2. คตสญฺญกตฺเถรอปทานวณฺณนา

ชาติยา สตฺตวสฺโสหนฺติอาทิกํ อายสฺมโต คตสญฺญกตฺเถรสฺส อปทานํฯ อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยานิ ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต ติสฺสสฺส ภควโต กาเล เอกสฺมิํ กุลเคเห นิพฺพตฺโต ปุรากตวาสนาวเสน สทฺธาชาโต สตฺตวสฺสิกกาเลเยว ปพฺพชิโต ภควโต ปณามกรเณเนว ปากโฏ อโหสิฯ โส เอกทิวสํ อตีว นีลมณิปฺปภานิ นงฺคลกสิตฏฺฐาเน อุฏฺฐิตสตฺตปุปฺผานิ คเหตฺวา อากาเส ปูเชสิฯ โส ยาวตายุกํ สมณธมฺมํ กตฺวา เตน ปุญฺเญน เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท เอกสฺมิํ กุลเคเห นิพฺพตฺโต วิญฺญุตํ ปตฺโต สตฺถริ ปสีทิตฺวา ปพฺพชิโต นจิรสฺเสว อรหา อโหสิฯ

[10] โส อปรภาเค อตฺตโน ปุพฺพกมฺมํ สริตฺวา โสมนสฺสชาโต ปุพฺพจริตาปทานํ ปกาเสนฺโต ชาติยา สตฺตวสฺโสหนฺติอาทิมาหฯ ตตฺถ ชาติยา สตฺตวสฺโสติ มาตุคพฺภโต นิกฺขนฺตกาลโต ปฏฺฐาย ปริปุณฺณสตฺตวสฺสิโกติ อตฺโถฯ ปพฺพชิํ อนคาริยนฺติ อคารสฺส หิตํ อาคาริยํ กสิวาณิชฺชาทิกมฺมํ นตฺถิ อาคาริยนฺติ อนคาริยํ, พุทฺธสาสเน ปพฺพชิํ อหนฺติ อตฺโถฯ

[12] สุคตานุคตํ มคฺคนฺติ พุทฺเธน คตํ มคฺคํฯ อถ วา สุคเตน เทสิตํ ธมฺมานุธมฺมปฏิปตฺติปูรณวเสน หฏฺฐมานโส ตุฏฺฐจิตฺโต ปูเชตฺวาติ สมฺพนฺโธฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติฯ

คตสญฺญกตฺเถรอปทานวณฺณนา สมตฺตาฯ

3. นิปนฺนญฺชลิกตฺเถรอปทานวณฺณนา

รุกฺขมูเล นิสินฺโนหนฺติอาทิกํ อายสฺมโต นิปนฺนญฺชลิกตฺเถรสฺส อปทานํฯ อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร อเนเกสุ ภเวสุ วิวฏฺฏูปนิสฺสยานิ ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต ติสฺสสฺส ภควโต กาเล กุลเคเห นิพฺพตฺโต วุทฺธิปฺปตฺโต ปพฺพชิตฺวา รุกฺขมูลิกงฺคํ ปูรยมาโน อรญฺเญ วิหรติฯ ตสฺมิํ สมเย ขโร อาพาโธ อุปฺปชฺชิ, เตน ปีฬิโต ปรมการุญฺญปฺปตฺโต อโหสิฯ ตทา ภควา ตสฺส การุญฺเญน ตตฺถ อคมาสิฯ อถ โส นิปนฺนโกว อุฏฺฐิตุํ อสกฺโกนฺโต สิรสิ อญฺชลิํ กตฺวา ภควโต ปณามํ อกาสิฯ โส ตโต จุโต ตุสิตภวเน อุปฺปนฺโน ตตฺถ สมฺปตฺติมนุภวิตฺวา เอวํ ฉ กามาวจรสมฺปตฺติโย อนุภวิตฺวา อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท เอกสฺมิํ กุลเคเห นิพฺพตฺโต วุทฺธิปฺปตฺโต สตฺถริ ปสีทิตฺวา ปพฺพชิโต นจิรสฺเสว อรหา อโหสิ, ปุรากตปุญฺญวเสน นิปนฺนญฺชลิกตฺเถโรติ ปากโฏฯ

[16] โส อปรภาเค อตฺตโน ปุญฺญสมฺปตฺติโย โอโลเกตฺวา โสมนสฺสชาโต ปุพฺพจริตาปทานํ ปกาเสนฺโต รุกฺขมูเล นิสินฺโนหนฺติอาทิมาหฯ ตตฺถ รุหติ ปฏิรุหติ อุทฺธมุทฺธํ อาโรหตีติ รุกฺโข, ตสฺส รุกฺขสฺส มูเล สมีเปติ อตฺโถฯ พฺยาธิโต ปรเมน จาติ ปรเมน อธิเกน ขเรน กกฺขเฬน พฺยาธินา โรเคน พฺยาธิโต, พฺยาธินา อหํ สมนฺนาคโตติ อตฺโถฯ ปรมการุญฺญปฺปตฺโตมฺหีติ ปรมํ อธิกํ การุญฺญํ ทีนภาวํ ทุกฺขิตภาวํ ปตฺโตมฺหิ อรญฺเญ กานเนติ สมฺพนฺโธฯ

[20] ปญฺเจวาสุํ มหาสิขาติ สิรสิ ปิฬนฺธนตฺเถน สิขา วุจฺจติ จูฬาฯ มณีติ โชตมานํ มกุฏํ ตสฺส อตฺถีติ สิโข, จกฺกวตฺติโน เอกนามกา ปญฺเจว จกฺกวตฺติโน อาสุํ อเหสุนฺติ อตฺโถฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติฯ

นิปนฺนญฺชลิกตฺเถรอปทานวณฺณนา สมตฺตาฯ