11. วนฺทนวิมานวณฺณนา

อภิกฺกนฺเตน วณฺเณนาติ วนฺทนวิมานํฯ ตสฺส กา อุปฺปตฺติ? ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเมฯ เตน สมเยน สมฺพหุลา ภิกฺขู อญฺญตรสฺมิํ คามกาวาเส วสฺสํ วสิตฺวา วุตฺถวสฺสา ปวาเรตฺวา เสนาสนํ ปฏิสาเมตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย สาวตฺถิํ อุทฺทิสฺส ภควนฺตํ ทสฺสนตฺถาย คจฺฉนฺตา อญฺญตรสฺส คามสฺส มชฺเฌน อติกฺกมนฺติฯ ตตฺถ อญฺญตรา อิตฺถี เต ภิกฺขู ทิสฺวา ปสนฺนจิตฺตา สญฺชาตคารวพหุมานา ปญฺจปติฏฺฐิเตน วนฺทิตฺวา สิรสฺมิํ อญฺชลิํ ปคฺคยฺห ยาว ทสฺสนูปจารา ปสาทโสมฺมานิ อกฺขีนิ อุมฺมีเลตฺวา โอโลเกนฺตี อฏฺฐาสิ ฯ สา อปเรน สมเยน กาลํ กตฺวา ตาวติํเสสุ นิพฺพตฺติฯ อถ นํ ตตฺถ ทิพฺพสมฺปตฺติํ อนุภวนฺติํ อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน อิมาหิ คาถาหิ ปฏิปุจฺฉิ –

[819] ‘‘อภิกฺกนฺเตน วณฺเณน…เป.…วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติฯ

[822] ‘‘สา เทวตา อตฺตมนา…เป.… ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ’’ฯ

[823]

‘‘อหํ มนุสฺเสสุ มนุสฺสภูตา, ทิสฺวาน สมเณ สีลวนฺเต;

ปาทานิ วนฺทิตฺวา มนํ ปสาทยิํ, วิตฺตา จหํ อญฺชลิกํ อกาสิํฯ

[824]

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ…เป.…วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติฯ –

อิมาหิ คาถาหิ พฺยากาสิฯ

[823] ตตฺถ สมเณติ สมิตปาเปฯ สีลวนฺเตติ สีลคุณยุตฺเตฯ มนํ ปสาทยินฺติ ‘‘สาธุรูปา วติเม อยฺยา ธมฺมจาริโน สมจาริโน พฺรหฺมจาริโน’’ติ เตสํ คุเณ อารพฺภ จิตฺตํ ปสาเทสิํฯ วิตฺตา จหํ อญฺชลิกํ อกาสินฺติ ตุฏฺฐา โสมนสฺสชาตา อหํ วนฺทิํฯ เปสลานํ ภิกฺขูนํ ปสาทวิกสิตานิ อกฺขีนิ อุมฺมีเลตฺวา ทสฺสนมตฺตมฺปิ อิเมสํ สตฺตานํ พหูปการํ, ปเคว วนฺทนาติฯ เตนาห ‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ’’ติอาทิฯ เสสํ วุตฺตนยเมวฯ

วนฺทนวิมานวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

12. รชฺชุมาลาวิมานวณฺณนา

อภิกฺกนฺเตน วณฺเณนาติ รชฺชุมาลาวิมานํฯ ตสฺส กา อุปฺปตฺติ? ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเนฯ เตน สมเยน คยาคามเก อญฺญตรสฺส พฺราหฺมณสฺส ธีตา ตสฺมิํเยว คาเม เอกสฺส พฺราหฺมณกุมารสฺส ทินฺนา ปติกุลํ คตา, ตสฺมิํ เคเห อิสฺสริยํ วตฺเตนฺตี ติฏฺฐติฯ สา ตสฺมิํ เคเห ทาสิยา ธีตรํ ทิสฺวา น สหติฯ ทิฏฺฐกาลโต ปฏฺฐาย โกเธน ตฏตฏายมานา อกฺโกสติ ปริภาสติ, ขฏกญฺจสฺสา เทติฯ ยทา ปน สา วยปฺปตฺติยา กิจฺจสมตฺถา ชาตา, ตทา นํ ชณฺณุกปฺปรมุฏฺฐีหิ ปหรเตว ยถา ตํ ปุริมชาตีสุ พทฺธาฆาตาฯ

