สตรํสิํว ภาณุมนฺติ สตมตฺตา สตปฺปมาณา รํสิ ปภา ยสฺส สูริยสฺส โส สตรํสิ, คาถาพนฺธสุขตฺถํ สตรํสีติ วุตฺตํ, อเนกสตสฺส อเนกสตสหสฺสรํสีติ อตฺโถฯ ภาณุ วุจฺจติ ปภา, ภาณุ ปภา ยสฺส โส ภาณุมา, ภาณุมสงฺขาตํ สูริยํ อิว วิปสฺสิํ ภควนฺตํ ทิสฺวา สเกสรํ นาคปุปฺผํ คเหตฺวา อภิโรปยิํ ปูเชสินฺติ อตฺโถฯ เสสํ อุตฺตานเมวาติฯ

เรณุปูชกตฺเถรอปทานวณฺณนา สมตฺตาฯ

เอกาทสมวคฺควณฺณนา สมตฺตาฯ

12. มหาปริวารวคฺโค

1. มหาปริวารกตฺเถรอปทานวณฺณนา

วิปสฺสี นาม ภควาติอาทิกํ อายสฺมโต มหาปริวารกตฺเถรสฺส อปทานํฯ อยมฺปิ ปุริมชินวเรสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยานิ ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต วิปสฺสิสฺส ภควโต อุปฺปนฺนสมเย ยกฺขโยนิยํ นิพฺพตฺโต อเนกยกฺขสตสหสฺสปริวาโร เอกสฺมิํ ขุทฺทกทีเป ทิพฺพสุขมนุภวนฺโต วิหรติฯ ตสฺมิญฺจ ทีเป เจติยาภิโสภิโต วิหาโร อตฺถิ, ตตฺถ ภควา อคมาสิฯ อถ โส ยกฺขเสนาธิปติ ตํ ภควนฺตํ ตตฺถ คตภาวํ ทิสฺวา ทิพฺพวตฺถานิ คเหตฺวา คนฺตฺวา ภควนฺตํ วนฺทิตฺวา ทิพฺพวตฺเถหิ ปูเชสิ, สปริวาโร สรณมคมาสิฯ โส เตน ปุญฺญกมฺเมน ตโต จุโต เทวโลเก นิพฺพตฺติตฺวา ตตฺถ ฉ กามาวจรสุขมนุภวิตฺวา ตโต จุโต มนุสฺเสสุ อคฺคจกฺกวตฺติอาทิสุขมนุภวิตฺวา อปรภาเค อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท กุลเคเห นิพฺพตฺโต วิญฺญุตํ ปตฺโต สตฺถริ ปสีทิตฺวา ปพฺพชิโต นจิรสฺเสว อรหา อโหสิฯ

[1-2] โส อปรภาเค อตฺตโน ปุพฺพกมฺมํ สริตฺวา โสมนสฺสชาโต ปุพฺพจริตาปทานํ ปกาเสนฺโต วิปสฺสี นาม ภควาติอาทิมาหฯ

ตตฺถ วิเสสํ ปรมตฺถํ นิพฺพานํ ปสฺสตีติ วิปสฺสี, วิวิเธ สติปฏฺฐานาทโย สตฺตติํสโพธิปกฺขิยธมฺเม ปสฺสตีติ วา วิปสฺสี, วิวิเธ อเนกปฺปกาเร โพธเนยฺยสตฺเต วิสุํ วิสุํ ปสฺสตีติ วา วิปสฺสี, โส วิปสฺสี ภควา ทีปเจติยํ ทีเป ปูชนียฏฺฐานํ วิหารมคมาสีติ อตฺโถฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติฯ

มหาปริวารกตฺเถรอปทานวณฺณนา สมตฺตาฯ

2. สุมงฺคลตฺเถรอปทานวณฺณนา

อตฺถทสฺสี ชินวโรติอาทิกํ อายสฺมโต สุมงฺคลตฺเถรสฺส อปทานํฯ อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยานิ ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต อตฺถทสฺสิสฺส ภควโต กาเล เอกสฺมิํ ตฬากสมีเป รุกฺขเทวตา หุตฺวา นิพฺพตฺติฯ ตสฺมิํ สมเย ภควา วิหารโต นิกฺขมิตฺวา นหายิตุกาโม ตสฺส ตฬากสฺส ตีรํ คนฺตฺวา ตตฺถ นฺหตฺวา เอกจีวโร ชลมาโน พฺรหฺมา วิย สูริโย วิย สุวณฺณพิมฺพํ วิย อฏฺฐาสิฯ อถ โส เทวปุตฺโต โสมนสฺสชาโต ปญฺชลิโก โถมนมกาสิ, อตฺตโน ทิพฺพคีตตูริเยหิ อุปหารญฺจ อกาสิฯ โส เตน ปุญฺญกมฺเมน เทวมนุสฺเสสุ สมฺปตฺติโย อนุภวิตฺวา อปรภาเค อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท กุลเคเห นิพฺพตฺโต วิญฺญุตํ ปตฺโต สตฺถริ ปสีทิตฺวา ปพฺพชิตฺวา นจิรสฺเสว อรหา อโหสิฯ

[11] โส ปจฺฉา ปุพฺพกมฺมํ สริตฺวา โสมนสฺสชาโต ปุพฺพจริตาปทานํ ปกาเสนฺโต อตฺถทสฺสี ชินวโรติอาทิมาหฯ ตตฺถ ปรมตฺถํ นิพฺพานํ ทกฺขติ ปสฺสตีติ อตฺถทสฺสี, อถ วา สพฺพสตฺตานํ จตุราริยสจฺจสงฺขาตํ อตฺถปโยชนํ ทสฺสนสีโลติ อตฺถทสฺสี, กิเลเส อชินิ ชินาติ ชินิสฺสตีติ ชิโนฯ วริตพฺโพ ปตฺเถตพฺโพ สพฺพสตฺเตหีติ วโร, อตฺถทสฺสี ชิโน จ โส วโร จาติ อตฺถทสฺสี ชินวโรฯ โลกเชฏฺโฐติ ลุชฺชติ ปลุชฺชตีติ โลโก, โลกียติ ปสฺสียติ พุทฺธาทีหิ ปารปฺปตฺโตติ วา โลโก, โลโก จ โลโก จ โลโก จาติ โลโกฯ เอกเสสสมาสวเสน ‘‘โลกา’’ติ วตฺตพฺเพ ‘‘โลโก’’ติ วุตฺโตฯ โลกสฺส เชฏฺโฐ โลกเชฏฺโฐ, โส โลกเชฏฺโฐ นราสโภติ อตฺโถฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติฯ

สุมงฺคลตฺเถรอปทานวณฺณนา สมตฺตาฯ