เมนู

8. ธมฺมสวปิตุตฺเถรคาถาวณฺณนา

ส วีสวสฺสสติโกติ อายสฺมโต ธมฺมสวปิตุตฺเถรสฺส คาถาฯ กา อุปฺปตฺติ? อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร พุทฺธสุญฺเญ โลเก กุลเคเห นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺญุตํ ปตฺโต ภูตคเณ นาม ปพฺพเต วิหรนฺตํ ปจฺเจกสมฺพุทฺธํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส ติณสูลปุปฺเผหิ ปูชํ อกาสิฯ โส เตน ปุญฺญกมฺเมน เทวโลเก นิพฺพตฺติตฺวา อปราปรํ สุคตีสุเยว สํสรนฺโต อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท มคธรฏฺเฐ พฺราหฺมณกุเล นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺญุตํ ปตฺโต ทารปริคฺคหํ กตฺวา ธมฺมสวํ นาม ปุตฺตํ ลภิตฺวา ตสฺมิํ ปพฺพชิเต สยมฺปิ วีสวสฺสสติโก หุตฺวา, ‘‘มม ปุตฺโต ตาว ตรุโณ ปพฺพชิ , อถ กสฺมา นาหํ ปพฺพชิสฺสามี’’ติ สญฺชาตสํเวโค สตฺถุ สนฺติกํ คนฺตฺวา ธมฺมํ สุตฺวา ปพฺพชิตฺวา วิปสฺสนํ ปฏฺฐเปตฺวา นจิรสฺเสว อรหตฺตํ สจฺฉากาสิฯ เตน วุตฺตํ อปทาเน (อป. เถร 1.16.35-38) –

‘‘หิมวนฺตสฺสาวิทูเร, ภูตคโณ นาม ปพฺพโต;

วสเตโก ชิโน ตตฺถ, สยมฺภู โลกนิสฺสโฏฯ

‘‘ติณสูลํ คเหตฺวาน, พุทฺธสฺส อภิโรปยิํ;

เอกูนสตสหสฺสํ, กปฺปํ น วินิปาติโกฯ

‘‘อิโต เอกาทเส กปฺเป, เอโกสิํ ธรณีรุโห;

สตฺตรตนสมฺปนฺโน, จกฺกวตฺตี มหพฺพโลฯ

‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสน’’นฺติฯ

อรหตฺตํ ปน ปตฺวา อตฺตโน ปฏิปตฺติํ ปจฺจเวกฺขิตฺวา สญฺชาตโสมนสฺโส อุทาเนนฺโต –

[108]

‘‘ส วีสวสฺสสติโก, ปพฺพชิํ อนคาริยํ;

ติสฺโส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสน’’นฺติฯ – คาถํ อภาสิ;

ตตฺถ ส วีสวสฺสสติโกติ โส วีสํวสฺสสติโก, โส อหํ ชาติยา วีสาธิกวสฺสสติโก สมาโนฯ ปพฺพชินฺติ ปพฺพชฺชํ อุปคจฺฉิํฯ เสสํ วุตฺตนยเมวฯ อิทเมว จ อิมสฺส เถรสฺส อญฺญาพฺยากรณํ อโหสิฯ

ธมฺมสวปิตุตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. สงฺฆรกฺขิตตฺเถรคาถาวณฺณนา

น นูนายํ ปรมหิตานุกมฺปิโนติ อายสฺมโต สงฺฆรกฺขิตตฺเถรสฺส คาถาฯ กา อุปฺปตฺติ? โสปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต อิโต จตุนวุเต กปฺเป กุลเคเห นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺญุตํ ปตฺโต เอกทิวสํ ปพฺพตปาเท วสนฺเต สตฺต ปจฺเจกสมฺพุทฺเธ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส กทมฺพปุปฺผานิ คเหตฺวา ปูเชสิฯ โส เตน ปุญฺญกมฺเมน เทวโลเก นิพฺพตฺติตฺวา อปราปรํ ปุญฺญานิ กตฺวา สุคตีสุเยว สํสรนฺโต อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท สาวตฺถิยํ อิพฺภกุเล นิพฺพตฺติ, ตสฺส สงฺฆรกฺขิโตติ นามํ อโหสิฯ โส วิญฺญุตํ ปตฺโต ปฏิลทฺธสทฺโธ ปพฺพชิตฺวา กมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวา อญฺญตรํ ภิกฺขุํ สหายํ กตฺวา อรญฺเญ วิหรติฯ เถรสฺส วสนฏฺฐานโต อวิทูเร วนคุมฺเพ เอกา มิคี วิชายิตฺวา ตรุณํ ฉาปํ รกฺขนฺตี ฉาตชฺฌตฺตาปิ ปุตฺตสิเนเหน ทูเร โคจราย น คจฺฉติ, อาสนฺเน จ ติโณทกสฺส อลาเภน กิลมติฯ ตํ ทิสฺวา เถโร, ‘‘อโห วตายํ โลโก ตณฺหาพนฺธนพทฺโธ มหาทุกฺขํ อนุภวติ, น ตํ ฉินฺทิตุํ สกฺโกตี’’ติ สํเวคชาโต ตเมว องฺกุสํ กตฺวา วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณิฯ เตน วุตฺตํ อปทาเน (อป. เถร 1.16.30-34) –

‘‘หิมวนฺตสฺสาวิทูเร, กุกฺกุโฏ นาม ปพฺพโต;

ตมฺหิ ปพฺพตปาทมฺหิ, สตฺต พุทฺธา วสนฺติ เตฯ

‘‘กทมฺพํ ปุปฺผิตํ ทิสฺวา, ทีปราชํว อุคฺคตํ;

อุโภ หตฺเถหิ ปคฺคยฺห, สตฺต พุทฺเธ สโมกิริํฯ

‘‘จตุนฺนวุติโต กปฺเป, ยํ ปุปฺผมภิโรปยิํ;

ทุคฺคติํ นาภิชานามิ, พุทฺธปูชายิทํ ผลํฯ

‘‘ทฺเวนวุเต อิโต กปฺเป, สตฺตาสุํ ปุปฺผนามกา;

สตฺตรตนสมฺปนฺนา, จกฺกวตฺตี มหพฺพลาฯ

‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสน’’นฺติฯ

อรหตฺตํ ปน ปตฺวา อตฺตโน ทุติยกํ ภิกฺขุํ มิจฺฉาวิตกฺกพหุลํ วิหรนฺตํ ญตฺวา ตเมว มิคิํ อุปมํ กริตฺวา ตํ โอวทนฺโต –

[109]

‘‘น นูนายํ ปรมหิตานุกมฺปิโน, รโหคโต อนุวิคเณติ สาสนํ;

ตถาหยํ วิหรติ ปากตินฺทฺริโย, มิคี ยถา ตรุณชาติกา วเน’’ติฯ –

คาถํ อภาสิฯ