เมนู

10. ปฐมนาควิมานวณฺณนา

สุสุกฺกขนฺธํ อภิรุยฺห นาคนฺติ นาควิมานํฯ ตสฺส กา อุปฺปตฺติ? ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเนฯ เตน สมเยน อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน เหฏฺฐา วุตฺตนเยเนว เทวจาริกํ จรนฺโต ตาวติํสภวนํ อุปคโตฯ ตตฺถ อทฺทส อญฺญตรํ เทวปุตฺตํ สพฺพเสตํ มหนฺตํ ทิพฺพนาคํ อภิรุยฺห มหนฺเตน ปริวาเรน มหตา ทิพฺพานุภาเวน อากาเสน คจฺฉนฺตํ, สพฺพา ทิสา จนฺโท วิย สูริโย วิย จ โอภาสยมานํฯ ทิสฺวา เยน โส เทวปุตฺโต เตนุปสงฺกมิฯ อถ โส เทวปุตฺโต ตโต โอรุยฺห อายสฺมนฺตํ มหาโมคฺคลฺลานํ อภิวาเทตฺวา อญฺชลิํ ปคฺคยฺห อฏฺฐาสิฯ อถ เถโร –

[961]

‘‘สุสุกฺกขนฺธํ อภิรุยฺห นาคํ, อกาจินํ ทนฺติํ พลิํ มหาชวํ;

อภิรุยฺห คชวรํ สุกปฺปิตํ, อิธาคมา เวหายสํ อนฺตลิกฺเขฯ

[962]

‘‘นาคสฺส ทนฺเตสุ ทุเวสุ นิมฺมิตา, อจฺโฉทกา ปทุมินิโย สุผุลฺลา;

ปทุเมสุ จ ตูริยคณา ปวชฺชเร, อิมา จ นจฺจนฺติ มโนหราโยฯ

[963]

‘‘เทวิทฺธิปตฺโตสิ มหานุภาโว, มนุสฺสภูโต กิมกาสิ ปุญฺญํ;

เกนาสิ เอวํ ชลิตานุภาโว, วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติฯ –

ตสฺส สมฺปตฺติกิตฺตนมุเขน กตกมฺมํ ปุจฺฉิฯ

[961] ตตฺถ สุสุกฺกขนฺธนฺติ สุฏฺฐุ เสตขนฺธํฯ กิญฺจาปิ ตสฺส นาคสฺส จตฺตาโร ปาทา, วตฺถิโกสํ, มุขปฺปเทโส, อุโภ กณฺณา, วาลธีติ เอตฺตกํ มุญฺจิตฺวา สพฺโพ กาโย เสโตว, ขนฺธปฺปเทสสฺส ปน สาติสยํ ธวลตรตาย วุตฺตํ ‘‘สุสุกฺกขนฺธ’’นฺติฯ นาคนฺติ ทิพฺพํ หตฺถินาคํฯ

อกาจินนฺติ นิทฺโทสํ , สพลลวงฺกติลกาทิฉวิโทสวิรหิตนฺติ อตฺโถฯ ‘‘อาชานีย’’นฺติปิ ปาฬิ, อาชานียลกฺขณูเปตนฺติ อตฺโถฯ ทนฺตินฺติ วิปุลรุจิรทนฺตวนฺตํฯ พลินฺติ พลวนฺตํ มหาพลํฯ มหาชวนฺติ อติชวํ สีฆคามิํฯ ปุน อภิรุยฺหาติ เอตฺถ อนุนาสิกโลโป ทฏฺฐพฺโพ, อภิรุยฺหํ อาโรหนียนฺติ วุตฺตํ โหติฯ เสสํ วุตฺตนยเมวฯ

เอวํ ปน เถเรน ปุฏฺโฐ เทวปุตฺโต อตฺตนา กตกมฺมํ กเถนฺโต –

[965]

‘‘อฏฺเฐว มุตฺตปุปฺผานิ, กสฺสปสฺส มเหสิโน;

ถูปสฺมิํ อภิโรเปสิํ, ปสนฺโน เสหิ ปาณิภิฯ

[966]

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ…เป.…

วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติฯ – อิมาหิ คาถาหิ พฺยากาสิ;

ตสฺสตฺโถ – อหํ ปุพฺเพ กสฺสปสมฺมาสมฺพุทฺธสฺส โยชนิเก กนกถูเป วณฺฏโต มุจฺจิตฺวา คจฺฉมูเล ปติตานิ อฏฺฐ มุตฺตปุปฺผานิ ลภิตฺวา ตานิ คเหตฺวา ปูชนวเสน ปสนฺนจิตฺโต หุตฺวา อภิโรเปสิํ ปูเชสิํฯ

