ตสฺสตฺโถ – อปริมิตํ อปริจฺฉินฺนํ อุปฺปาทวยาภาวโต สนฺตํ อสงฺขตธาตุํ สยมฺภูญาเณน ปสฺสี, อปริมิตสฺส อนนฺตาปริเมยฺยสฺส เญยฺยสฺส ทสฺสาวีติ เตน อปริมิตทสฺสินา โคตมโคตฺเตน สมฺมาสมฺพุทฺเธน ‘‘ขยํ วิราคํ อมตํ ปณีต’’นฺติ (ขุ. ปา. 6.4; สุ. นิ. 227) จ ‘‘มทนิมฺมทโน ปิปาสวินโย’’ (อ. นิ. 4.34; อิติวุ. 90) ‘‘สพฺพสงฺขารสมโถ’’ติ (อ. นิ. 5.140; 10.6) จ อาทินา สุฏฺฐุ เทสิโต ธมฺโม, นิพฺพานํ มยา อชฺช ปริภุตฺตนฺติ โยชนาฯ

ปริปุณฺณกตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. วิชยตฺเถรคาถาวณฺณนา

ยสฺสาสวา ปริกฺขีณาติ อายสฺมโต วิชยตฺเถรสฺส คาถาฯ กา อุปฺปตฺติ? อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ปิยทสฺสิสฺส ภควโต กาเล วิภวสมฺปนฺเน กุเล นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺญุตํ ปตฺโต สตฺถริ ปรินิพฺพุเต ตสฺส ถูปสฺส รตนขจิตํ เวทิกํ กาเรตฺวา ตตฺถ อุฬารํ เวทิกามหํ กาเรสิฯ โส เตน ปุญฺญกมฺเมน อเนกสเต อตฺตภาเว มณิโอภาเสน วิจริฯ เอวํ เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท สาวตฺถิยํ พฺราหฺมณกุเล นิพฺพตฺติ, วิชโยติสฺส นามํ อโหสิฯ โส วยปฺปตฺโต พฺราหฺมณวิชฺชาสุ นิปฺผตฺติํ คโต ตาปสปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา อรญฺญายตเน ฌานลาภี หุตฺวา วิหรนฺโต พุทฺธุปฺปาทํ สุตฺวา อุปฺปนฺนปฺปสาโท สตฺถุ สนฺติกํ อุปสงฺกมิตฺวา สตฺถารํ วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ ตสฺส สตฺถา ธมฺมํ เทเสสิฯ โส ธมฺมํ สุตฺวา ปพฺพชิตฺวา วิปสฺสนํ ปฏฺฐเปตฺวา นจิรสฺเสว อรหตฺตํ ปาปุณิฯ เตน วุตฺตํ อปทาเน (อป. เถร 1.15.10-14) –

‘‘นิพฺพุเต โลกนาถมฺหิ, ปิยทสฺสีนรุตฺตเม;

ปสนฺนจิตฺโต สุมโน, มุตฺตาเวทิมกาสหํฯ

‘‘มณีหิ ปริวาเรตฺวา, อกาสิํ เวทิมุตฺตมํ;

เวทิกาย มหํ กตฺวา, ตตฺถ กาลงฺกโต อหํฯ

‘‘ยํ ยํ โยนุปปชฺชามิ, เทวตฺตํ อถ มานุสํ;

มณี ธาเรนฺติ อากาเส, ปุญฺญกมฺมสฺสิทํ ผลํฯ

‘‘โสฬสิโต กปฺปสเต, มณิปฺปภาสนามกา;

ฉตฺติํสาสิํสุ ราชาโน, จกฺกวตฺตี มหพฺพลาฯ

‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสน’’นฺติฯ