสํ วสนฺโต นครวาสีหิ สทฺธิํ วีถิํ สชฺเชตฺวา นียมานํ ภควนฺตํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส วีถิํ สมํ กตฺวา ธชํ ตตฺถ อุสฺสาเปสิฯ