6. ธูปทายกตฺเถรอปทานวณฺณนา

สิทฺธตฺถสฺส ภควโตติอาทิกํ อายสฺมโต ธูปทายกตฺเถรสฺส อปทานํฯ อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยานิ ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต สิทฺธตฺถสฺส ภควโต กาเล กุลเคเห นิพฺพตฺโต สิทฺธตฺเถ ภควติ จิตฺตํ ปสาเทตฺวา ตสฺส ภควโต คนฺธกุฏิยํ จนฺทนาครุกาฬานุสาริอาทินา กเตหิ อเนเกหิ ธูเปหิ ธูปปูชํ อกาสิฯ โส เตน ปุญฺเญน เทเวสุ จ มนุสฺเสสุ จ อุภยสมฺปตฺติโย อนุภวนฺโต นิพฺพตฺตนิพฺพตฺตภเว ปูชนีโย หุตฺวา อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท เอกสฺมิํ กุลเคเห นิพฺพตฺโต ปุญฺญสมฺภารานุภาเวน สาสเน ปพฺพชิตฺวา วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา อรหตฺตํ ปตฺวา กตธูปปูชาปุญฺญตฺตา นาเมน ธูปทายกตฺเถโรติ สพฺพตฺถ ปากโฏฯ โส ปตฺตอรหตฺตผโล อตฺตโน ปุพฺพกมฺมํ สริตฺวา โสมนสฺสชาโต ปุพฺพจริตาปทานํ ทสฺเสนฺโต สิทฺธตฺถสฺส ภควโตติอาทิมาหฯ สิทฺโธ ปริปุณฺโณ สพฺพญฺญุตญฺญาณาทิคุณสงฺขาโต อตฺโถ ปโยชนํ ยสฺส ภควโต โสยํ สิทฺธตฺโถ, ตสฺส สิทฺธตฺถสฺส ภควโต ภคฺยาทิคุณวนฺตสฺส โลกเชฏฺฐสฺส สกลโลกุตฺตมสฺส ตาทิโน อิฏฺฐานิฏฺเฐสุ ตาทิสสฺส อจลสภาวสฺสาติ อตฺโถฯ เสสํ อุตฺตานตฺถเมวาติฯ

ธูปทายกตฺเถรอปทานวณฺณนา สมตฺตาฯ

7. ปุลินปูชกตฺเถรอปทานวณฺณนา

วิปสฺสิสฺส ภควโตติอาทิกํ อายสฺมโต ปุลินปูชกตฺเถรสฺส อปทานํฯ อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยานิ ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต วิปสฺสิสฺส ภควโต กาเล เอกสฺมิํ กุเล นิพฺพตฺโต สาสเน ปสนฺนจิตฺโต เจติยงฺคณโพธิยงฺคเณสุ ปุราณวาลุกํ อปเนตฺวา นวํ มุตฺตาทลสทิสปณฺฑรปุลินํ โอกิริตฺวา มาฬกํ อลงฺกริฯ เตน กมฺเมน โส เทวโลเก นิพฺพตฺโต ตตฺถ ทิพฺเพหิ รตเนหิ วิชฺโชตมาเน อเนกโยชเน กนกวิมาเน ทิพฺพสมฺปตฺติํ อนุภวิตฺวา ตโต จุโต มนุสฺสโลเก สตฺตรตนสมฺปนฺโน จกฺกวตฺตี ราชา หุตฺวา มนุสฺสสมฺปตฺติํ อนุภวิตฺวา อปราปรํ สํสรนฺโต อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท วิภวสมฺปนฺเน เอกสฺมิํ กุเล นิพฺพตฺโต สาสเน ปสนฺโน ปพฺพชิตฺวา วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณิฯ โส อตฺตโน กตปุญฺญนามสทิเสน นาเมน ปุลินปูชกตฺเถโรติ ปากโฏฯ

[165] โส อตฺตโน ปุพฺพกมฺมํ สริตฺวา โสมนสฺสชาโต ปุพฺพจริตาปทานํ ทสฺเสนฺโต วิปสฺสิสฺส ภควโตติอาทิมาหฯ ตตฺถ วิวิธํ ปสฺสตีติ วิปสฺสี, วิวิจฺจ ปสฺสตีติ วา วิปสฺสี, วิวิเธ อตฺตตฺถปรตฺถาทิเภเท อตฺเถ ปสฺสตีติ วา วิปสฺสี, วิวิเธ โวหารปรมตฺถาทิเภเท ปสฺสตีติ วา วิปสฺสี, ตสฺส วิปสฺสิสฺส โพธิยา ปาทปุตฺตเม อุตฺตเม โพธิรุกฺขมณฺฑลมาฬเก ปุราณปุลินํ วาลุกํ ฉฑฺเฑตฺวา สุทฺธํ ปณฺฑรํ ปุลินํ อากิริํ สนฺถริํฯ เสสํ สุวิญฺเญยฺยเมวาติฯ

