ฯ นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสฯ
ขุทฺทกนิกาเย
เถรคาถา-อฏฺฐกถา
(ทุติโย ภาโค)
4. จตุกฺกนิปาโต
1. นาคสมาลตฺเถรคาถาวณฺณนา
อลงฺกตาติอาทิกา อายสฺมโต นาคสมาลตฺเถรสฺส คาถาฯ กา อุปฺปตฺติ? อยมฺปิ ปทุมุตฺตรสฺส ภควโต กาเล กุลเคเห นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺญุตํ ปตฺโต คิมฺหสมเย สูริยาตปสนฺตตฺตาย ภูมิยา คจฺฉนฺตํ สตฺถารํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส ฉตฺตํ อทาสิฯ โส เตน ปุญฺญกมฺเมน เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท สกฺยราชกุเล นิพฺพตฺติตฺวา นาคสมาโลติ ลทฺธนาโม วยปฺปตฺโต ญาติสมาคเม ปฏิลทฺธสทฺโธ ปพฺพชิตฺวา กิญฺจิ กาลํ ภควโต อุปฏฺฐาโก อโหสิฯ โส เอกทิวสํ นครํ ปิณฺฑาย ปวิฏฺโฐ อลงฺกตปฏิยตฺตํ อญฺญตรํ นจฺจกิํ มหาปเถ ตูริเยสุ วชฺชนฺเตสุ นจฺจนฺติํ ทิสฺวา, ‘‘อยํ จิตฺตกิริยวาโยธาตุวิปฺผารวเสน กรชกายสฺส ตถา ตถา ปริวตฺติ, อโห อนิจฺจา สงฺขารา’’ติ ขยวยํ ปฏฺฐเปตฺวา วิปสฺสนํ อุสฺสุกฺกาเปตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณิฯ เตน วุตฺตํ อปทาเน (อป. เถร 2.46.37-48) –
‘‘องฺคารชาตา ปถวี, กุกฺกุฬานุคตา มหี;
ปทุมุตฺตโร ภควา, อพฺโภกาสมฺหิ จงฺกมิฯ