5. ภิสทายกตฺเถรอปทานวณฺณนา

เวสฺสภู นาม นาเมนาติอาทิกํ อายสฺมโต ภิสทายกตฺเถรสฺส อปทานํฯ อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยานิ ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต เวสฺสภุสฺส ภควโต กาเล หิมวนฺตสฺมิํ หตฺถิโยนิยํ นิพฺพตฺโต ตสฺมิํ ปฏิวสติฯ ตสฺมิํ สมเย เวสฺสภู ภควา วิเวกกาโม หิมวนฺตมคมาสิฯ ตํ ทิสฺวา โส หตฺถินาโค ปสนฺนมานโส ภิสมุฬาลํ คเหตฺวา ภควนฺตํ โภเชสิฯ โส เตน ปุญฺญกมฺเมน หตฺถิโยนิโต จุโต เทวโลเก อุปฺปชฺชิตฺวา ตตฺถ ฉ กามาวจรสมฺปตฺติโย อนุภวิตฺวา มนุสฺสตฺตมาคโต มนุสฺเสสุ จกฺกวตฺติสมฺปตฺติอาทโย อนุภวิตฺวา อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท มหาโภเค อญฺญตรสฺมิํ กุเล นิพฺพตฺโต ปุพฺพวาสนาพเลน สตฺถริ ปสนฺโน ปพฺพชิตฺวา นจิรสฺเสว อรหา อโหสิ, โส ปุพฺเพ กตกุสลนาเมน ภิสทายกตฺเถโรติ ปากโฏฯ

[29] โส อตฺตโน ปุพฺพกมฺมํ สริตฺวา ปุพฺพจริตาปทานํ ทสฺเสนฺโต เวสฺสภู นาม นาเมนาติอาทิมาหฯ ตตฺถ เวสฺสภูติ เวสฺสํ ภุนาติ อติกฺกมตีติ เวสฺสภูฯ อถ วา เวสฺเส วาณิชกมฺเม วา กามราคาทิเก วา กุสลาทิกมฺเม วา วตฺถุกามกิเลสกาเม วา ภุนาติ อภิภวตีติ เวสฺสภู, โส นาเมน เวสฺสภู นาม ภควาฯ อิสีนํ ตติโย อหูติ กุสลธมฺเม เอสติ คเวสตีติ อิสิ, ‘‘วิปสฺสี, สิขี, เวสฺสภู’’ติ วุตฺตตฺตา ตติโย อิสิ ตติโย ภควา อหุ อโหสีติ อตฺโถฯ กานนํ วนโมคฺคยฺหาติ กานนสงฺขาตํ วนํ โอคยฺห โอคเหตฺวา ปาวิสีติ อตฺโถฯ

[30] ภิสมุฬาลํ คณฺหิตฺวาติ ทฺวิปทจตุปฺปทานํ ฉาตกํ ภิสติ หิํสติ วินาเสตีติ ภิสํ, โก โส? ปทุมกนฺโท, ภิสญฺจ มุฬาลญฺจ ภิสมุฬาลํ, ตํ ภิสมุฬาลํ คเหตฺวาติ อตฺโถฯ

[31] กเรน จ ปรามฏฺโฐติ ตํ มยา ทินฺนทานํ, เวสฺสภูวรพุทฺธินา อุตฺตมพุทฺธินา เวสฺสภุนา กเรน หตฺถตเลน ปรามฏฺโฐ กตสมฺผสฺโส อโหสิฯ

สุขาหํ นาภิชานามิ, สมํ เตน กุโตตฺตรินฺติ เตน สุเขน สมํ สุขํ นาภิชานามิ, ตโต อุตฺตริํ ตโต ปรํ ตโต อธิกํ สุขํ กุโตติ อตฺโถฯ เสสํ นยานุสาเรน สุวิญฺเญยฺยนฺติฯ

ภิสทายกตฺเถรอปทานวณฺณนา สมตฺตาฯ

6. สุจินฺติตตฺเถรอปทานวณฺณนา

คิริทุคฺคจโร อาสินฺติอาทิกํ อายสฺมโต สุจินฺติตตฺเถรสฺส อปทานํฯ อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยานิ ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต อตฺถทสฺสิสฺส ภควโต กาเล หิมวนฺตปฺปเทเส เนสาทกุเล อุปฺปนฺโน มิคสูกราทโย วธิตฺวา ขาทนฺโต วิหรติฯ ตทา โลกนาโถ โลกานุคฺคหํ สตฺตานุทฺทยตญฺจ ปฏิจฺจ หิมวนฺตมคมาสิฯ ตทา โส เนสาโท ภควนฺตํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส อตฺตโน ขาทนตฺถาย อานีตํ วรมธุรมํสํ อทาสิฯ ปฏิคฺคเหสิ ภควา ตสฺสานุกมฺปาย, ตํ ภุญฺชิตฺวา อนุโมทนํ วตฺวา ปกฺกามิฯ โส เตเนว ปุญฺเญน เตเนว โสมนสฺเสน ตโต จุโต สุคตีสุ สํสรนฺโต ฉ กามาวจรสมฺปตฺติโย อนุภวิตฺวา มนุสฺเสสุ จกฺกวตฺติสมฺปตฺติอาทโย อนุภวิตฺวา อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท กุลเคเห นิพฺพตฺโต สตฺถริ ปสีทิตฺวา ปพฺพชิโต นจิรสฺเสว อรหา อโหสิฯ

[36] จตุปฏิสมฺภิทาปญฺจาภิญฺญาทิเภทํ ปตฺวา อตฺตโน ปุพฺพกมฺมํ สริตฺวา โสมนสฺสชาโต ปุพฺพจริตาปทานํ ปกาเสนฺโต คิริทุคฺคจโร อาสินฺติอาทิมาหฯ คิรติ สทฺทํ กโรตีติ คิริ, โก โส? สิลาปํสุมยปพฺพโต, ทุฏฺฐุ ทุกฺเขน คมนียํ ทุคฺคํ, คิรีหิ ทุคฺคํ คิริทุคฺคํ, ทุคฺคโมติ อตฺโถฯ ตสฺมิํ คิริทุคฺเค ปพฺพตนฺตเร จโร จรณสีโล อาสิํ อโหสิํฯ อภิชาโตว เกสรีติ อภิ วิเสเสน ชาโต นิพฺพตฺโต เกสรีว เกสรสีโห อิว คิริทุคฺคสฺมิํ จรามีติ อตฺโถฯ

[40] คิริทุคฺคํ ปวิสิํ อหนฺติ อหํ ตทา เตน มํสทาเนน ปีติโสมนสฺสชาโต ปพฺพตนฺตรํ ปาวิสิํฯ เสสํ อุตฺตานตฺถเมวาติฯ

สุจินฺติตตฺเถรอปทานวณฺณนา สมตฺตาฯ