9. สุมนตฺเถรอปทานวณฺณนา

สุมโน นาม นาเมนาติอาทิกํ อายสฺมโต สุมนตฺเถรสฺส อปทานํฯ อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยานิ ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต สิขิสฺส ภควโต กาเล มาลาการสฺส กุลเคเห นิพฺพตฺโต วุทฺธิมนฺวาย สทฺธาชาโต ภควติ ปสนฺนมานโส สุมนมาลามุฏฺฐิโย คเหตฺวา อุโภหิ หตฺเถหิ ปูเชสิฯ โส เตน ปุญฺเญน เทวมนุสฺเสสุ ทฺเว สมฺปตฺติโย อนุภวิตฺวา อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท เอกสฺมิํ กุลเคเห นิพฺพตฺโต วุทฺธิมนฺวาย ปุตฺตทาเรหิ วฑฺฒิตฺวา สุมนนาเมน ปากโฏ สตฺถริ ปสีทิตฺวา ปพฺพชิโต นจิรสฺเสว อรหา อโหสิฯ

[62] โส อรหา หุตฺวา อตฺตโน ปุพฺพกมฺมํ สริตฺวา โสมนสฺสชาโต อตฺตโน ปุพฺพจริตาปทานํ ปกาเสนฺโต สุมโน นาม นาเมนาติอาทิมาหฯ สุนฺทรํ มนํ จิตฺตํ ยสฺส โส สุมโนฯ สทฺธาปสาทพหุมาเนน ยุตฺโต นาเมน สุมโน นาม มาลากาโร ตทา อหํ อโหสิํฯ

[63] สิขิโน โลกพนฺธุโนติ สิขา มุทฺธา กาสตีติ สิขีฯ อถ วา สมฺปยุตฺตสมฺปโยเค ขาทติ วิทฺธํเสตีติ สิขี, กา สา? อคฺคิสิขา, อคฺคิสิขา วิย สิขาย ทิปฺปนโต สิขีฯ ยถา อคฺคิสิขา โชตติ ปากฏา โหติ, สิขี ปตฺตติณกฏฺฐปลาสาทิเก ทหติ, เอวมยมฺปิ ภควา นีลปีตาทิรํสีหิ โชตติ สกลโลกสนฺนิวาเส ปากโฏ โหติฯ สกสนฺตานคตสพฺพกิเลเส โสเสติ วิทฺธํเสติ ฌาเปตีติ โวหารนามํ นามกมฺมํ นามเธยฺยํ, ตสฺส สิขิโนฯ สกลโลกสฺส พนฺธุญาตโกติ โลกพนฺธุ, ตสฺส สิขิโน โลกพนฺธุโน ภควโต สุมนปุปฺผํ อภิโรปยิํ ปูเชสินฺติ อตฺโถฯ

สุมนตฺเถรอปทานวณฺณนา สมตฺตาฯ

10. ปุปฺผจงฺโกฏิยตฺเถรอปทานวณฺณนา

อภีตรูปํ สีหํ วาติอาทิกํ อายสฺมโต ปุปฺผจงฺโกฏิยตฺเถรสฺส อปทานํฯ อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยานิ ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต สิขิสฺส ภควโต กาเล เอกสฺมิํ กุลเคเห นิพฺพตฺโต วิญฺญุตํ ปตฺโต มหาวิภวสมฺปนฺโน สตฺถริ ปสีทิตฺวา ปสนฺนาการํ ทสฺเสนฺโต สุวณฺณวณฺณํ อโนชปุปฺผโมจินิตฺวา จงฺโกฏกํ ปูเรตฺวา ภควนฺตํ ปูเชตฺวา ‘‘ภควา , อิมสฺส นิสฺสนฺเทน นิพฺพตฺตนิพฺพตฺตฏฺฐาเน สุวณฺณวณฺโณ ปูชนีโย หุตฺวา นิพฺพานํ ปาปุเณยฺย’’นฺติ ปตฺถนมกาสิฯ โส เตน ปุญฺญกมฺเมน เทวมนุสฺเสสุ นิพฺพตฺโต สพฺพตฺถ ปูชิโต สุวณฺณวณฺโณ อภิรูโป อโหสิฯ โส อปรภาเค อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท วิภวสมฺปนฺเน เอกสฺมิํ กุลเคเห นิพฺพตฺโต วุทฺธิปฺปตฺโต สตฺถริ ปสีทิตฺวา ปพฺพชิโต วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา นจิรสฺเสว อรหา อโหสิฯ

[68-9] โส ปตฺตอรหตฺตผโล อตฺตโน ปุพฺพกมฺมํ สริตฺวา โสมนสฺสชาโต ปุพฺพจริตาปทานํ ปกาเสนฺโต อภีตรูปํ สีหํ วาติอาทิมาหฯ ตตฺถ สีหนฺติ ทฺวิปทจตุปฺปทาทโย สตฺเต อภิภวติ อชฺโฌตฺถรตีติ สีโห, อภีตรูโป อภีตสภาโว, ตํ อภีตรูปํ สีหํ อิว นิสินฺนํ ปูเชสินฺติ สมฺพนฺโธฯ ปกฺขีนํ อคฺคํ ครุฬราชํ อิว ปวรํ อุตฺตมํ พฺยคฺฆราชํ อิว อภิ วิเสเสน ชาตํ สพฺพสีหานํ วิเสสํ เกสรสีหํ อิว ติโลกสฺส สรณํ สิขิํ สมฺมาสมฺพุทฺธํฯ กิํ ภูตํ? อเนชํ นิกฺกิเลสํ ขนฺธมาราทีหิ อปราชิตํ นิสินฺนํ สิขินฺติ สมฺพนฺโธฯ มารณานคฺคนฺติ สพฺพกิเลสานํ มารเณ โสสเน วิทฺธํสเน อคฺคํ เสฏฺฐํ กิเลเส มาเรนฺตานํ ปจฺเจกพุทฺธพุทฺธสาวกานํ วิชฺชมานานมฺปิ เตสํ อคฺคนฺติ อตฺโถฯ ภิกฺขุสงฺฆปุรกฺขตํ ปริวาริตํ ปริวาเรตฺวา นิสินฺนํ สิขินฺติ สมฺพนฺโธฯ

[70] จงฺโกฏเก ฐเปตฺวานาติ อุตฺตมํ อโนชปุปฺผํ กรณฺฑเก ปูเรตฺวา สิขีสมฺพุทฺธํ เสฏฺฐํ สโมกิริํ ปูเชสินฺติ อตฺโถฯ

ปุปฺผจงฺโกฏิยตฺเถรอปทานวณฺณนา สมตฺตาฯ

สตฺตมวคฺควณฺณนา สมตฺตาฯ