เมนู

8. สิงฺคาลปิตุตฺเถรคาถาวณฺณนา

อหุ พุทฺธสฺส ทายาโทติ สิงฺคาลกปิตุตฺเถรสฺส คาถาฯ กา อุปฺปตฺติ? โส กิร อิโต จตุนวุเต กปฺเป สตรํสิํ นาม ปจฺเจกสมฺพุทฺธํ ปิณฺฑาย จรนฺตํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส วนฺทิตฺวา อตฺตโน หตฺถคตํ ตาลผลํ อทาสิฯ เตน ปุญฺญกมฺเมน เทวโลเก นิพฺพตฺโต อปราปรํ ปุญฺญานิ กตฺวา สุคตีสุเยว สํสรนฺโต กสฺสปสฺส ภควโต กาเล มนุสฺสโยนิยํ นิพฺพตฺโต สาสเน ปฏิลทฺธสทฺโธ หุตฺวา ปพฺพชิตฺวา อฏฺฐิกสญฺญํ ภาเวสิฯ ปุน อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท สาวตฺถิยํ กุลเคเห นิพฺพตฺติตฺวา วยปฺปตฺโต ทารปริคฺคหํ กตฺวา เอกํ ปุตฺตํ ลภิตฺวา ตสฺส ‘‘สิงฺคาลโก’’ติ นามํ อกาสิฯ เตน นํ สิงฺคาลกปิตาติ โวหรนฺติฯ โส อปรภาเค ฆรพนฺธนํ ปหาย สาสเน ปพฺพชิฯ ตสฺส ภควา อชฺฌาสยํ โอโลเกนฺโต อฏฺฐิกสญฺญากมฺมฏฺฐานํ อทาสิฯ โส ตํ คเหตฺวา ภคฺเคสุ วิหรติ สุสุมารคิเร เภสกฬาวเน, อถสฺส ตสฺมิํ วเน อธิวตฺถา เทวตา อุสฺสาหชนนตฺถํ ‘‘ภาวนาผลํ นจิรสฺเสว หตฺถคตํ กริสฺสตี’’ติ อิมมตฺถํ อญฺญาปเทเสน วิภาเวนฺตี ‘‘อหุ พุทฺธสฺส ทายาโท’’ติ คาถํ อภาสิฯ

[18] ตตฺถ อหูติ โหติ, วตฺตมานตฺเถ หิ อิทํ อตีตกาลวจนํฯ พุทฺธสฺสาติ สพฺพญฺญุพุทฺธสฺสฯ ทายาโทติ ธมฺมทายาโท นววิธสฺส โลกุตฺตรธมฺมทายสฺส อตฺตโน สมฺมาปฏิปตฺติยา อาทายโก คณฺหนโกฯ อถ วา อหูติ อโหสิฯ เอวํนามสฺส พุทฺธสฺส ทายาทภาเว โกจิ วิพนฺโธ อิทาเนว ภวิสฺสตีติ อธิปฺปาโยฯ เตนาห ‘‘มญฺเญหํ กามราคํ โส, ขิปฺปเมว วหิสฺสตี’’ติฯ เภสกฬาวเนติ เภสเกน นาม ยกฺเขน ลภิตตฺตา ปริคฺคหิตตฺตา, เภสกฬานํ วา กฏฺฐาทีนํ พหุลตาย ‘‘เภสกฬาวน’’นฺติ ลทฺธนาเม อรญฺเญฯ ตสฺส ภิกฺขุโน พุทฺธสฺส ทายาทภาเว การณํ วทนฺโต ‘‘เกวลํ อฏฺฐิสญฺญาย, อผรี ปถวิํ อิม’’นฺติ อาหฯ ตตฺถ เกวลนฺติ สกลํ อนวเสสํฯ อฏฺฐิสญฺญายาติ อฏฺฐิกภาวนายฯ อผรีติ ‘‘อฏฺฐี’’ติ อธิมุจฺจนวเสน ปตฺถริฯ ปถวินฺติ อตฺตภาวปถวิํฯ อตฺตภาโว หิ อิธ ‘‘ปถวี’’ติ วุตฺโต ‘‘โก อิมํ ปถวิํ วิจฺเจสฺสตี’’ติอาทีสุ วิยฯ มญฺเญหนฺติ มญฺเญ อหํฯ ‘‘มญฺญาห’’นฺติปิ ปาโฐฯ โสติ โส ภิกฺขุฯ ขิปฺปเมว นจิรสฺเสว กามราคํ ปหิสฺสติ ปชหิสฺสตีติ มญฺเญฯ กสฺมา? อฏฺฐิกสญฺญาย กามราคสฺส อุชุปฏิปกฺขภาวโตฯ