น จ กาหามิ วิเสน สนฺถวนฺติ เอวรูปํ รสุตฺตมํ ธมฺมรสํ ปิวิตฺวา ฐิโต วิเสน วิสสทิเสน วิสรเสน สนฺถวํ สํสคฺคํ น กริสฺสามิ, ตถากรณสฺส การณํ นตฺถีติ อตฺโถฯ

พนฺธุรตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. ขิตกตฺเถรคาถาวณฺณนา

ลหุโก วต เม กาโยติ อายสฺมโต ขิตกตฺเถรสฺส คาถาฯ กา อุปฺปตฺติ? อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต ปทุมุตฺตรสฺส ภควโต กาเล ยกฺขเสนาปติ หุตฺวา นิพฺพตฺโต เอกทิวสํ ยกฺขสมาคเม นิสินฺโน สตฺถารํ อญฺญตรสฺมิํ รุกฺขมูเล นิสินฺนํ ทิสฺวา อุปสงฺกมิตฺวา สตฺถารํ วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ ตสฺส สตฺถา ธมฺมํ เทเสสิฯ โส ธมฺมํ สุตฺวา อุฬารํ ปีติโสมนสฺสํ ปเวเทนฺโต อปฺโผเฏนฺโต อุฏฺฐหิตฺวา สตฺถารํ วนฺทิตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกามิฯ โส เตน ปุญฺญกมฺเมน เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท สาวตฺถิยํ พฺราหฺมณกุเล นิพฺพตฺติ, ขิตโกติสฺส นามํ อโหสิฯ โส วิญฺญุตํ ปตฺโต มหาโมคฺคลฺลานตฺเถรสฺส มหิทฺธิกภาวํ สุตฺวา ‘‘อิทฺธิมา ภวิสฺสามี’’ติ ปุพฺพเหตุนา โจทิยมาโน ปพฺพชิตฺวา ภควโต สนฺติเก กมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวา สมถวิปสฺสนาสุ กมฺมํ กโรนฺโต นจิรสฺเสว ฉฬภิญฺโญ อโหสิฯ เตน วุตฺตํ อปทาเน (อป. เถร 1.17.1-6) –

‘‘ปทุโม นาม นาเมน, ทฺวิปทินฺโท นราสโภ;

ปวนา อภินิกฺขมฺม, ธมฺมํ เทเสติ จกฺขุมาฯ

‘‘ยกฺขานํ สมโย อาสิ, อวิทูเร มเหสิโน;

เยน กิจฺเจน สมฺปตฺตา, อชฺฌาเปกฺขิํสุ ตาวเทฯ

‘‘พุทฺธสฺส คิรมญฺญาย, อมตสฺส จ เทสนํ;

ปสนฺนจิตฺโต สุมโน, อปฺโผเฏตฺวา อุปฏฺฐหิํฯ

‘‘สุจิณฺณสฺส ผลํ ปสฺส, อุปฏฺฐานสฺส สตฺถุโน;

ติํสกปฺปสหสฺเสสุ, ทุคฺคติํ นุปปชฺชหํฯ