7. ราชปุตฺตเปตวตฺถุวณฺณนา

ปุพฺเพ กตานํ กมฺมานนฺติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต ราชปุตฺตเปตํ อารพฺภ กเถสิฯ ตตฺถ โย โส อตีเต กิตวสฺส นาม รญฺโญ ปุตฺโต อตีเต ปจฺเจกพุทฺเธ อปรชฺฌิตฺวา พหูนิ วสฺสสหสฺสานิ นิรเย ปจฺจิตฺวา ตสฺเสว กมฺมสฺส วิปากาวเสเสน เปเตสุ อุปฺปนฺโนฯ โส อิธ ‘‘ราชปุตฺตเปโต’’ติ อธิปฺเปโตฯ ตสฺส วตฺถุ เหฏฺฐา สาณวาสิเปตวตฺถุมฺหิ วิตฺถารโต อาคตเมว, ตสฺมา ตตฺถ วุตฺตนเยเนว คเหตพฺพํฯ สตฺถา หิ ตทา เถเรน อตฺตโน ญาติเปตานํ ปวตฺติยา กถิตาย ‘‘น เกวลํ ตว ญาตกาเยว, อถ โข ตฺวมฺปิ อิโต อนนฺตราตีเต อตฺตภาเว เปโต หุตฺวา มหาทุกฺขํ อนุภวี’’ติ วตฺวา เตน ยาจิโต –

[753]

‘‘ปุพฺเพ กตานํ กมฺมานํ, วิปาโก มถเย มนํ;

รูเป สทฺเท รเส คนฺเธ, โผฏฺฐพฺเพ จ มโนรเมฯ

[754]

‘‘อิจฺจํ คีตํ รติํ ขิฑฺฑํ, อนุภุตฺวา อนปฺปกํ;

อุยฺยาเน ปริจริตฺวา, ปวิสนฺโต คิริพฺพชํฯ

[755]

‘‘อิสิํ สุเนตฺตมทฺทกฺขิ, อตฺตทนฺตํ สมาหิตํ;

อปฺปิจฺฉํ หิริสมฺปนฺนํ, อุญฺเฉ ปตฺตคเต รตํฯ

[756]

‘‘หตฺถิกฺขนฺธโต โอรุยฺห, ลทฺธา ภนฺเตติ จาพฺรวิ;

ตสฺส ปตฺตํ คเหตฺวาน, อุจฺจํ ปคฺคยฺห ขตฺติโยฯ

[757]

‘‘ถณฺฑิเล ปตฺตํ ภินฺทิตฺวา, หสมาโน อปกฺกมิ;

รญฺโญ กิตวสฺสาหํ ปุตฺโต, กิํ มํ ภิกฺขุ กริสฺสสิฯ

[758]

‘‘ตสฺส กมฺมสฺส ผรุสสฺส, วิปาโก กฏุโก อหุ;

ยํ ราชปุตฺโต เวเทสิ, นิรยมฺหิ สมปฺปิโตฯ

[759]

‘‘ฉเฬว จตุราสีติ, วสฺสานิ นหุตานิ จ;

ภุสํ ทุกฺขํ นิคจฺฉิตฺโถ, นิรเย กตกิพฺพิโสฯ

[760]

‘‘อุตฺตาโนปิ จ ปจฺจิตฺถ, นิกุชฺโช วามทกฺขิโณ;

อุทฺธํปาโท ฐิโต เจว, จิรํ พาโล อปจฺจถฯ

[761]

‘‘พหูนิ วสฺสสหสฺสานิ, ปูคานิ นหุตานิ จ;

ภุสํ ทุกฺขํ นิคจฺฉิตฺโถ, นิรเย กตกิพฺพิโสฯ

[762]

‘‘เอตาทิสํ โข กฏุกํ, อปฺปทุฏฺฐปฺปโทสินํ;

ปจฺจนฺติ ปาปกมฺมนฺตา, อิสิมาสชฺช สุพฺพตํฯ

[763]

‘‘โส ตตฺถ พหุวสฺสานิ, เวทยิตฺวา พหุํ ทุขํ;

ขุปฺปิปาสหโต นาม, เปโต อาสิ ตโต จุโตฯ

[764]

‘‘เอตมาทีนวํ ญตฺวา, อิสฺสรมทสมฺภวํ;