สา กิร ทาสี กสฺสปทสพลสฺส กาเล ตสฺสา สามินี อโหสิ, อิตรา ทาสีฯ สา ตํ เลฑฺฑุทณฺฑาทีหิ มุฏฺฐิอาทีหิ จ อภิณฺหํ อภิหนติฯ สา เตน นิพฺพินฺนา ยถาพลํ ทานาทีนิ ปุญฺญานิ กตฺวา ‘‘อนาคเต อหํ สามินี หุตฺวา อิมิสฺสา อุปริ อิสฺสริยํ วตฺเตยฺย’’นฺติ ปตฺถนํ ฐเปสิฯ อถ สา ทาสี ตโต จุตา อปราปรํ สํสรนฺตี อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท วุตฺตนเยน คยาคามเก พฺราหฺมณกุเล นิพฺพตฺติตฺวา ปติกุลํ คตา, อิตราปิ ตสฺสา ทาสี อโหสิฯ เอวํ พทฺธาฆาตตาย สา ตํ วิเหเฐติฯ

เอวํ วิเหเฐนฺตี อการเณเนว เกเสสุ คเหตฺวา หตฺเถหิ จ ปาเทหิ จ สุหตํ หนิฯ สา นฺหาปิตสาลํ คนฺตฺวา ขุรมุณฺฑํ กาเรตฺวา อคมาสิฯ สามินี ‘‘กิํ เช ทุฏฺฐทาสิ มุณฺฑนมตฺเตน ตว วิปฺปโมกฺโข’’ติ รชฺชุํ สีเส พนฺธิตฺวา ตตฺถ นํ คเหตฺวา โอณเมตฺวา ฆาเตติ, ตสฺสา ตญฺจ รชฺชุํ อปเนตุํ น เทติฯ ตโต ปฏฺฐาย ทาสิยา ‘‘รชฺชุมาลา’’ติ นามํ อโหสิฯ

อเถกทิวสํ สตฺถา ปจฺจูสสมเย มหากรุณาสมาปตฺติโต วุฏฺฐาย โลกํ โวโลเกนฺโต รชฺชุมาลาย โสตาปตฺติผลูปนิสฺสยํ, ตสฺสา จ พฺราหฺมณิยา สรเณสุ สีเลสุ จ ปติฏฺฐานํ ทิสฺวา อรญฺญํ ปวิสิตฺวา อญฺญตรสฺมิํ รุกฺขมูเล นิสีทิ ฉพฺพณฺณา พุทฺธรสฺมิโย วิสฺสชฺเชนฺโตฯ รชฺชุมาลาปิ โข ทิวเส ทิวเส ตาย ตถา วิเหฐิยมานา ‘‘กิํ เม อิมินา ทุชฺชีวิเตนา’’ติ นิพฺพินฺนรูปา ชีวิเต มริตุกามา ฆฏํ คเหตฺวา อุทกติตฺถํ คจฺฉนฺตี วิย เคหโต นิกฺขนฺตา อนุกฺกเมน วนํ ปวิสิตฺวา ภควโต นิสินฺนรุกฺขสฺส อวิทูเร อญฺญตรสฺส รุกฺขสฺส สาขาย รชฺชุํ พนฺธิตฺวา ปาสํ กตฺวา อุพฺพนฺธิตุกามา อิโต จิโต จ โอโลเกนฺตี อทฺทส ภควนฺตํ ตตฺถ นิสินฺนํ ปาสาทิกํ ปสาทนียํ อุตฺตมทมถสมถมนุปฺปตฺตํ ฉพฺพณฺณพุทฺธรสฺมิโย วิสฺสชฺเชนฺตํฯ