พระสุตตันตปิฎก มัชฌิมนิกาย มัชฌิมปัณณาสก์ [4. ราชวรรค] 10. กัณณกัตถลสูตร
วรรณะ 4 จำพวก
ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ วรรณะ 4 จำพวกนี้ คือ (1) กษัตริย์ (2) พราหมณ์
(3) แพศย์ (4) ศูทร วรรณะ 4 จำพวกนี้ จะพึงมีความผิดแผกแตกต่างกันบ้างไหม
พระผู้มีพระภาคตรัสว่า มหาบพิตร วรรณะ 4 จำพวกนี้ คือ (1) กษัตริย์
(2) พราหมณ์ (3) แพศย์ (4) ศูทร บรรดาวรรณะ 4 จำพวกนี้ วรรณะ 2 จำพวก
คือ กษัตริย์และพราหมณ์ อาตมภาพกล่าวว่าเป็นผู้เลิศ คือเป็นที่ไหว้ เป็นที่ลุกรับ
เป็นที่กราบไหว้ เป็นที่กระทำสามีจิกรรม ขอถวายพระพร
พระเจ้าปเสนทิโกศลกราบทูลว่า ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ หม่อมฉันมิได้ทูลถาม
ถึงความแปลกกันในปัจจุบันกับพระผู้มีพระภาค หม่อมฉันทูลถามถึงความแปลกกัน
ในสัมปรายภพกับพระผู้มีพระภาคต่างหาก วรรณะ 4 จำพวกนี้ คือ (1) กษัตริย์
(2) พราหมณ์ (3) แพศย์ (4) ศูทร วรรณะ 4 จำพวกนี้จะพึงมีความผิดแผกแตกต่าง
กันบ้างไหม พระพุทธเจ้าข้า
องค์ของภิกษุผู้บำเพ็ญเพียร
[379] พระผู้มีพระภาคตรัสว่า มหาบพิตร องค์ของภิกษุผู้บำเพ็ญเพียร
มี 5 ประการนี้
องค์ของภิกษุผู้บำเพ็ญเพียร 5 ประการ อะไรบ้าง
คือ ภิกษุในธรรมวินัยนี้
1. เป็นผู้มีศรัทธา เชื่อพระปัญญาเครื่องตรัสรู้1ของตถาคตว่า แม้
เพราะเหตุนี้ พระผู้มีพระภาคพระองค์นั้น เป็นพระอรหันต์ ตรัสรู้
ด้วยพระองค์เองโดยชอบ เพียบพร้อมด้วยวิชชาและจรณะ เสด็จไปดี
รู้แจ้งโลก เป็นสารถีฝึกผู้ที่ควรฝึกได้อย่างยอดเยี่ยม เป็นศาสดาของ
เทวดาและมนุษย์ทั้งหลาย เป็นพระพุทธเจ้า เป็นพระผู้มีพระภาค
พระสุตตันตปิฎก มัชฌิมนิกาย มัชฌิมปัณณาสก์ [4. ราชวรรค] 10. กัณณกัตถลสูตร
2. เป็นผู้มีสุขภาพมีโรคาพาธน้อย ประกอบด้วยไฟธาตุสำหรับย่อยอาหาร
สม่ำเสมอ ไม่เย็นนัก ไม่ร้อนนัก ปานกลาง เหมาะแก่การบำเพ็ญ
เพียร
3. เป็นผู้ไม่โอ้อวด ไม่มีมารยา ทำตนให้เปิดเผยตามความเป็นจริงใน
ศาสดา หรือในเพื่อนพรหมจารีผู้รู้ทั้งหลาย
4. เป็นผู้ปรารภความเพียร เพื่อละอกุศลธรรม เพื่อให้กุศลธรรมเกิด
มีความเข้มแข็ง มีความบากบั่นมั่นคง ไม่ทอดธุระในกุศลธรรม
ทั้งหลายอยู่
5. เป็นผู้มีปัญญา คือ ประกอบด้วยปัญญาเป็นเครื่องพิจารณาเห็น
ทั้งความเกิดและความดับ อันเป็นอริยะ ชำแรกกิเลสให้ถึงความสิ้น
ทุกข์โดยชอบ
มหาบพิตร องค์ของภิกษุผู้บำเพ็ญเพียร 5 ประการนี้แล1
วรรณะ 4 จำพวกนี้ คือ (1) กษัตริย์ (2) พราหมณ์ (3) แพศย์ (4) ศูทร
ถ้าวรรณะ 4 จำพวกนั้นเป็นผู้ประกอบด้วยองค์ของภิกษุผู้มีความเพียร 5 ประการนี้
ข้อนั้นก็จะเป็นไปเพื่อประโยชน์เกื้อกูล เพื่อสุขแก่วรรณะ 4 จำพวกตลอดกาลนาน
ขอถวายพระพร
พระเจ้าปเสนทิโกศลกราบทูลว่า ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ วรรณะ 4 จำพวกนี้
คือ (1) กษัตริย์ (2) พราหมณ์ (3) แพศย์ (4) ศูทร ถ้าวรรณะ 4 จำพวกนั้นเป็นผู้
ประกอบด้วยองค์ของภิกษุผู้มีความเพียร 5 ประการนี้ ในข้อนี้ วรรณะ 4 จำพวก
นั้นจะมีอะไรผิดแผกแตกต่างกันเล่า พระพุทธเจ้าข้า
มหาบพิตร ในข้อนี้ อาตมภาพกล่าวถึงวรรณะทั้ง 4 จำพวก มีความ
แตกต่างกันด้วยความเพียร เปรียบเหมือนสัตว์คู่หนึ่ง เป็นช้างที่ควรฝึกก็ตาม เป็นม้า
ที่ควรฝึกก็ตาม เป็นโคที่ควรฝึกก็ตาม เขาฝึกดีแล้ว แนะนำดีแล้ว หรือว่าสัตว์คู่หนึ่ง
