4. สนฺนิฏฺฐาปกตฺเถรอปทานวณฺณนา

อรญฺเญ กุฏิกํ กตฺวาติอาทิกํ อายสฺมโต สนฺนิฏฺฐาปกตฺเถรสฺส อปทานํฯ อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยานิ ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต ปทุมุตฺตรสฺส ภควโต กาเล กุลเคเห นิพฺพตฺโต วิญฺญุตํ ปตฺโต ฆรพนฺธเนน พทฺโธ ฆราวาเส อาทีนวํ ทิสฺวา วตฺถุกามกิเลสกาเม ปหาย หิมวนฺตสฺส อวิทูเร ปพฺพตนฺตเร อรญฺญวาสํ กปฺเปสิฯ ตสฺมิํ กาเล ปทุมุตฺตโร ภควา วิเวกกามตาย ตํ ฐานํ ปาปุณิฯ อถ โส ตาปโส ภควนฺตํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส วนฺทิตฺวา นิสีทนตฺถาย ติณสนฺถรํ ปญฺญาเปตฺวา อทาสิฯ ตตฺถ นิสินฺนํ ภควนฺตํ อเนเกหิ มธุเรหิ ติณฺฑุกาทีหิ ผลาผเลหิ สนฺตปฺเปสิฯ โส เตน ปุญฺญกมฺเมน ตโต จุโต เทเวสุ จ มนุสฺเสสุ จ อปราปรํ สํสรนฺโต ทฺเว สมฺปตฺติโย อนุภวิตฺวา อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท เอกสฺมิํ กุลเคเห นิพฺพตฺโต สทฺธาสมฺปนฺโน ปพฺพชิโต วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา นจิรสฺเสว อรหา อโหสิฯ ขุรคฺเค อรหตฺตผลปฺปตฺติยํ วิย นิรุสฺสาเหเนว สนฺติปทสงฺขาเต นิพฺพาเน สุฏฺฐุ ฐิตตฺตา สนฺนิฏฺฐาปกตฺเถโรติ ปากโฏฯ

[70] อรหา ปน หุตฺวา อตฺตโน ปุพฺพกมฺมํ สริตฺวา โสมนสฺสชาโต ปุพฺพจริตาปทานํ ปกาเสนฺโต อรญฺเญ กุฏิกํ กตฺวาติอาทิมาหฯ ตตฺถ อรญฺเญติ สีหพฺยคฺฆาทีนํ ภเยน มนุสฺสา เอตฺถ น รชฺชนฺติ น รมนฺติ น อลฺลียนฺตีติ อรญฺญํ, ตสฺมิํ อรญฺเญฯ กุฏิกนฺติ ติณจฺฉทนกุฏิกํ กตฺวา ปพฺพตนฺตเร วสามิ วาสํ กปฺเปสินฺติ อตฺโถฯ ลาเภน จ อลาเภน จ ยเสน จ อยเสน จ สนฺตุฏฺโฐ วิหาสินฺติ สมฺพนฺโธฯ

[72] ชลชุตฺตมนามกนฺติ ชเล ชาตํ ชลชํ, ปทุมํ, ชลชํ อุตฺตมํ ชลชุตฺตมํ, ชลชุตฺตเมน สมานํ นามํ ยสฺส โส ชลชุตฺตมนามโก, ตํ ชลชุตฺตมนามกํ พุทฺธนฺติ อตฺโถฯ เสสํ ปาฬินยานุโยเคน สุวิญฺเญยฺยเมวาติฯ

สนฺนิฏฺฐาปกตฺเถรอปทานวณฺณนา สมตฺตาฯ

5. ปญฺจหตฺถิยตฺเถรอปทานวณฺณนา

สุเมโธ นาม สมฺพุทฺโธติอาทิกํ อายสฺมโต ปญฺจหตฺถิยตฺเถรสฺส อปทานํฯ อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยานิ ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต สุเมธสฺส ภควโต กาเล เอกสฺมิํ กุลเคเห นิพฺพตฺโต วิญฺญุตํ ปตฺวา รตนตฺตเย ปสนฺโน วิหาสิฯ ตสฺมิํ สมเย ปญฺจอุปฺปลหตฺถานิ อาเนสุํฯ โส เตหิ ปญฺจอุปฺปลหตฺเถหิ วีถิยํ จรมานํ สุเมธํ ภควนฺตํ ปูเชสิฯ ตานิ คนฺตฺวา อากาเส วิตานํ หุตฺวา ฉายํ กุรุมานานิ ตถาคเตเนว สทฺธิํ คจฺฉิํสุฯ โส ตํ ทิสฺวา โสมนสฺสชาโต ปีติยา ผุฏฺฐสรีโร ยาวชีวํ ตเทว ปุญฺญํ อนุสฺสริตฺวา ตโต จุโต เทวโลเก นิพฺพตฺโต อปราปรํ สํสรนฺโต อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท เอกสฺมิํ กุลเคเห นิพฺพตฺโต วิญฺญุตํ ปตฺโต สทฺธาชาโต ปพฺพชิตฺวา วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา นจิรสฺเสว อรหา อโหสิฯ กตกุสลนาเมน ปญฺจหตฺถิยตฺเถโรติ ปากโฏฯ

[77] โส อตฺตโน ปุพฺพกมฺมํ สริตฺวา ปจฺจกฺขโต ปญฺญาย ทิฏฺฐปุพฺพจริตาปทานํ ปกาเสนฺโต สุเมโธ นาม สมฺพุทฺโธติอาทิมาหฯ ตตฺถ สุเมโธติ สุนฺทรา เมธา จตุสจฺจปฏิเวธปฏิสมฺภิทาทโย ปญฺญา ยสฺส โส ภควา สุเมโธ สมฺพุทฺโธ อนฺตราปเณ อนฺตรวีถิยํ คจฺฉตีติ สมฺพนฺโธฯ โอกฺขิตฺตจกฺขูติ อโธขิตฺตจกฺขุฯ มิตภาณีติ ปมาณํ ญตฺวา ภณนสีโล, ปมาณํ ชานิตฺวา ธมฺมํ เทเสสีติ อตฺโถฯ เสสํ สุวิญฺเญยฺยเมวาติฯ

ปญฺจหตฺถิยตฺเถรอปทานวณฺณนา สมตฺตาฯ