เมนู

[123] อชฺเชว ทานิ ปพฺพชฺชาติ อชฺช เอว ภควโต ปรินิพฺพานทิวเสเยว มม ปพฺพชฺชา, ตถา อชฺช เอว อุปสมฺปทา, อชฺช เอว ทฺวิปทุตฺตมสฺส สมฺมุขา ปรินิพฺพานํ อโหสีติ สมฺพนฺโธฯ เสสํ สุวิญฺเญยฺยเมวาติฯ

สุภทฺทตฺเถรอปทานวณฺณนา สมตฺตาฯ

10. จุนฺทตฺเถรอปทานวณฺณนา

สิทฺธตฺถสฺส ภควโตติอาทิกํ อายสฺมโต จุนฺทตฺเถรสฺส อปทานํฯ อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตปุญฺญสมฺภาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยานิ ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต สิทฺธตฺถสฺส ภควโต กาเล วิภวสมฺปนฺเน กุเล นิพฺพตฺโต วิญฺญุตํ ปตฺวา สตฺถริ ปสีทิตฺวา สตฺตรตนมยํ สุวณฺณคฺฆิยํ กาเรตฺวา สุมนปุปฺเผหิ ฉาเทตฺวา ภควนฺตํ ปูเชสิฯ ตานิ ปุปฺผานิ อากาสํ สมุคฺคนฺตฺวา วิตานากาเรน อฏฺฐํสุฯ อถ นํ ภควา ‘‘อนาคเต โคตมสฺส นาม ภควโต สาสเน จุนฺโท นาม สาวโก ภวิสฺสตี’’ติ พฺยากาสิฯ โส เตน ปุญฺญกมฺเมน ตโต จุโต เทวโลเก อุปปนฺโน กเมน ฉสุ กามาวจรเทเวสุ สุขํ อนุภวิตฺวา มนุสฺเสสุ จกฺกวตฺติอาทิสมฺปตฺติโย จ อนุภวิตฺวา อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท พฺราหฺมณกุเล รูปสาริยา ปุตฺโต สาริปุตฺตตฺเถรสฺส กนิฏฺโฐ หุตฺวา นิพฺพตฺติฯ ตสฺส วิญฺญุตํ ปตฺตสฺส อาโรหปริณาหรูปวยานํ สุนฺทรตาย สการสฺส จการํ กตฺวา จุนฺโทติ นามํ กริํสุฯ โส วยปฺปตฺโต ฆราวาเส อาทีนวํ ปพฺพชฺชาย จ อานิสํสํ ทิสฺวา ภาตุตฺเถรสฺส สนฺติเก ปพฺพชิตฺวา วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา นจิรสฺเสว อรหตฺตํ ปาปุณิฯ

[125] โส ปตฺตอรหตฺตผโล เอกทิวสํ อตฺตโน ปุพฺพกมฺมํ สริตฺวา โสมนสฺสชาโต ปุพฺพจริตาปทานํ ปกาเสนฺโต สิทฺธตฺถสฺส ภควโตติอาทิมาหฯ ตํ เหฏฺฐา วุตฺตตฺถเมวฯ อคฺฆิยนฺติอาทโยปิ อุตฺตานตฺถาเยวฯ

[128] วิติณฺณกงฺโข สมฺพุทฺโธติ วิเสเสน มคฺคาธิคเมน วิจิกิจฺฉาย เขปิตตฺตา วิติณฺณกงฺโข อสํสโย สมฺพุทฺโธฯ

ติณฺโณเฆหิ ปุรกฺขโตติ กาโมฆาทีนํ จตุนฺนํ โอฆานํ ติณฺณตฺตา อติกฺกนฺตตฺตา โอฆติณฺเณหิ ขีณาสเวหิ ปุรกฺขโต ปริวาริโตติ อตฺโถฯ พฺยากรณคาถา อุตฺตานตฺถาเยวฯ

[139] อุปฏฺฐหิํ มหาวีรนฺติ อุตฺตมตฺถสฺส นิพฺพานสฺส ปตฺติยา ปาปุณนตฺถาย กปฺปสตสหสฺสาธิเกสุ จตุราสงฺเขฺยยฺเยสุ กปฺเปสุ ปารมิโย ปูเรนฺเตน กตวีริยตฺตา มหาวีรํ พุทฺธํ อุปฏฺฐหิํ อุปฏฺฐานํ อกาสินฺติ อตฺโถฯ อญฺเญ จ เปสเล พหูติ น เกวลเมว พุทฺธํ อุปฏฺฐหิํ, เปสเล ปิยสีเล สีลวนฺเต อญฺเญ จ พหุอคฺคปฺปตฺเต สาวเก, เม มยฺหํ ภาตรํ สาริปุตฺตตฺเถรญฺจ อุปฏฺฐหินฺติ สมฺพนฺโธฯ

[140] ภาตรํ เม อุปฏฺฐหิตฺวาติ มยฺหํ ภาตรํ อุปฏฺฐหิตฺวา วตฺตปฏิวตฺตํ กตฺวา ตสฺส ปรินิพฺพุตกาเล ภควโต ปฐมํ ปรินิพฺพุตตฺตา ตสฺส ธาตุโย คเหตฺวา ปตฺตมฺหิ โอกิริตฺวา โลกเชฏฺฐสฺส นรานํ อาสภสฺส พุทฺธสฺส อุปนาเมสิํ อทาสินฺติ อตฺโถฯ

