เมนู

5. ปญฺจหตฺถิยตฺเถรอปทานวณฺณนา

สุเมโธ นาม สมฺพุทฺโธติอาทิกํ อายสฺมโต ปญฺจหตฺถิยตฺเถรสฺส อปทานํฯ อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยานิ ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต สุเมธสฺส ภควโต กาเล เอกสฺมิํ กุลเคเห นิพฺพตฺโต วิญฺญุตํ ปตฺวา รตนตฺตเย ปสนฺโน วิหาสิฯ ตสฺมิํ สมเย ปญฺจอุปฺปลหตฺถานิ อาเนสุํฯ โส เตหิ ปญฺจอุปฺปลหตฺเถหิ วีถิยํ จรมานํ สุเมธํ ภควนฺตํ ปูเชสิฯ ตานิ คนฺตฺวา อากาเส วิตานํ หุตฺวา ฉายํ กุรุมานานิ ตถาคเตเนว สทฺธิํ คจฺฉิํสุฯ โส ตํ ทิสฺวา โสมนสฺสชาโต ปีติยา ผุฏฺฐสรีโร ยาวชีวํ ตเทว ปุญฺญํ อนุสฺสริตฺวา ตโต จุโต เทวโลเก นิพฺพตฺโต อปราปรํ สํสรนฺโต อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท เอกสฺมิํ กุลเคเห นิพฺพตฺโต วิญฺญุตํ ปตฺโต สทฺธาชาโต ปพฺพชิตฺวา วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา นจิรสฺเสว อรหา อโหสิฯ กตกุสลนาเมน ปญฺจหตฺถิยตฺเถโรติ ปากโฏฯ

[77] โส อตฺตโน ปุพฺพกมฺมํ สริตฺวา ปจฺจกฺขโต ปญฺญาย ทิฏฺฐปุพฺพจริตาปทานํ ปกาเสนฺโต สุเมโธ นาม สมฺพุทฺโธติอาทิมาหฯ ตตฺถ สุเมโธติ สุนฺทรา เมธา จตุสจฺจปฏิเวธปฏิสมฺภิทาทโย ปญฺญา ยสฺส โส ภควา สุเมโธ สมฺพุทฺโธ อนฺตราปเณ อนฺตรวีถิยํ คจฺฉตีติ สมฺพนฺโธฯ โอกฺขิตฺตจกฺขูติ อโธขิตฺตจกฺขุฯ มิตภาณีติ ปมาณํ ญตฺวา ภณนสีโล, ปมาณํ ชานิตฺวา ธมฺมํ เทเสสีติ อตฺโถฯ เสสํ สุวิญฺเญยฺยเมวาติฯ

ปญฺจหตฺถิยตฺเถรอปทานวณฺณนา สมตฺตาฯ

6. ปทุมจฺฉทนิยตฺเถรอปทานวณฺณนา

นิพฺพุเต โลกนาถมฺหีติอาทิกํ อายสฺมโต ปทุมจฺฉทนิยตฺเถรสฺส อปทานํฯ อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตปุญฺญสมฺภาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยานิ ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต วิปสฺสิสฺส ภควโต กาเล เอกสฺมิํ กุลเคเห นิพฺพตฺโต วิญฺญุตํ ปตฺโต รตนตฺตเย ปสนฺโน ปรินิพฺพุตสฺส วิปสฺสิสฺส ภควโต จิตกํ ปทุมปุปฺเผหิ ปูเชสิฯ โส เตเนว จิตฺตปฺปสาเทน ยาวตายุกํ ฐตฺวา ตโต สุคตีสุเยว สํสรนฺโต ทิพฺพสมฺปตฺติํ มนุสฺสสมฺปตฺติญฺจาติ ทฺเว สมฺปตฺติโย อเนกกฺขตฺตุํ อนุภวิตฺวา อิมสฺมิํ อมฺหากํ สมฺมาสมฺพุทฺธกาเล เอกสฺมิํ กุลเคเห นิพฺพตฺโต วิญฺญุตํ ปตฺโต สตฺถริ ปสีทิตฺวา สาสเน ปพฺพชิโต ฆเฏนฺโต วายมนฺโต นจิรสฺเสว อรหา อโหสิฯ ตสฺส รตฺติฏฺฐานทิวาฏฺฐานาทีสุ ตตฺถ ตตฺถ วิหรนฺตสฺส วิหาโร ปทุมปุปฺเผหิ ฉาทียติ, เตน โส ปทุมจฺฉทนิยตฺเถโรติ ปากโฏฯ

[83] อตฺตโน ปุพฺพกมฺมํ สริตฺวา โสมนสฺสวเสน ปุพฺพจริตาปทานํ ปกาเสนฺโต นิพฺพุเต โลกนาถมฺหีติอาทิมาหฯ ตตฺถ นิพฺพุเตติ ขนฺธปรินิพฺพาเนน ปรินิพฺพุเต สตฺถริ, วิปสฺสิสฺส สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส สรีเร จิตมานิยมาเน จิตเก อาโรปิเต สุผุลฺลํ ปทุมกลาปํ อหํ คเหตฺวา จิตกํ อาโรปยิํ ปูเชสินฺติ อตฺโถฯ เสสคาถาสุ เหฏฺฐา วุตฺตนยตฺตา อุตฺตานตฺถเมวาติฯ

ปทุมจฺฉทนิยตฺเถรอปทานวณฺณนา สมตฺตาฯ

7. สยนทายกตฺเถรอปทานวณฺณนา

สิทฺธตฺถสฺส ภควโตติอาทิกํ อายสฺมโต สยนทายกตฺเถรสฺส อปทานํฯ อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยานิ ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต สิทฺธตฺถสฺส ภควโต กาเล อญฺญตรสฺมิํ กุเล นิพฺพตฺโต วิญฺญุตํ ปตฺโต สตฺถริ ปสีทิตฺวา หตฺถิทณฺฑสุวณฺณาทีหิ สยนตฺถาย มญฺจํ กาเรตฺวา อนคฺเฆหิ วิจิตฺตตฺถรเณหิ อตฺถริตฺวา ภควนฺตํ ปูเชสิฯ โส ภควา ตสฺสานุกมฺปาย ปฏิคฺคเหตฺวา อนุภวิฯ โส เตน ปุญฺญกมฺเมน ทิพฺพมนุสฺสสมฺปตฺติโย อนุภวิตฺวา อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท เอกสฺมิํ กุลเคเห นิพฺพตฺโต วิญฺญุตํ ปตฺวา สตฺถุ สาสเน ปสนฺโน ปพฺพชิตฺวา วิปสฺสนํ อารภิตฺวา นจิรสฺเสว อรหา อโหสิฯ ปุพฺเพ กตปุญฺญนาเมน สยนทายกตฺเถโรติ ปากโฏฯ

[88] โส เอกทิวสํ อตฺตโน ปุพฺพกมฺมํ สริตฺวา โสมนสฺสชาโต ปุพฺพจริตาปทานํ ปกาเสนฺโต สิทฺธตฺถสฺส ภควโตติอาทิมาหฯ ตํ สพฺพํ ปาฬินยานุสาเรน สุวิญฺเญยฺยเมวาติฯ

สยนทายกตฺเถรอปทานวณฺณนา สมตฺตาฯ