3. ผลทายกวิมานวณฺณนา

อุจฺจมิทํ มณิถูณนฺติ ผลทายกวิมานํฯ ตสฺส กา อุปฺปตฺติ? ภควา ราชคเห วิหรติ เวฬุวเนฯ เตน สมเยน รญฺโญ พิมฺพิสารสฺส อกาเล อมฺพผลานิ ปริภุญฺชิตุํ อิจฺฉา อุปฺปชฺชิฯ โส อารามปาลํ อาห – ‘‘มยฺหํ โข, ภเณ, อมฺพผเลสุ อิจฺฉา อุปฺปนฺนา, ตสฺมา อมฺพานิ เม อาเนตฺวา เทหี’’ติฯ ‘‘เทว, นตฺถิ อมฺเพสุ อมฺพผลํ, อปิจาหํ ตถา กโรมิ, สเจ เทโว กิญฺจิ กาลํ อาคเมติ, ยถา อมฺพา น จิรสฺเสว ผลํ คณฺหนฺตี’’ติฯ ‘‘สาธุ, ภเณ, ตถา กโรหี’’ติฯ อารามปาโล อารามํ คนฺตฺวา อมฺพรุกฺขมูเลสุ ปํสุํ อปเนตฺวา ตาทิสํ ปํสุํ อากิริ, ตาทิสญฺจ อุทกํ อาสิญฺจิ, ยถา น จิรสฺเสว อมฺพรุกฺขา สจฺฉินฺนปตฺตา อเหสุํฯ อถ นํ ปํสุํ อปเนตฺวา ผารุสกกสฏมิสฺสกํ ปากติกํ ปํสุํ อากิริตฺวา สาธุกํ อุทกํ อทาสิฯ ตทา อมฺพรุกฺขา น จิเรเนว โกรกิตา ปลฺลวิตา กุฏมลกชาตา หุตฺวา ปุปฺผิํสุ, อถ สลาฏุกชาตา หุตฺวา ผลานิ คณฺหิํสุฯ ตตฺเถกสฺมิํ อมฺพรุกฺเข ปฐมตรํ จตฺตาริ ผลานิ มโนสิลาจุณฺณปิญฺชรวณฺณานิ สมฺปนฺนคนฺธรสานิ ปริณตานิ อเหสุํฯ

โส ตานิ คเหตฺวา ‘‘รญฺโญ ทสฺสามี’’ติ คจฺฉนฺโต อนฺตรามคฺเค อายสฺมนฺตํ มหาโมคฺคลฺลานํ ปิณฺฑาย จรมานํ ทิสฺวา จินฺเตสิ ‘‘อิมานิ อมฺพานิ อคฺคผลภูตานิ อิมสฺส อยฺยสฺส ทสฺสามิ , กามํ มํ ราชา หนตุ วา ปพฺพาเชตุ วา, รญฺโญ หิ ทินฺเน ทิฏฺฐธมฺเม ปูชามตฺตํ อปฺปมตฺตกํ ผลํ, อยฺยสฺส ทินฺเน ปน ทิฏฺฐธมฺมิกมฺปิ สมฺปรายิกมฺปิ อปริมาณํ ผลํ ภวิสฺสตี’’ติฯ เอวํ ปน จินฺเตตฺวา ตานิ ผลานิ เถรสฺส ทตฺวา ราชานํ อุปสงฺกมิตฺวา รญฺโญ ตมตฺถํ อาโรเจสิฯ ตํ สุตฺวา ราชา ราชปุริเส อาณาเปสิ ‘‘วีมํสถ ตาว, ภเณ, ยถายํ อาหา’’ติฯ เถโร ปน ตานิ ผลานิ ภควโต อุปนาเมสิฯ ภควา เตสุ เอกํ สาริปุตฺตตฺเถรสฺส, เอกํ มหาโมคฺคลฺลานตฺเถรสฺส, เอกํ มหากสฺสปตฺเถรสฺส ทตฺวา เอกํ อตฺตนา ปริภุญฺชิฯ ปุริสา ตํ ปวตฺติํ รญฺโญ อาโรเจสุํฯ

