8. อชฺชุนตฺเถรคาถาวณฺณนา

อสกฺขิํ วต อตฺตานนฺติ อายสฺมโต อชฺชุนตฺเถรสฺส คาถาฯ กา อุปฺปตฺติ? อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยํ กุสลํ อุปจินนฺโต วิปสฺสิสฺส ภควโต กาเล สีหโยนิยํ นิพฺพตฺโต เอกทิวสํ อรญฺเญ อญฺญตรสฺมิํ รุกฺขมูเล นิสินฺนํ สตฺถารํ ทิสฺวา ‘‘อยํ โข อิมสฺมิํ กาเล สพฺพเสฏฺโฐ ปุริสสีโห’’ติ ปสนฺนมานโส สุปุปฺผิตสาลสาขํ ภญฺชิตฺวา สตฺถารํ ปูเชสิฯ โส เตน ปุญฺญกมฺเมน เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท สาวตฺถิยํ เสฏฺฐิกุเล นิพฺพตฺติฯ อชฺชุโนติสฺส นามํ อโหสิฯ โส วิญฺญุตํ ปตฺโต นิคณฺเฐหิ กตปริจโย หุตฺวา ‘‘เอวาหํ อมตํ อธิคมิสฺสามี’’ติ วิวฏฺฏชฺฌาสยตาย ทหรกาเลเยว นิคณฺเฐสุ ปพฺพชิตฺวา ตตฺถ สารํ อลภนฺโต สตฺถุ ยมกปาฏิหาริยํ ทิสฺวา ปฏิลทฺธสทฺโธ สาสเน ปพฺพชิตฺวา วิปสฺสนํ อารภิตฺวา นจิรสฺเสว อรหา อโหสิฯ เตน วุตฺตํ อปทาเน (อป. เถร 1.14.60-65) –

‘‘มิคราชา ตทา อาสิํ, อภิชาโต สุเกสรี;

คิริทุคฺคํ คเวสนฺโต, อทฺทสํ โลกนายกํฯ

‘‘อยํ นุ โข มหาวีโร, นิพฺพาเปติ มหาชนํ;

ยํนูนาหํ อุปาเสยฺยํ, เทวเทวํ นราสภํฯ

‘‘สาขํ สาลสฺส ภญฺชิตฺวา, สโกสํ ปุปฺผมาหริํ;

อุปคนฺตฺวาน สมฺพุทฺธํ, อทาสิํ ปุปฺผมุตฺตมํฯ

‘‘เอกนวุติโต กปฺเป, ยํ ปุปฺผมภิโรปยิํ;

ทุคฺคติํ นาภิชานามิ, ปุปฺผทานสฺสิทํ ผลํฯ

‘‘อิโต จ นวเม กปฺเป, วิโรจนสนามกา;

ตโย อาสิํสุ ราชาโน, จกฺกวตฺตี มหพฺพลาฯ

‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสน’’นฺติฯ

อรหตฺตํ ปน ปตฺวา อนุตฺตรสุขาธิคมสมฺภูเตน ปีติเวเคน อุทานํ อุทาเนนฺโต –

[88]

‘‘อสกฺขิํ วต อตฺตานํ, อุทฺธาตุํ อุทกา ถลํ;

วุยฺหมาโน มโหเฆว, สจฺจานิ ปฏิวิชฺฌห’’นฺติฯ – คาถํ อภาสิ;