16. สฏฺฐิกูฏเปตวตฺถุวณฺณนา

กิํ นุ อุมฺมตฺตรูโปวาติ อิทํ สตฺถริ เวฬุวเน วิหรนฺเต อญฺญตรํ เปตํ อารพฺภ วุตฺตํฯ อตีเต กิร พาราณสินคเร อญฺญตโร ปีฐสปฺปี สาลิตฺตกปโยเค กุสโล, ตหิํ สกฺขรขิปนสิปฺเป นิปฺผตฺติํ คโต นครทฺวาเร นิคฺโรธรุกฺขมูเล นิสีทิตฺวา สกฺขรปหาเรหิ หตฺถิอสฺสมนุสฺสรถกูฏาคารธชปุณฺณฆฏาทิรูปานิ นิคฺโรธปตฺเตสุ ทสฺเสติฯ นครทารกา อตฺตโน กีฬนตฺถาย มายกฑฺฒมาสกาทีนิ ทตฺวา ยถารุจิ ตานิ สิปฺปานิ การาเปนฺติฯ

อเถกทิวสํ พาราณสิราชา นครโต นิกฺขมิตฺวา ตํ นิคฺโรธมูลํ อุปคโต นิคฺโรธปตฺเตสุ หตฺถิรูปาทิวเสน นานาวิธรูปวิภตฺติโย อปฺปิตา ทิสฺวา มนุสฺเส ปุจฺฉิ – ‘‘เกน นุ โข อิเมสุ นิคฺโรธปตฺเตสุ เอวํ นานาวิธรูปวิภตฺติโย กตา’’ติ? มนุสฺสา ตํ ปีฐสปฺปิํ ทสฺเสสุํ ‘‘เทว, อิมินา กตา’’ติ ฯ ราชา ตํ ปกฺโกสาเปตฺวา เอวมาห – ‘‘สกฺกา นุ โข, ภเณ, มยา ทสฺสิตสฺส เอกสฺส ปุริสสฺส กเถนฺตสฺส อชานนฺตสฺเสว กุจฺฉิยํ อชลณฺฑิกาหิ ปูเรตุ’’นฺติ? ‘‘สกฺกา, เทวา’’ติฯ ราชา ตํ อตฺตโน ราชภวนํ เนตฺวา พหุภาณิเก ปุโรหิเต นิพฺพินฺนรูโป ปุโรหิตํ ปกฺโกสาเปตฺวา เตน สห วิวิตฺเต โอกาเส สาณิปาการปริกฺขิตฺเต นิสีทิตฺวา มนฺตยมาโน ปีฐสปฺปิํ ปกฺโกสาเปสิฯ ปีฐสปฺปี นาฬิมตฺตา อชลณฺฑิกา อาทายาคนฺตฺวา รญฺโญ อาการํ ญตฺวา ปุโรหิตาภิมุโข นิสินฺโน เตน มุเข วิวเฏ สาณิปาการวิวเรน เอเกกํ อชลณฺฑิกํ ตสฺส คลมูเล ปติฏฺฐาเปสิฯ โส ลชฺชาย อุคฺคิลิตุํ อสกฺโกนฺโต สพฺพา อชฺโฌหริฯ อถ นํ ราชา อชลณฺฑิกาหิ ปูริโตทรํ วิสฺสชฺชิ – ‘‘คจฺฉ, พฺราหฺมณ, ลทฺธํ ตยา พหุภาณิตาย ผลํ, มทฺทนผลปิยงฺคุตจาทีหิ อภิสงฺขตํ ปานกํ ปิวิตฺวา อุจฺฉฑฺเฑหิ, เอวํ เต โสตฺถิ ภวิสฺสตี’’ติฯ ตสฺส จ ปีฐสปฺปิสฺส เตน กมฺเมน อตฺตมโน หุตฺวา จุทฺทส คาเม อทาสิฯ โส คาเม ลภิตฺวา อตฺตานํ สุเขนฺโต ปีเณนฺโต ปริชนมฺปิ สุเขนฺโต ปีเณนฺโต สมณพฺราหฺมณาทีนํ ยถารหํ กิญฺจิ เทนฺโต ทิฏฺฐธมฺมิกํ สมฺปรายิกญฺจ อตฺถํ อหาเปนฺโต สุเขเนว ชีวติ, อตฺตโน สนฺติกํ อุปคตานํ สิปฺปํ สิกฺขนฺตานํ ภตฺตเวตนํ เทติฯ