ราชา ตํ สุตฺวา ‘‘ธีโร วตายํ ปุริโส, โย อตฺตโน ชีวิตมฺปิ ปริจฺจชิตฺวา ปุญฺญปสุโต อโหสิ, อตฺตโน ปริสฺสมญฺจ ฐานคตเมว อกาสี’’ติ ตุฏฺฐจิตฺโต ตสฺส เอกํ คามวรํ วตฺถาลงฺการาทีนิ จ ทตฺวา ‘‘ยํ ตยา ภเณ อมฺพผลทาเนน ปุญฺญํ ปสุตํ, ตโต เม ปตฺติํ เทหี’’ติ อาหฯ โส ‘‘เทมิ, เทว, ยถาสุขํ ปตฺติํ คณฺหาหี’’ติ อโวจฯ

อารามปาโล อปรภาเค กาลํ กตฺวา ตาวติํเสสุ อุปฺปชฺชิ , ตสฺส โสฬสโยชนิกํ กนกวิมานํ นิพฺพตฺติ สตฺตสตกูฏาคารปฏิมณฺฑิตํฯ ตํ ทิสฺวา อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน ปุจฺฉิ –

[1060]

‘‘อุจฺจมิทํ มณิถูณํ วิมานํ, สมนฺตโต โสฬส โยชนานิ;

กูฏาคารา สตฺตสตา อุฬารา, เวฬุริยถมฺภา รุจกตฺถตา สุภาฯ

[1061]

‘‘ตตฺถจฺฉสิ ปิวสิ ขาทสิ จ, ทิพฺพา จ วีณา ปวทนฺติ วคฺคุํ;

อฏฺฐฏฺฐกา สิกฺขิตา สาธุรูปา, ทิพฺพา จ กญฺญา ติทสจรา อุฬารา;

นจฺจนฺติ คายนฺติ ปโมทยนฺติฯ

[1062]

‘‘เทวิทฺธิปตฺโตสิ มหานุภาโว…เป.…

วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติฯ

[1063]

‘‘โส เทวปุตฺโต อตฺตมโน…เป.… ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ’’ฯ

[1064]

‘‘ผลทายี ผลํ วิปุลํ ลภติ, ททมุชุคเตสุ ปสนฺนมานโส;

โส หิ ปโมทติ สคฺคคโต ติทิเว, อนุโภติ จ ปุญฺญผลํ วิปุลํฯ

[1065]

‘‘ตเววาหํ มหามุนิ, อทาสิํ จตุโร ผเลฯ

[1066]

‘‘ตสฺมา หิ ผลํ อลเมว ทาตุํ, นิจฺจํ มนุสฺเสน สุขตฺถิเกน;

ทิพฺพานิ วา ปตฺถยตา สุขานิ, มนุสฺสโสภคฺคตมิจฺฉตา วาฯ

[1067]

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ…เป.…

วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติฯ – โสปิสฺส พฺยากาสิ;

[1061] ตตฺถ อฏฺฐฏฺฐกาติ เอเกกสฺมิํ กูฏาคาเร อฏฺฐฏฺฐกา จตุสฏฺฐิปริมาณาฯ สาธุรูปาติ รูปสมฺปตฺติยา จ สีลาจารสมฺปตฺติยา จ สิกฺขาสมฺปตฺติยา จ สุนฺทรสภาวาฯ ทิพฺพา จ กญฺญาติ เทวจฺฉราโยฯ ติทสจราติ ติทเสสุ สุขาจารา สุขวิหารินิโยฯ อุฬาราติ อุฬารวิภวาฯ

[1064] ผลทายีติ อตฺตนา อมฺพผลสฺส ทินฺนตฺตา อตฺตานํ สนฺธาย วทติฯ ผลนฺติ ปุญฺญผลํฯ วิปุลนฺติ มหนฺตํ ลภติ มนุสฺสโลเก ปติฏฺฐิโตติ อธิปฺปาโยฯ ททนฺติ ททนฺโต ทานเหตุฯ อุชุคเตสูติ อุชุปฏิปนฺเนสุฯ สคฺคคโตติ อุปฺปชฺชนวเสน สคฺคํ คโต, ตตฺถาปิ ติทิเว ตาวติํสภวเน อนุโภติ จ ปุญฺญผลํ วิปุลํ ยถาหํ, เอวํ อญฺโญปีติ อตฺโถฯ