ปหาย อิสฺสรมทํ, นิวาตมนุวตฺตเยฯ

[765]

‘‘ทิฏฺเฐว ธมฺเม ปาสํโส, โย พุทฺเธสุ สคารโว;

กายสฺส เภทา สปฺปญฺโญ, สคฺคํ โส อุปปชฺชตี’’ติฯ –

อิทํ เปตวตฺถุํ กเถสิฯ

[753] ตตฺถ ปุพฺเพ กตานํ กมฺมานํ, วิปาโก มถเย มนนฺติ ปุริมาสุ ชาตีสุ กตานํ อกุสลกมฺมานํ ผลํ อุฬารํ หุตฺวา อุปฺปชฺชมานํ อนฺธพาลานํ จิตฺตํ มถเยยฺย อภิภเวยฺย, ปเรสํ อนตฺถกรณมุเขน อตฺตโน อตฺถํ อุปฺปาเทยฺยาติ อธิปฺปาโยฯ

อิทานิ ตํ จิตฺตมถนํ วิสเยน สทฺธิํ ทสฺเสตุํ ‘‘รูเป สทฺเท’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ตตฺถ รูเปติ รูปเหตุ, ยถิจฺฉิตสฺส มนาปิยสฺส รูปารมฺมณสฺส ปฏิลาภนิมิตฺตนฺติ อตฺโถฯ สทฺเทติอาทีสุปิ เอเสว นโยฯ

[754] เอวํ สาธารณโต วุตฺตมตฺถํ อสาธารณโต นิยเมตฺวา ทสฺเสนฺโต ‘‘นจฺจํ คีต’’นฺติอาทิมาหฯ ตตฺถ รตินฺติ กามรติํฯ ขิฑฺฑนฺติ สหายกาทีหิ เกฬิํฯ คิริพฺพชนฺติ ราชคหํฯ

[755] อิสินฺติ อเสกฺขานํ สีลกฺขนฺธาทีนํ เอสนฏฺเฐน อิสิํฯ สุเนตฺตนฺติ เอวํนามกํ ปจฺเจกพุทฺธํฯ อตฺตทนฺตนฺติ อุตฺตเมน ทมเถน ทมิตจิตฺตํฯ สมาหิตนฺติ อรหตฺตผลสมาธินา สมาหิตํฯ อุญฺเฉ ปตฺตคเต รตนฺติ อุญฺเฉน ภิกฺขาจาเรน ลทฺเธ ปตฺตคเต ปตฺตปริยาปนฺเน อาหาเร รตํ สนฺตุฏฺฐํฯ

[756] ลทฺธา, ภนฺเตติ จาพฺรวีติ ‘‘อปิ, ภนฺเต, ภิกฺขา ลทฺธา’’ติ วิสฺสาสชนนตฺถํ กเถสิฯ อุจฺจํ ปคฺคยฺหาติ อุจฺจตรํ กตฺวา ปตฺตํ อุกฺขิปิตฺวาฯ

[757] ถณฺฑิเล ปตฺตํ ภินฺทิตฺวาติ ขรกฐิเน ภูมิปฺปเทเส ขิปนฺโต ปตฺตํ ภินฺทิตฺวาฯ อปกฺกมีติ โถกํ อปสกฺกิฯ อปสกฺกนฺโต จ ‘‘อการเณเนว อนฺธพาโล มหนฺตํ อนตฺถํ อตฺตโน อกาสี’’ติ กรุณายนวเสน โอโลเกนฺตํ ปจฺเจกพุทฺธํ ราชปุตฺโต อาห ‘‘รญฺโญ กิตวสฺสาหํ ปุตฺโต, กิํ มํ ภิกฺขุ กริสฺสสี’’ติฯ

[758] ผรุสสฺสาติ ทารุณสฺสฯ กฏุโกติ อนิฏฺโฐฯ ยนฺติ ยํ วิปากํฯ สมปฺปิโตติ อลฺลีโนฯ

[759] ฉเฬว จตุราสีติ, วสฺสานิ นหุตานิ จาติ อุตฺตาโน นิปนฺโน จตุราสีติวสฺสสหสฺสานิ, นิกุชฺโช, วามปสฺเสน, ทกฺขิณปสฺเสน, อุทฺธํปาโท, โอลมฺพิโก, ยถาฐิโต จาติ เอวํ ฉ จตุราสีติสหสฺสานิ วสฺสานิ โหนฺติฯ เตนาห –