ปุลินปูชกตฺเถรอปทานวณฺณนา สมตฺตาฯ

8. อุตฺติยตฺเถรอปทานวณฺณนา

จนฺทภาคานทีตีเรติอาทิกํ อายสฺมโต อุตฺติยตฺเถรสฺส อปทานํฯ อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยานิ ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต สิทฺธตฺถสฺส ภควโต กาเล จนฺทภาคานทิยํ สุสุมาโร หุตฺวา นิพฺพตฺโต นทีตีรํ อุปคตํ ภควนฺตํ ทิสฺวา ปสนฺนจิตฺโต ปารํ เนตุกาโม ตีรสมีเปเยว นิปชฺชิฯ ภควา ตสฺส อนุกมฺปาย ปิฏฺฐิยํ ปาเท ฐเปสิฯ โส ตุฏฺโฐ อุทคฺโค ปีติเวเคน มหุสฺสาโห หุตฺวา โสตํ ฉินฺทนฺโต สีเฆน ชเวน ภควนฺตํ ปรตีรํ เนสิฯ ภควา ตสฺส จิตฺตปฺปสาทํ ญตฺวา ‘‘อยํ อิโต จุโต เทวโลเก นิพฺพตฺติสฺสติ , ตโต ปฏฺฐาย สุคตีสุเยว สํสรนฺโต อิโต จตุนฺนวุติกปฺเป อมตํ ปาปุณิสฺสตี’’ติ พฺยากริตฺวา ปกฺกามิฯ

โส ตถา สุคตีสุเยว สํสรนฺโต อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท สาวตฺถิยํ อญฺญตรสฺส พฺราหฺมณสฺส ปุตฺโต หุตฺวา นิพฺพตฺติ, อุตฺติโยติสฺส นามํ อกํสุฯ โส วยปฺปตฺโต ‘‘อมตํ ปริเยสิสฺสามี’’ติ ปริพฺพาชโก หุตฺวา เอกทิวสํ ภควนฺตํ ทิสฺวา อุปสงฺกมิตฺวา วนฺทิตฺวา ธมฺมํ สุตฺวา ปฏิลทฺธสทฺโธ หุตฺวา สาสเน ปพฺพชิตฺวา สีลทิฏฺฐีนํ อวิโสธิตตฺตา วิเสสํ นิพฺพตฺเตตุํ อสกฺโกนฺโต อญฺญํ ภิกฺขุํ วิเสสํ นิพฺพตฺเตตฺวา อญฺญํ พฺยากโรนฺตํ ทิสฺวา สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา สงฺเขเปน โอวาทํ ยาจิฯ สตฺถาปิ ตสฺส , ‘‘ตสฺมาติห ตฺวํ, อุตฺติย, อาทิเมว วิโสเธหี’’ติอาทินา (สํ. นิ. 5.382) สงฺเขเปเนว โอวาทํ อทาสิฯ โส สตฺถุ โอวาเท ฐตฺวา วิปสฺสนํ อารภิฯ ตสฺส อารทฺธวิปสฺสกสฺส อาพาโธ อุปฺปชฺชิฯ อุปฺปนฺเน อาพาเธ ชาตสํเวโค วีริยารมฺภวตฺถุํ ญตฺวา วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณิฯ

[169] เอวํ โส กตสมฺภารานุรูเปน ปตฺตอรหตฺตผโล อตฺตโน ปุพฺพกมฺมํ สริตฺวา โสมนสฺสชาโต ปุพฺพจริตาปทานํ ปกาเสนฺโต จนฺทภาคานทีตีเรติอาทิมาหฯ ตตฺถ จนฺทภาคานทีตีเรติ ปริสุทฺธปณฺฑรปุลินตเลหิ จ ปภาสมฺปนฺนปสนฺนมธุโรทกปริปุณฺณตาย จ จนฺทปฺปภากิรณสสฺสิรีกาภา นทมานา สทฺทํ กุรุมานา คจฺฉตีติ จนฺทภาคานที, ตสฺสา จนฺทภาคานทิยา ตีเร สุสุมาโร อโหสินฺติ สมฺพนฺโธฯ