[1066] ตสฺมาติ ยสฺมา จตุนฺนํ ผลานํ ทานมตฺเตน อีทิสี สมฺปตฺติ อธิคตา, ตสฺมาฯ อลเมว ยุตฺตเมวฯ นิจฺจนฺติ สพฺพกาลํฯ ทิพฺพานีติ เทวโลกปริยาปนฺนานิฯ มนุสฺสโสภคฺคตนฺติ มนุสฺเสสุ สุภคภาวํฯ เสสํ วุตฺตนยเมวฯ

ผลทายกวิมานวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. ปฐมอุปสฺสยทายกวิมานวณฺณนา

จนฺโท ยถา วิคตวลาหเก นเภติ อุปสฺสยทายกวิมานํฯ ตสฺส กา อุปฺปตฺติ? ภควา ราชคเห วิหรติ เวฬุวเนฯ เตน สมเยน อญฺญตโร ภิกฺขุ คามกาวาเส วสฺสํ วสิตฺวา วุตฺถวสฺโส ปวาเรตฺวา ภควนฺตํ วนฺทิตุํ ราชคหํ คจฺฉนฺโต อนฺตรามคฺเค สายํ อญฺญตรํ คามํ ปวิสิตฺวา วสนฏฺฐานํ ปริเยสนฺโต อญฺญตรํ อุปาสกํ ทิสฺวา ปุจฺฉิ – ‘‘อุปาสก, อิมสฺมิํ คาเม อตฺถิ กิญฺจิ ปพฺพชิตานํ วสนโยคฺคฏฺฐาน’’นฺติฯ อุปาสโก ปสนฺนจิตฺโต เคหํ คนฺตฺวา ภริยาย สทฺธิํ มนฺเตตฺวา เถรสฺส วสนโยคฺคํ ฐานํ ปริจฺฉินฺทิตฺวา ตตฺถ อาสนํ ปญฺญาเปตฺวา ปาโททกํ ปาทปีฐํ อุปฏฺฐเปตฺวา เถรํ ปเวเสตฺวา ตสฺมิํ ปาเท โธวนฺเต ปทีปํ อุชฺชาเลตฺวา มญฺเจ ปจฺจตฺถรณานิ ปญฺญาเปตฺวา อทาสิฯ สฺวาตนาย จ นิมนฺเตตฺวา เถรสฺส ทุติยทิวเส โภเชตฺวา ปานกตฺถาย คุฬปิณฺฑญฺจ ทตฺวา เถรํ คจฺฉนฺตํ อนุคนฺตฺวา นิวตฺติฯ โส อปเรน สมเยน สห ภริยาย กาลํ กตฺวา ตาวติํสภวเน ทฺวาทสโยชนิเก กนกวิมาเน นิพฺพตฺติฯ ตํ อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน ทฺวีหิ คาถาหิ ปฏิปุจฺฉิ –

[1069]

‘‘จนฺโท ยถา วิคตวลาหเก นเภ, โอภาสยํ คจฺฉติ อนฺตลิกฺเข;

ตถูปมํ ตุยฺหมิทํ วิมานํ, โอภาสยํ ติฏฺฐติ อนฺตลิกฺเขฯ

[1070]

‘‘เทวิทฺธิปตฺโตสิ มหานุภาโว, มนุสฺสภูโต กิมกาสิ ปุญฺญํ;

เกนาสิ เอวํ ชลิตานุภาโว, วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติฯ

โส เทวปุตฺโต อิมาหิ คาถาหิ พฺยากาสิ –

[1071]

‘‘โส เทวปุตฺโต อตฺตมโน…เป.… ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ’’ฯ

[1072]

‘‘อหญฺจ ภริยา จ มนุสฺสโลเก, อุปสฺสยํ อรหโต อทมฺห;

อนฺนญฺจ ปานญฺจ ปสนฺนจิตฺตา, สกฺกจฺจ ทานํ วิปุลํ อทมฺหฯ

[1073]

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ…เป.… วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติฯ

ตตฺถ คาถาสุ ยํ วตฺตพฺพํ, ตํ เหฏฺฐา วุตฺตนยเมว;

ปฐมอุปสฺสยทายกวิมานวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