[141] อุโภ หตฺเถหิ ปคฺคยฺหาติ ตํ มหา ทินฺนํ ธาตุํ โส ภควา อตฺตโน อุโภหิ หตฺเถหิ ปกาเรน คเหตฺวา ตํ ธาตุํ สํสุฏฺฐุ ทสฺสยนฺโต อคฺคสาวกํ สาริปุตฺตตฺเถรํ กิตฺตยิ ปกาเสสีติ อตฺโถฯ เสสํ อุตฺตานตฺถเมวาติฯ

จุนฺทตฺเถรอปทานวณฺณนา สมตฺตาฯ

ปญฺจมวคฺควณฺณนา สมตฺตาฯ

6. พีชนิวคฺโค

1. วิธูปนทายกตฺเถรอปทานวณฺณนา

ปทุมุตฺตรพุทฺธสฺสาติอาทิกํ อายสฺมโต วิธูปนทายกตฺเถรสฺส อปทานํฯ อยมฺปิ ปุริมชินวเรสุ ปูริตปุญฺญสมฺภาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยานิ ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต ปทุมุตฺตรสฺส ภควโต กาเล เอกสฺมิํ กุลเคเห นิพฺพตฺโต วิญฺญุตํ ปตฺโต วิภวสมฺปนฺโน สทฺธาชาโต ภควติ ปสนฺโน คิมฺหกาเล สุวณฺณรชตมุตฺตามณิมยํ พีชนิํ กาเรตฺวา ภควโต อทาสิฯ โส เตน ปุญฺญกมฺเมน เทเวสุ จ มนุสฺเสสุ จ สํสรนฺโต ทฺเว สมฺปตฺติโย อนุภวิตฺวา อิมสฺส อมฺหากํ สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส อุปฺปนฺนกาเล เอกสฺมิํ กุลเคเห นิพฺพตฺโต ฆรพนฺธเนน พนฺธิตฺวา ฆราวาเส อาทีนวํ ทิสฺวา ปพฺพชฺชาย จ อานิสํสํ ทิสฺวา สทฺธาสมฺปนฺโน สาสเน ปพฺพชิตฺวา วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา นจิรสฺเสว อรหา อโหสิฯ

[1] โส ‘‘เกน มยา ปุญฺญกมฺเมน อยํ โลกุตฺตรสมฺปตฺติ ลทฺธา’’ติ อตฺตโน ปุพฺพกมฺมํ อนุสฺสรนฺโต ตํ ปจฺจกฺขโต ญตฺวา ปุพฺพจริตาปทานํ ปกาเสนฺโต ปทุมุตฺตรพุทฺธสฺสาติอาทิมาหฯ ตํ เหฏฺฐา วุตฺตตฺถเมวฯ พีชนิกา มยา ทินฺนาติ วิเสเสน สนฺตาปยนฺตานํ สตฺตานํ สนฺตาปํ นิพฺพาเปนฺติ สีตลํ วาตํ ชเนตีติ พีชนี, พีชนีเยว พีชนิกา, สา สตฺตรตนมยา วิชฺโชตมานา พีชนิกา มยา การาเปตฺวา ทินฺนาติ อตฺโถฯ

วิธูปนทายกตฺเถรอปทานวณฺณนา สมตฺตาฯ

2. สตรํสิตฺเถรอปทานวณฺณนา

อุจฺจิยํ เสลมารุยฺหาติอาทิกํ อายสฺมโต สตรํสิตฺเถรสฺส อปทานํฯ อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยานิ ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต ปทุมุตฺตรสฺส ภควโต กาเล พฺราหฺมณกุเล นิพฺพตฺโต วิญฺญุตํ ปตฺโต สกฺกฏพฺยากรเณ เวทตฺตเย จ ปารงฺคโต ฆราวาสํ ปหาย อรญฺญํ ปวิสิตฺวา อิสิปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา หิมวนฺเต วาสํ กปฺเปสิฯ ตสฺมิํ สมเย ปทุมุตฺตโร ภควา วิเวกกามตาย อุจฺจํ เอกํ ปพฺพตํ อารุยฺห ชลิตคฺคิกฺขนฺโต วิย นิสีทิฯ ตํ ตถานิสินฺนํ ภควนฺตํ ทิสฺวา ตาปโส โสมนสฺสชาโต อญฺชลิํ ปคฺคยฺห อเนเกหิ การเณหิ โถเมสิฯ โส เตน ปุญฺญกมฺเมน ตโต จุโต ฉสุ กามาวจรเทเวสุ ทิพฺพสมฺปตฺติํ อนุภวิตฺวา ตโต มนุสฺสโลเก สตรํสี นาม จกฺกวตฺตี ราชา หุตฺวา นิพฺพตฺติฯ ตมฺปิ สมฺปตฺติํ อเนกกฺขตฺตุํ อนุภวิตฺวา อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท เอกสฺมิํ กุลเคเห นิพฺพตฺโต ปุพฺพปุญฺญสมฺภารวเสน ญาณสฺส ปริปกฺกตฺตา สตฺตวสฺสิโกว ปพฺพชิตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณิฯ