8. ควมฺปติตฺเถรคาถาวณฺณนา

โย อิทฺธิยา สรภุนฺติ อายสฺมโต ควมฺปติตฺเถรสฺส คาถาฯ กา อุปฺปตฺติ? โส กิร ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร อิโต เอกติํเส กปฺเป สิขิํ ภควนฺตํ ปสฺสิตฺวา ปสนฺนมานโส ปุปฺเผหิ ปูชํ อกาสิฯ โส เตน ปุญฺญกมฺเมน เทวโลเก อุปฺปนฺโน อปราปรํ ปุญฺญานิ กโรนฺโต โกณาคมนสฺส ภควโต เจติเย ฉตฺตญฺจ เวทิกญฺจ กาเรสิฯ กสฺสปสฺส ปน ภควโต กาเล อญฺญตรสฺมิํ กุลเคเห นิพฺพตฺโตฯ ตสฺมิญฺจ กุเล พหุํ โคมณฺฑลํ อโหสิฯ ตํ โคปาลกา รกฺขนฺติฯ อยํ ตตฺถ อนฺตรนฺตรา ยุตฺตปฺปยุตฺตํ วิจาเรนฺโต วิจรติฯ โส เอกํ ขีณาสวตฺเถรํ คาเม ปิณฺฑาย จริตฺวา พหิคาเม เทวสิกํ เอกสฺมิํ ปเทเส ภตฺตกิจฺจํ กโรนฺตํ ทิสฺวา ‘‘อยฺโย สูริยาตเปน กิลมิสฺสตี’’ติ จินฺเตตฺวา จตฺตาโร สิรีสทณฺเฑ อุสฺสาเปตฺวา เตสํ อุปริ สิรีสสาขาโย ฐเปตฺวา สาขามณฺฑปํ กตฺวา อทาสิฯ ‘‘มณฺฑปสฺส สมีเป สิรีสรุกฺขํ โรเปสี’’ติ จ วทนฺติฯ ตสฺส อนุกมฺปาย เทวสิกํ เถโร ตตฺถ นิสีทิฯ โส เตน ปุญฺญกมฺเมน ตโต จวิตฺวา จาตุมหาราชิเกสุ นิพฺพตฺติฯ ตสฺส ปุริมกมฺมสํสูจกํ วิมานทฺวาเร มหนฺตํ สิรีสวนํ นิพฺพตฺติ วณฺณคนฺธสมฺปนฺเนหิ อญฺเญหิ ปุปฺเผหิ สพฺพกาเล อุปโสภยมานํ, เตน ตํ วิมานํ ‘‘เสรีสก’’นฺติ ปญฺญายิตฺถฯ โส เทวปุตฺโต เอกํ พุทฺธนฺตรํ เทเวสุ จ มนุสฺเสสุ จ สํสริตฺวา อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท ยสตฺเถรสฺส จตูสุ คิหิสหาเยสุ ควมฺปติ นาม หุตฺวา อายสฺมโต ยสสฺส ปพฺพชิตภาวํ สุตฺวา อตฺตโน สหาเยหิ สทฺธิํ ภควโต สนฺติกํ อคมาสิ ฯ สตฺถา ตสฺส ธมฺมํ เทเสสิฯ โส เทสนาวสาเน สหาเยหิ สทฺธิํ อรหตฺเต ปติฏฺฐาสิฯ เตน วุตฺตํ อปทาเน (อป. เถร 2.53.42-47) –

‘‘มิคลุทฺโท ปุเร อาสิํ, วิปิเน วิจรํ อหํ;

อทฺทสํ วิรชํ พุทฺธํ, สพฺพธมฺมาน ปารคุํฯ

‘‘ตสฺมิํ มหาการุณิเก, สพฺพสตฺตหิเต รเต;

ปสนฺนจิตฺโต สุมโน, เนลปุปฺผํ อปูชยิํฯ