สุขาหํ นาภิชานามิ, สมํ เตน กุโตตฺตรินฺติ เตน สุเขน สมํ สุขํ นาภิชานามิ, ตโต อุตฺตริํ ตโต ปรํ ตโต อธิกํ สุขํ กุโตติ อตฺโถฯ เสสํ นยานุสาเรน สุวิญฺเญยฺยนฺติฯ

ภิสทายกตฺเถรอปทานวณฺณนา สมตฺตาฯ

6. สุจินฺติตตฺเถรอปทานวณฺณนา

คิริทุคฺคจโร อาสินฺติอาทิกํ อายสฺมโต สุจินฺติตตฺเถรสฺส อปทานํฯ อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยานิ ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต อตฺถทสฺสิสฺส ภควโต กาเล หิมวนฺตปฺปเทเส เนสาทกุเล อุปฺปนฺโน มิคสูกราทโย วธิตฺวา ขาทนฺโต วิหรติฯ ตทา โลกนาโถ โลกานุคฺคหํ สตฺตานุทฺทยตญฺจ ปฏิจฺจ หิมวนฺตมคมาสิฯ ตทา โส เนสาโท ภควนฺตํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส อตฺตโน ขาทนตฺถาย อานีตํ วรมธุรมํสํ อทาสิฯ ปฏิคฺคเหสิ ภควา ตสฺสานุกมฺปาย, ตํ ภุญฺชิตฺวา อนุโมทนํ วตฺวา ปกฺกามิฯ โส เตเนว ปุญฺเญน เตเนว โสมนสฺเสน ตโต จุโต สุคตีสุ สํสรนฺโต ฉ กามาวจรสมฺปตฺติโย อนุภวิตฺวา มนุสฺเสสุ จกฺกวตฺติสมฺปตฺติอาทโย อนุภวิตฺวา อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท กุลเคเห นิพฺพตฺโต สตฺถริ ปสีทิตฺวา ปพฺพชิโต นจิรสฺเสว อรหา อโหสิฯ

[36] จตุปฏิสมฺภิทาปญฺจาภิญฺญาทิเภทํ ปตฺวา อตฺตโน ปุพฺพกมฺมํ สริตฺวา โสมนสฺสชาโต ปุพฺพจริตาปทานํ ปกาเสนฺโต คิริทุคฺคจโร อาสินฺติอาทิมาหฯ คิรติ สทฺทํ กโรตีติ คิริ, โก โส? สิลาปํสุมยปพฺพโต, ทุฏฺฐุ ทุกฺเขน คมนียํ ทุคฺคํ, คิรีหิ ทุคฺคํ คิริทุคฺคํ, ทุคฺคโมติ อตฺโถฯ ตสฺมิํ คิริทุคฺเค ปพฺพตนฺตเร จโร จรณสีโล อาสิํ อโหสิํฯ อภิชาโตว เกสรีติ อภิ วิเสเสน ชาโต นิพฺพตฺโต เกสรีว เกสรสีโห อิว คิริทุคฺคสฺมิํ จรามีติ อตฺโถฯ

[40] คิริทุคฺคํ ปวิสิํ อหนฺติ อหํ ตทา เตน มํสทาเนน ปีติโสมนสฺสชาโต ปพฺพตนฺตรํ ปาวิสิํฯ เสสํ อุตฺตานตฺถเมวาติฯ

สุจินฺติตตฺเถรอปทานวณฺณนา สมตฺตาฯ

7. วตฺถทายกตฺเถรอปทานวณฺณนา

ปกฺขิชาโต ตทา อาสินฺติอาทิกํ อายสฺมโต วตฺถทายกตฺเถรสฺส อปทานํฯ อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยานิ ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต อตฺถทสฺสิสฺส ภควโต กาเล สุปณฺณโยนิยํ นิพฺพตฺโต คนฺธมาทนปพฺพตํ คจฺฉนฺตํ อตฺถทสฺสิํ ภควนฺตํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส สุปณฺณวณฺณํ วิชหิตฺวา มาณวกวณฺณํ นิมฺมินิตฺวา มหคฺฆํ ทิพฺพวตฺถํ อาทาย ภควนฺตํ ปูเชสิฯ โสปิ ภควา ปฏิคฺคเหตฺวา อนุโมทนํ วตฺวา ปกฺกามิฯ โส เตเนว โสมนสฺเสน วีตินาเมตฺวา ยาวตายุกํ ฐตฺวา ตโต จุโต เทวโลเก นิพฺพตฺโต ตตฺถ อปราปรํ สํสรนฺโต ปุญฺญานิ อนุภวิตฺวา ตโต มนุสฺเสสุ มนุสฺสสมฺปตฺตินฺติ สพฺพตฺถ มหคฺฆํ วตฺถาภรณํ ลทฺธํ, ตโต อุปฺปนฺนุปฺปนฺนภเว วตฺถจฺฉายาย คตคตฏฺฐาเน วสนฺโต อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท เอกสฺมิํ กุลเคเห นิพฺพตฺโต วิญฺญุตํ ปตฺโต สตฺถริ ปสีทิตฺวา ปพฺพชิโต นจิรสฺเสว ฉฬภิญฺญปฺปตฺตขีณาสโว อโหสิ, ปุพฺเพ กตปุญฺญนาเมน วตฺถทายกตฺเถโรติ ปากโฏฯ

[45] โส อตฺตโน ปุพฺพกมฺมํ สริตฺวา โสมนสฺสชาโต ปุพฺพจริตาปทานํ ปกาเสนฺโต ปกฺขิชาโต ตทา อาสินฺติอาทิมาหฯ ตตฺถ ปกฺขิชาโตติ ปกฺขนฺทติ อุปลวติ สกุโณ เอเตนาติ ปกฺขํ, ปกฺขมสฺส อตฺถีติ ปกฺขี, ปกฺขิโยนิยํ ชาโต นิพฺพตฺโตติ อตฺโถฯ สุปณฺโณติ สุนฺทรํ ปณฺณํ ปตฺตํ ยสฺส โส สุปณฺโณ, วาตคฺคาหสุวณฺณวณฺณชลมานปตฺตมหาภาโรติ อตฺโถฯ ครุฬาธิโปติ นาเค คณฺหนตฺถาย ครุํ ภารํ ปาสาณํ คิฬนฺตีติ ครุฬา, ครุฬานํ อธิโป ราชาติ ครุฬาธิโป, วิรชํ พุทฺธํ อทฺทสาหนฺติ สมฺพนฺโธฯ

วตฺถทายกตฺเถรอปทานวณฺณนา สมตฺตาฯ