พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย อุทาน [3. นันทวรรค] 9. สิปปสูตร
ศิลปะทั้งหลาย บางพวกกล่าวว่า ศิลปะว่าด้วยการคำนวณด้วยวิธีคิดในใจเลิศกว่า
ศิลปะทั้งหลาย บางพวกกล่าวว่า ศิลปะว่าด้วยการคำนวณด้วยวิธีอนุมานด้วย
สายตาเลิศกว่าศิลปะทั้งหลาย บางพวกกล่าวว่า ศิลปะว่าด้วยการวาดเขียน
เลิศกว่าศิลปะทั้งหลาย บางพวกกล่าวว่า ศิลปะว่าด้วยฉันทลักษณ์เลิศกว่า
ศิลปะทั้งหลาย บางพวกกล่าวว่า ศิลปะว่าด้วยโลกายตศาสตร์1เลิศกว่าศิลปะ
ทั้งหลาย บางพวกกล่าวว่า ศิลปะว่าด้วยวิชากฎหมายเลิศกว่าศิลปะทั้งหลาย
ภิกษุเหล่านั้นได้สนทนาอันตรากถากันค้างไว้เพียงเท่านี้
ครั้งนั้น ในเวลาเย็น พระผู้มีพระภาคเสด็จออกจากที่หลีกเร้น เสด็จเข้าไป
ยังมณฑป ประทับนั่งบนพุทธอาสน์ที่ปูลาดไว้ พระผู้มีพระภาคครั้นประทับนั่งแล้ว
รับสั่งเรียกภิกษุทั้งหลายมาตรัสว่า ภิกษุทั้งหลาย เวลานี้ เธอทั้งหลายสนทนากัน
ด้วยเรื่องอะไร และพูดเรื่องอะไรค้างไว้
ภิกษุเหล่านั้นกราบทูลว่า ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ ขอประทานวโรกาส
ข้าพระองค์ทั้งหลาย กลับจากบิณฑบาตหลังจากฉันอาหารเสร็จแล้ว มานั่งประชุม
พร้อมกันในมณฑป ได้สนทนาอันตรากถาขึ้นว่า ท่านทั้งหลาย ใครรู้จักศิลปะบ้าง
ใครศึกษาศิลปะอะไรมาบ้าง ศิลปะชนิดไหนเลิศกว่าศิลปะทั้งหลาย บรรดาพวก
ข้าพระองค์นั้น บางพวกกล่าวว่า ศิลปะว่าด้วยช้างเลิศกว่าศิลปะทั้งหลาย บางพวก
กล่าวว่า ศิลปะว่าด้วยม้าเลิศกว่าศิลปะทั้งหลาย บางพวกกล่าวว่า ศิลปะว่าด้วย
รถเลิศกว่าศิลปะทั้งหลาย บางพวกกล่าวว่า ศิลปะว่าด้วยธนูเลิศกว่าศิลปะ
ทั้งหลาย บางพวกกล่าวว่า ศิลปะว่าด้วยอาวุธเลิศกว่าศิลปะทั้งหลาย บางพวก
กล่าวว่า ศิลปะว่าด้วยการคำนวณด้วยวิธีนับนิ้วเลิศกว่าศิลปะทั้งหลาย บางพวก
กล่าวว่า ศิลปะว่าด้วยการคำนวณด้วยวิธีคิดในใจเลิศกว่าศิลปะทั้งหลาย บางพวก
กล่าวว่า ศิลปะว่าด้วยการคำนวณด้วยวิธีอนุมานด้วยสายตาเลิศกว่าศิลปะ
ทั้งหลาย บางพวกกล่าวว่า ศิลปะว่าด้วยการวาดเขียนเลิศกว่าศิลปะทั้งหลาย
เชิงอรรถ :
1 โลกายตศาสตร์ ในที่นี้หมายถึงวิตัณฑวาทศาสตร์ คือศิลปะแห่งการเอาชนะผู้อื่นในเชิงวาทศิลป์ โดยการ
อ้างทฤษฎีและประเพณีทางสังคมมาหักล้างสัจธรรม มุ่งแสดงให้เห็นว่าตนฉลาดกว่า มิได้มุ่งสัจธรรมแต่
อย่างใด (ที.สี.อ. 1/256/222,ขุ.อุ.อ. 29/216)
พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย อุทาน [3. นันทวรรค] 9. สิปปสูตร
บางพวกกล่าวว่า ศิลปะว่าด้วยฉันทลักษณ์เลิศกว่าศิลปะทั้งหลาย บางพวก
กล่าวว่า ศิลปะว่าด้วยโลกายตศาสตร์เลิศกว่าศิลปะทั้งหลาย บางพวกกล่าวว่า
ศิลปะว่าด้วยวิชากฎหมายเลิศกว่าศิลปะทั้งหลาย ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ อันตรากถา
นี้แล ที่ข้าพระองค์ทั้งหลายพูดค้างไว้ พอดีพระผู้มีพระภาคเสด็จมาถึง พระพุทธเจ้าข้า
พระผู้มีพระภาคตรัสว่า ภิกษุทั้งหลาย การที่เธอทั้งหลายเป็นกุลบุตรมี
ศรัทธาออกจากเรือนบวชเป็นบรรพชิตแล้วพากันสนทนาเรื่องอย่างนี้ ไม่สมควรเลย
เธอทั้งหลายนั่งประชุมกันแล้วควรทำกิจเพียง 2 อย่าง คือ การกล่าวธรรม หรือ
ความเป็นผู้นิ่งอย่างพระอริยะ
ลำดับนั้น พระผู้มีพระภาคทรงทราบเนื้อความนั้นแล้ว จึงทรงเปล่งอุทานนี้
ในเวลานั้นว่า
พุทธอุทาน
ผู้ใดไม่อาศัยศิลปะเลี้ยงชีพ เป็นอยู่เรียบง่าย
มุ่งบำเพ็ญประโยชน์ สำรวมอินทรีย์
หลุดพ้นแล้วในธรรมทั้งปวง1
ไม่ต้องแล่นไปในโอกะ2 ไม่มีการยึดถือว่าของเรา
ไม่มีความหวัง กำจัดมารได้แล้ว เที่ยวไปผู้เดียว
ผู้นั้นชื่อว่า ภิกษุ
สิปปสูตรที่ 9 จบ
เชิงอรรถ :
1 หลุดพ้นแล้วในธรรมทั้งปวง หมายถึงหลุดพ้นจากภพเป็นต้น เพราะละสังโยชน์ทั้งหลายได้ด้วยอริยมรรค
4 ประการ (ขุ.อุ.อ. 29/217)
2 ไม่ต้องแล่นไปในโอกะ หมายถึงไม่ต้องแล่นไปในอำนาจของอายตนะทั้ง 6 ที่เรียกว่า โอกะ เพราะไม่
มีธรรมเครื่องแล่นไปคือตัณหา (ขุ.อุ.อ. 29/217)
