7. ติสฺสตฺเถรคาถาวณฺณนา

หิตฺวา สตปลํ กํสนฺติ อายสฺมโต ติสฺสตฺเถรสฺส คาถาฯ กา อุปฺปตฺติ? อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร วิปสฺสิสฺส ภควโต กาเล ยานการกุเล นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺญุตํ ปตฺโต เอกทิวสํ ภควนฺตํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส จนฺทนขณฺเฑน ผลกํ กตฺวา ภควโต อุปนาเมสิ, ตญฺจ ภควา ปริภุญฺชิฯ โส เตน ปุญฺญกมฺเมน เทวโลเก นิพฺพตฺติตฺวา อปราปรํ ปุญฺญานิ กตฺวา เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท โรรุวนคเร ราชกุเล นิพฺพตฺติฯ โส วยปฺปตฺโต ปิตริ กาลงฺกเต รชฺเช ปติฏฺฐิโต พิมฺพิสารรญฺโญ อทิฏฺฐสหาโย หุตฺวา ตสฺส มณิมุตฺตาวตฺถาทีนิ ปณฺณาการานิ เปเสสิฯ ตสฺส ราชา พิมฺพิสาโร ปุญฺญวนฺตตํ สุตฺวา ปฏิปาภตํ เปเสนฺโต จิตฺตปเฏ พุทฺธจริตํ สุวณฺณปฏฺเฏ จ ปฏิจฺจสมุปฺปาทํ ลิขาเปตฺวา เปเสสิฯ โส ตํ ทิสฺวา ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิการตาย ปจฺฉิมภวิกตาย จ จิตฺตปเฏ ทสฺเสนฺตํ พุทฺธจริตํ สุวณฺณปฏฺฏเก ลิขิตํ ปฏิจฺจสมุปฺปาทกฺกมญฺจ โอโลเกตฺวา ปวตฺตินิวตฺติโย สลฺลกฺเขตฺวา สาสนกฺกมํ หทเย ฐเปตฺวา สญฺชาตสํเวโค ‘‘ทิฏฺโฐ มยา ภควโต เวโส, สาสนกฺกโม จ เอกปเทเสน ญาโต, พหุทุกฺขา กามา พหุปายาสา, กิํ ทานิ มยฺหํ ฆราวาเสนา’’ติ รชฺชํ ปหาย เกสมสฺสุํ โอหาเรตฺวา กาสายานิ วตฺถานิ อจฺฉาเทนฺโต ภควนฺตํ อุทฺทิสฺส ปพฺพชิตฺวา มตฺติกาปตฺตํ คเหตฺวา ราชา ปุกฺกุสาติ วิย มหาชนสฺส ปริเทวนฺตสฺเสว นครโต นิกฺขมิตฺวา อนุกฺกเมน ราชคหํ คนฺตฺวา ตตฺถ สปฺปโสณฺฑิกปพฺภาเร วิหรนฺตํ ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ สตฺถา ธมฺมํ เทเสสิฯ โส ธมฺมเทสนํ สุตฺวา วิปสฺสนาย กมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวา ยุตฺตปฺปยุตฺโต วิหรนฺโต วิปสฺสนํ อุสฺสุกฺกาเปตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณิฯ เตน วุตฺตํ อปทาเน (อป. เถร 1.15.37-42) –

‘‘ยานกาโร ปุเร อาสิํ, ทารุกมฺเม สุสิกฺขิโต;

จนฺทนํ ผลกํ กตฺวา, อทาสิํ โลกพนฺธุโนฯ

‘‘ปภาสติ อิทํ พฺยมฺหํ, สุวณฺณสฺส สุนิมฺมิตํ;

หตฺถิยานํ อสฺสยานํ, ทิพฺพยานํ อุปฏฺฐิตํฯ

‘‘ปาสาทา สิวิกา เจว, นิพฺพตฺตนฺติ ยทิจฺฉกํ;

อกฺขุพฺภํ รตนํ มยฺหํ, ผลกสฺส อิทํ ผลํฯ

‘‘เอกนวุติโต กปฺเป, ผลกํ ยมหํ ททิํ;

ทุคฺคติ นาภิชานามิ, ผลกสฺส อิทํ ผลํฯ

‘‘สตฺตปญฺญาสกปฺปมฺหิ, จตุโร นิมฺมิตาวฺหยา;

สตฺตรตนสมฺปนฺนา, จกฺกวตฺตี มหพฺพลาฯ

‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสน’’นฺติฯ

อรหตฺตํ ปน ปตฺวา อุทานวเสน อตฺตโน ปฏิปตฺติํ กเถนฺโต –

[97]