เมนู

6. สีตวนิยตฺเถรคาถาวณฺณนา

โย สีตวนนฺติ อายสฺมโต สมฺภูตตฺเถรสฺส คาถาฯ กา อุปฺปตฺติ? อิโต กิร อฏฺฐารสาธิกสฺส กปฺปสตสฺส มตฺถเก อตฺถทสฺสี นาม สมฺพุทฺโธ โลเก อุปฺปชฺชิตฺวา สเทวกํ โลกํ สํสารมโหฆโต ตาเรนฺโต เอกทิวสํ มหตา ภิกฺขุสงฺเฆน สทฺธิํ คงฺคาตีรํ อุปคจฺฉิฯ ตสฺมิํ กาเล อยํ คหปติกุเล นิพฺพตฺโต ตตฺถ ภควนฺตํ ปสฺสิตฺวา ปสนฺนมานโส อุปสงฺกมิตฺวา วนฺทิตฺวา ‘‘กิํ, ภนฺเต, ปารํ คนฺตุกามตฺถา’’ติ ปุจฺฉิฯ ภควา ‘‘คมิสฺสามา’’ติ อโวจฯ โส ตาวเทว นาวาสงฺฆาฏํ โยเชตฺวา อุปเนสิฯ สตฺถา ตํ อนุกมฺปนฺโต สห ภิกฺขุสงฺเฆน นาวํ อภิรุหิฯ โส สยมฺปิ อภิรุยฺห สุเขเนว ปรตีรํ สมฺปาเปตฺวา ภควนฺตํ ภิกฺขุสงฺฆญฺจ ทุติยทิวเส มหาทานํ ปวตฺเตตฺวา อนุคนฺตฺวา ปสนฺนจิตฺโต วนฺทิตฺวา นิวตฺติฯ โส เตน ปุญฺญกมฺเมน เทวมนุสฺเสสุ สํสริตฺวา อิโต เตรสาธิกกปฺปสตสฺส มตฺถเก ขตฺติยกุเล นิพฺพตฺติตฺวา ราชา อโหสิ จกฺกวตฺตี ธมฺมิโก ธมฺมราชาฯ โส สตฺเต สุคติมคฺเค ปติฏฺฐาเปตฺวา ตโต จุโต เอกนวุติกปฺเป วิปสฺสิสฺส ภควโต สาสเน ปพฺพชิตฺวา ธุตธมฺเม สมาทาย สุสาเน วสนฺโต สมณธมฺมํ อกาสิฯ ปุน กสฺสปสฺส ภควโต กาเลปิ ตสฺส สาสเน ตีหิ สหาเยหิ สทฺธิํ ปพฺพชิตฺวา วีสติวสฺสสหสฺสานิ สมณธมฺมํ กตฺวา เอกํ พุทฺธนฺตรํ เทวมนุสฺเสสุ สํสริตฺวา อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท ราชคเห พฺราหฺมณมหาสาลสฺส ปุตฺโต หุตฺวา นิพฺพตฺติฯ ตสฺส ‘‘สมฺภูโต’’ติ นามํ อกํสุฯ โส วยปฺปตฺโต พฺราหฺมณสิปฺเปสุ นิปฺผตฺติํ คโตฯ ภูมิโช เชยฺยเสโน อภิราธโนติ ตีหิ สหาเยหิ สทฺธิํ ภควโต สนฺติกํ คโต ธมฺมเทสนํ สุตฺวา ปฏิลทฺธสทฺโธ ปพฺพชิฯ เย สนฺธาย วุตฺตํ –

‘‘ภูมิโช เชยฺยเสโน จ, สมฺภูโต อภิราธโน;

เอเต ธมฺมํ อภิญฺญาสุํ, สาสเน วรตาทิโน’’ติฯ

อถ สมฺภูโต ภควโต สนฺติเก กายคตาสติกมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวา นิพทฺธํ สีตวเน วสติฯ เตเนวายสฺมา ‘‘สีตวนิโย’’ติ ปญฺญายิตฺถฯ เตน จ สมเยน เวสฺสวโณ มหาราชา เกนจิเทว กรณีเยน ชมฺพุทีเป ทกฺขิณทิสาภาคํ อุทฺทิสฺส อากาเสน คจฺฉนฺโต เถรํ อพฺโภกาเส นิสีทิตฺวา กมฺมฏฺฐานํ มนสิกโรนฺตํ ทิสฺวา วิมานโต โอรุยฺห เถรํ วนฺทิตฺวา, ‘‘ยทา เถโร สมาธิโต วุฏฺฐหิสฺสติ, ตทา มม อาคมนํ อาโรเจถ, อารกฺขญฺจสฺส กโรถา’’ติ ทฺเว ยกฺเข อาณาเปตฺวา ปกฺกามิฯ เต เถรสฺส สมีเป ฐตฺวา มนสิการํ ปฏิสํหริตฺวา นิสินฺนกาเล อาโรเจสุํฯ