อตีเต กิร กสฺสปสมฺมาสมฺพุทฺเธ ปรินิพฺพุเต โยชนิเก กนกถูเป จ การิเต สปริวาโร กิกี กาสิราชา จ นาครา จ เนคมา จ ชานปทา จ ทิวเส ทิวเส ปุปฺผปูชํ กโรนฺติฯ เตสุ ตถา กโรนฺเตสุ ปุปฺผานิ มหคฺฆานิ ทุลฺลภานิ จ อเหสุํฯ อเถโก อุปาสโก มาลาการวีถิยํ วิจริตฺวา เอกเมเกน กหาปเณน เอกเมกมฺปิ ปุปฺผํ อลภนฺโต อฏฺฐ กหาปณานิ คเหตฺวา ปุปฺผารามํ คนฺตฺวา มาลาการํ อาห ‘‘อิเมหิ อฏฺฐหิ กหาปเณหิ อฏฺฐ ปุปฺผานิ เทหี’’ติฯ ‘‘นตฺถยฺโย ปุปฺผานิ, สมฺมเทว อุปธาเรตฺวา โอจินิตฺวา ทินฺนานี’’ติฯ ‘‘อหํ โอโลเกตฺวา คณฺหามี’’ติฯ ‘‘ยทิ เอวํ, อารามํ ปวิสิตฺวา คเวสาหี’’ติฯ โส ปวิสิตฺวา คเวสนฺโต ปติตานิ อฏฺฐ ปุปฺผานิ ลภิตฺวา มาลาการํ อาห ‘‘คณฺห, ตาต, กหาปณานี’’ติฯ ‘‘ตว ปุญฺเญน ลทฺธานิ, นาหํ กหาปณานิ คณฺหามี’’ติ อาหฯ

อิตโร ‘‘นาหํ มุธา ปุปฺผานิ คเหตฺวา ภควโต ปูชํ กริสฺสามี’’ติ กหาปณานิ ตสฺส ปุรโต ฐเปตฺวา ปุปฺผานิ คเหตฺวา เจติยงฺคณํ คนฺตฺวา ปสนฺนจิตฺโต ปูชํ อกาสิฯ โส อปรภาเค กาลํ กตฺวา ตาวติํเสสุ อุปฺปชฺชิตฺวา ตตฺถ ยาวตายุกํ ฐตฺวา ปุนปิ เทวโลเก, ปุนปิ เทวโลเกติ เอวํ อปราปรํ เทเวสุเยว สํสรนฺโต ตสฺเสว กมฺมสฺส วิปากาวเสเสน อิมสฺมิมฺปิ พุทฺธุปฺปาเท ตาวติํเสสุเยว อุปฺปชฺชิฯ ตํ สนฺธาย เหฏฺฐา วุตฺตํ ‘‘ตตฺถ อทฺทส อญฺญตรํ เทวปุตฺต’’นฺติอาทิฯ

ตํ ปเนตํ ปวตฺติํ อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน มนุสฺสโลกํ อาคนฺตฺวา ภควโต อาโรเจสิฯ ภควา ตมตฺถํ อฏฺฐุปฺปตฺติํ กตฺวา สมฺปตฺตปริสาย วิตฺถาเรน ธมฺมํ เทเสสิฯ สา เทสนา มหาชนสฺส สาตฺถิกา อโหสีติฯ

นาควิมานวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

11. ทุติยนาควิมานวณฺณนา

มหนฺตํ นาคํ อภิรุยฺหาติ ทุติยนาควิมานํฯ ตสฺส กา อุปฺปตฺติ? ภควา ราชคเห วิหรติ เวฬุวเนฯ เตน สมเยน ราชคเห อญฺญตโร อุปาสโก สทฺโธ ปสนฺโน ปญฺจสุ สีเลสุ ปติฏฺฐิโต อุโปสถทิวเสสุ อุโปสถสีลํ สมาทิยิตฺวา ปุเรภตฺตํ อตฺตโน วิภวานุรูปํ ภิกฺขูนํ ทานานิ ทตฺวา สยํ ภุญฺชิตฺวา สุทฺธวตฺถนิวตฺโถ สุทฺธุตฺตราสงฺโค ปจฺฉาภตฺตํ เยภุยฺเยน อฏฺฐ ปานานิ คาหาเปตฺวา วิหารํ คนฺตฺวา ภิกฺขุสงฺฆสฺส นิยฺยาเทตฺวา ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา ธมฺมํ สุณาติฯ เอวํ โส สกฺกจฺจํ ทานมยํ สีลมยญฺจ พหุํ สุจริตํ อุปจินิตฺวา อิโต จุโต ตาวติํเสสุ อุปฺปชฺชิฯ ตสฺส ปุญฺญานุภาเวน สพฺพเสโต มหนฺโต ทิพฺโพ หตฺถินาโค ปาตุรโหสิฯ โส ตํ อภิรุยฺห มหนฺเตน ปริวาเรน มหนฺเตน ทิพฺพานุภาเวน กาเลน กาลํ อุยฺยานกีฬํ คจฺฉติฯ