เมนู

4. ภิสาลุวทายกตฺเถรอปทานวณฺณนา

กานนํ วนโมคฺคยฺหาติอาทิกํ อายสฺมโต ภิสาลุวทายกตฺเถรสฺส อปทานํฯ อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยานิ ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต วิปสฺสิสฺส ภควโต กาเล หิมวนฺตสฺส สมีเป อรญฺญาวาเส วสนฺโต วนมูลผลาหาโร วิเวกวเสนาคตํ วิปสฺสิํ ภควนฺตํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส ปญฺจภิสาลุเว อทาสิฯ ภควา ตสฺส จิตฺตํ ปสาเทตุํ ปสฺสนฺตสฺเสว ปริภุญฺชิฯ โส เตน จิตฺตปฺปสาเทน กาลํ กตฺวา ตุสิตาทีสุ สมฺปตฺติมนุภวิตฺวา ปจฺฉา มนุสฺสสมฺปตฺติญฺจ อนุภวิตฺวา อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท เอกสฺมิํ กุลเคเห นิพฺพตฺโต วิภวสมฺปตฺติํ ปตฺโต ตํ ปหาย สาสเน ปพฺพชิโต นจิรสฺเสว อรหตฺตํ ปาปุณิฯ

[13] โส ตโต อตฺตโน ปุพฺพกมฺมํ สริตฺวา โสมนสฺสชาโต ปุพฺพจริตาปทานํ ปกาเสนฺโต กานนํ วนโมคฺคยฺหาติอาทิมาหฯ ตํ เหฏฺฐา วุตฺตตฺถเมวฯ วสามิ วิปิเน อหนฺติ วิเวกวาโส อหํ วสามีติ สมฺพนฺโธฯ เสสํ อุตฺตานตฺถเมวาติฯ

ภิสาลุวทายกตฺเถรอปทานวณฺณนา สมตฺตาฯ

ฉฏฺฐภาณวารวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. เอกสญฺญกตฺเถรอปทานวณฺณนา

ขณฺโฑ นามาสิ นาเมนาติอาทิกํ อายสฺมโต เอกสญฺญกตฺเถรสฺส อปทานํฯ อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยานิ ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต วิปสฺสิสฺส ภควโต กาเล กุลเคเห นิพฺพตฺโต วิญฺญุตํ ปตฺโต รตนตฺตเย ปสนฺนมานโส ตสฺส สตฺถุโน ขณฺฑํ นาม อคฺคสาวกํ ภิกฺขาย จรมานํ ทิสฺวา สทฺทหิตฺวา ปิณฺฑปาตมทาสิฯ โส เตน ปุญฺญกมฺเมน เทวมนุสฺสสมฺปตฺติโย อนุภวิตฺวา อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท สาวตฺถิยํ เอกสฺมิํ กุลเคเห นิพฺพตฺโต วิญฺญุตํ ปตฺโต สตฺถุ ธมฺมเทสนํ สุตฺวา ปฏิลทฺธสทฺโธ ปพฺพชิตฺวา นจิรสฺเสว อรหา อโหสิฯ โส เอกทิวสํ ปิณฺฑปาตสฺส สญฺญํ มนสิกริตฺวา ปฏิลทฺธวิเสสตฺตา เอกสญฺญกตฺเถโรติ ปากโฏฯ

[18] โส อปรภาเค อตฺตโน ปุพฺพกมฺมํ สริตฺวา โสมนสฺสชาโต ปุพฺพจริตาปทานํ ปกาเสนฺโต ขณฺโฑ นามาสิ นาเมนาติอาทิมาหฯ ตตฺถ ตสฺส อคฺคสาวกตฺเถรสฺส กิเลสานํ ขณฺฑิตตฺตา ขณฺโฑติ นามํฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติฯ

เอกสญฺญกตฺเถรอปทานวณฺณนา สมตฺตาฯ

6. ติณสนฺถรทายกตฺเถรอปทานวณฺณนา

หิมวนฺตสฺสาวิทูเรติอาทิกํ อายสฺมโต ติณสนฺถรทายกตฺเถรสฺส อปทานํฯ อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยานิ ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต ติสฺสสฺส ภควโต กาเล เอกสฺมิํ กุลเคเห นิพฺพตฺโต พุทฺธุปฺปาทโต ปเคว อุปฺปนฺนตฺตา ฆราวาสํ ปหาย ตาปสปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา หิมวนฺตสฺส อวิทูเร เอกํ สรํ นิสฺสาย ปฏิวสติฯ ตสฺมิํ สมเย ติสฺโส ภควา ตสฺสานุกมฺปาย อากาเสน อคมาสิฯ อถ โข โส ตาปโส อากาสโต โอรุยฺห ฐิตํ ตํ ภควนฺตํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส ติณํ ลายิตฺวา ติณสนฺถรํ กตฺวา นิสีทาเปตฺวา พหุมานาทเรน ปญฺจปติฏฺฐิเตน วนฺทิตฺวา ปฏิกุฏิโก หุตฺวา ปกฺกามิฯ โส ยาวตายุกํ ฐตฺวา ตโต จวิตฺวา เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อเนกวิธสมฺปตฺติํ อนุภวิตฺวา อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท เอกสฺมิํ กุลเคเห นิพฺพตฺโต วุทฺธิปฺปตฺโต สตฺถริ ปสีทิตฺวา ปพฺพชิโต นจิรสฺเสว อรหา อโหสิฯ

[22] โส อปรภาเค อตฺตโน ปุพฺพกมฺมํ สริตฺวา โสมนสฺสชาโต ปุพฺพจริตาปทานํ ปกาเสนฺโต หิมวนฺตสฺสาวิทูเรติอาทิมาหฯ ตํ เหฏฺฐา วุตฺตตฺถเมวฯ มหาชาตสฺสโรติ เอตฺถ ปน สรนฺติ เอตฺถ ปานียตฺถิกา ทฺวิปทจตุปฺปทาทโย สตฺตาติ สรํ, อถ วา สรนฺติ เอตฺถ นทีกนฺทราทโยติ สรํ, มหนฺโต จ โส สยเมว ชาตตฺตา สโร เจติ มหาชาตสฺสโรฯ อโนตตฺตฉทฺทนฺตทหาทโย วิย อปากฏนามตฺตา ‘‘มหาชาตสฺสโร’’ติ วุตฺโตติ ทฏฺฐพฺโพฯ