14. โภคสํหรณเปติวตฺถุวณฺณนา

มยํ โภเค สํหริมฺหาติ อิทํ โภคสํหรณเปติวตฺถุฯ ตสฺส กา อุปฺปตฺติ? ภควติ เวฬุวเน วิหรนฺเต ราชคเห กิร จตสฺโส อิตฺถิโย มานกูฏาทิวเสน สปฺปิมธุเตลธญฺญาทีหิ โวหารํ กตฺวา อโยนิโส โภเค สํหริตฺวา ชีวนฺติฯ ตา กายสฺส เภทา ปรํ มรณา พหินคเร ปริขาปิฏฺเฐ เปติโย หุตฺวา นิพฺพตฺติํสุฯ ตา รตฺติยํ ทุกฺขาภิภูตา –

[801]

‘‘มยํ โภเค สํหริมฺหา, สเมน วิสเมน จ;

เต อญฺเญ ปริภุญฺชนฺติ, มยํ ทุกฺขสฺส ภาคินี’’ติฯ –

วิปฺปลปนฺติโย เภรเวน มหาสทฺเทน วิรวิํสุฯ มนุสฺสา ตํ สุตฺวา ภีตตสิตา วิภาตาย รตฺติยา พุทฺธปฺปมุขสฺส ภิกฺขุสงฺฆสฺส มหาทานํ สชฺเชตฺวา สตฺถารํ ภิกฺขุสงฺฆญฺจ นิมนฺเตตฺวา ปณีเตน ขาทนีเยน โภชนีเยน ปริวิสิตฺวา ภควนฺตํ ภุตฺตาวิํ โอนีตปตฺตปาณิํ อุปนิสีทิตฺวา ตํ ปวตฺติํ นิเวเทสุํฯ ภควา ‘‘อุปาสกา เตน โว สทฺเทน โกจิ อนฺตราโย นตฺถิ, จตสฺโส ปน เปติโย ทุกฺขาภิภูตา อตฺตนา ทุกฺกฏํ กมฺมํ กเถตฺวา ปริเทวนวเสน วิสฺสเรน วิรวนฺติโย –

‘‘มยํ โภเค สํหริมฺหา, สเมน วิสเมน จ;

เต อญฺเญ ปริภุญฺชนฺติ, มยํ ทุกฺขสฺส ภาคินี’’ติฯ –

อิมํ คาถมาหํสูติ อโวจฯ

ตตฺถ โภเคติ ปริภุญฺชิตพฺพฏฺเฐน ‘‘โภคา’’ติ ลทฺธนาเม วตฺถาภรณาทิเก วิตฺตูปกรณวิเสเสฯ สํหริมฺหาติ มจฺเฉรมเลน ปริยาทินฺนจิตฺตา กสฺสจิ กิญฺจิ อทตฺวา สญฺจินิมฺหฯ สเมน วิสเมน จาติ ญาเยน จ อญฺญาเยน จ, ญายปติรูปเกน วา อญฺญาเยน เต โภเค อมฺเหหิ สํหริเต อิทานิ อญฺเญ ปริภุญฺชนฺติฯ มยํ ทุกฺขสฺส ภาคินีติ มยํ ปน กสฺสจิปิ สุจริตสฺส อกตตฺตา ทุจฺจริตสฺส จ กตตฺตา เอตรหิ เปตโยนิปริยาปนฺนสฺส มหโต ทุกฺขสฺส ภาคินิโย ภวาม, มหาทุกฺขํ อนุภวามาติ อตฺโถฯ

เอวํ ภควา ตาหิ เปตีหิ วุตฺตํ คาถํ วตฺวา ตาสํ ปวตฺติํ กเถตฺวา ตํ อฏฺฐุปฺปตฺติํ กตฺวา สมฺปตฺตปริสาย ธมฺมํ เทเสตฺวา อุปริ สจฺจานิ ปกาเสสิ, สจฺจปริโยสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณิํสูติฯ

โภคสํหรณเปติวตฺถุวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

15. เสฏฺฐิปุตฺตเปตวตฺถุวณฺณนา

สฏฺฐิวสฺสสหสฺสานีติ อิทํ เสฏฺฐิปุตฺตเปตวตฺถุฯ ตสฺส กา อุปฺปตฺติ? ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเนฯ เตน โข ปน สมเยน ราชา ปเสนทิ โกสโล อลงฺกตปฺปฏิยตฺโต หตฺถิกฺขนฺธวรคโต มหติยา ราชิทฺธิยา มหนฺเตน ราชานุภาเวน นครํ อนุสญฺจรนฺโต อญฺญตรสฺมิํ เคเห อุปริปาสาเท วาตปานํ วิวริตฺวา ตํ ราชวิภูติํ โอโลเกนฺติํ รูปสมฺปตฺติยา เทวจฺฉราปฏิภาคํ เอกํ อิตฺถิํ ทิสฺวา อทิฏฺฐปุพฺเพ อารมฺมเณ สหสา สมุปฺปนฺเนน กิเลสสมุทาจาเรน ปริยุฏฺฐิตจิตฺโต สติปิ กุลรูปาจาราทิคุณวิเสสสมฺปนฺเน อนฺเตปุรชเน สภาวลหุกสฺส ปน ทุทฺทมสฺส จิตฺตสฺส วเสน ตสฺสํ อิตฺถิยํ ปฏิพทฺธมานโส หุตฺวา ปจฺฉาสเน นิสินฺนสฺส ปุริสสฺส ‘‘อิมํ ปาสาทํ อิมญฺจ อิตฺถิํ อุปธาเรหี’’ติ สญฺญํ ทตฺวา ราชเคหํ ปวิฏฺโฐฯ อญฺญํ สพฺพํ อมฺพสกฺกรเปตวตฺถุมฺหิ อาคตนเยเนว เวทิตพฺพํฯ

อยํ ปน วิเสโส – อิธ ปุริโส สูริเย อนตฺถงฺคเตเยว อาคนฺตฺวา นครทฺวาเร ถกิเต อตฺตนา อานีตํ อรุณวณฺณมตฺติกํ อุปฺปลานิ จ นครทฺวารกวาเฏ ลคฺเคตฺวา นิปชฺชิตุํ เชตวนํ อคมาสิฯ ราชา ปน สิริสยเน วาสูปคโต มชฺฌิมยาเม ส-อิติ น-อิติ ทุ-อิติ โส-อิติ จ อิมานิ จตฺตาริ อกฺขรานิ มหตา กณฺเฐน อุจฺจาริตานิ วิย วิสฺสรวเสน อสฺโสสิฯ