[760]

‘‘อุตฺตาโนปิ จ ปจฺจิตฺถ, นิกุชฺโช วามทกฺขิโณ;

อุทฺธํปาโท ฐิโต เจว, จิรํ พาโล อปจฺจถา’’ติฯ

ตานิ ปน วสฺสานิ ยสฺมา อเนกานิ นหุตานิ โหนฺติ, ตสฺมา วุตฺตํ ‘‘นหุตานี’’ติฯ ภุสํ ทุกฺขํ นิคจฺฉิตฺโถติ อติวิย ทุกฺขํ ปาปุณิฯ

[761] ปูคานีติ วสฺสสมูเห, อิธ ปุริมคาถาย จ อจฺจนฺตสํโยเค อุปโยควจนํ ทฏฺฐพฺพํฯ

[762] เอตาทิสนฺติ เอวรูปํฯ กฏุกนฺติ อติทุกฺขํ, ภาวนปํสกนิทฺเทโสยํ ‘‘เอกมนฺตํ นิสีที’’ติอาทีสุ วิยฯ อปฺปทุฏฺฐปฺปโทสินํ อิสิํ สุพฺพตํ อาสชฺช อาสาเทตฺวา ปาปกมฺมนฺตา ปุคฺคลา เอวรูปํ กฏุกํ อติวิย ทุกฺขํ ปจฺจนฺตีติ โยชนาฯ

[763] โสติ โส ราชปุตฺตเปโตฯ ตตฺถาติ นิรเยฯ เวทยิตฺวาติ อนุภวิตฺวาฯ นามาติ พฺยตฺตปากฏภาเวนฯ ตโต จุโตติ นิรยโต จุโตฯ เสสํ วุตฺตนยเมวฯ

เอวํ ภควา ราชปุตฺตเปตกถาย ตตฺถ สนฺนิปติตํ มหาชนํ สํเวเชตฺวา อุปริ สจฺจานิ ปกาเสสิฯ สจฺจปริโยสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ สมฺปาปุณิํสูติฯ

ราชปุตฺตเปตวตฺถุวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. คูถขาทกเปตวตฺถุวณฺณนา

คูถกูปโต อุคฺคนฺตฺวาติ อิทํ สตฺถริ เชตวเน วิหรนฺเต เอกํ คูถขาทกเปตํ อารมฺภ วุตฺตํฯ สาวตฺถิยา กิร อวิทูเร อญฺญตรสฺมิํ คามเก เอโก กุฏุมฺพิโก อตฺตโน กุลูปกํ ภิกฺขุํ อุทฺทิสฺส วิหารํ กาเรสิฯ ตตฺถ นานาชนปทโต ภิกฺขู อาคนฺตฺวา ปฏิวสิํสุฯ เต ทิสฺวา มนุสฺสา ปสนฺนจิตฺตา ปณีเตน ปจฺจเยน อุปฏฺฐหิํสุฯ กุลูปโก ภิกฺขุ ตํ อสหมาโน อิสฺสาปกโต หุตฺวา เตสํ ภิกฺขูนํ โทสํ วทนฺโต กุฏุมฺพิกํ อุชฺฌาเปสิฯ กุฏุมฺพิโก เต ภิกฺขู กุลูปกญฺจ ปริภวนฺโต ปริภาสิฯ อถ กุลูปโก กาลํ กตฺวา ตสฺมิํเยว วิหาเร วจฺจกุฏิยํ เปโต หุตฺวา นิพฺพตฺติ, กุฏุมฺพิโก ปน กาลํ กตฺวา ตสฺเสว อุปริ เปโต หุตฺวา นิพฺพตฺติฯ อถายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน ตํ ทิสฺวา ปุจฺฉนฺโต –

[766]

‘‘คูถกูปโต อุคฺคนฺตฺวา, โก น ทีโน ปติฏฺฐสิ;

นิสฺสํสยํ ปาปกมฺมนฺโต, กิํ นุ สทฺทหเส ตุว’’นฺติฯ –

คาถมาหฯ ตํ สุตฺวา เปโต –

[767]

‘‘อหํ ภทนฺเต เปโตมฺหิ, ทุคฺคโต ยมโลกิโก;

ปาปกมฺมํ กริตฺวาน, เปตโลกํ อิโต คโต’’ติฯ –