เมนู

3. นิสฺสารณียสุตฺตวณฺณนา

[13] ตติเย นิสฺสารณียา ธาตุโยติ นิสฺสรณธาตุโยวฯ เมตฺตา หิ โข เม เจโตวิมุตฺตีติ เอตฺถ ปจฺจนีกธมฺเมหิ วิมุตฺตตฺตา ติกจตุกฺกชฺฌานิกา เมตฺตาว เมตฺตาเจโตวิมุตฺติ นาม ภาวิตาติ วฑฺฒิตาฯ พหุลีกตาติ ปุนปฺปุนํ กตาฯ ยานีกตาติ ยุตฺตยานสทิสา กตาฯ วตฺถุกตาติ ปติฏฺฐา กตาฯ อนุฏฺฐิตาติ อธิฏฺฐิตาฯ ปริจิตาติ สมนฺตโต จิตา อาจิตา อุปจิตาฯ สุสมารทฺธาติ สุปฺปคุณกรเณน สุฏฺฐุ สมารทฺธาฯ ปริยาทาย ติฏฺฐตีติ ปริยาทิยิตฺวา คเหตฺวา ติฏฺฐติฯ มา เหวนฺติสฺส วจนีโยติ ยสฺมา อภูตพฺยากรณํ พฺยากโรติ, ตสฺมา ‘‘มา เอวํ ภณี’’ติ วตฺตพฺโพฯ ยทิทํ เมตฺตาเจโตวิมุตฺตีติ ยา อยํ เมตฺตาเจโตวิมุตฺติ, อิทํ นิสฺสรณํ พฺยาปาทสฺส, พฺยาปาทโต นิสฺสฏาติ อตฺโถฯ โย ปน เมตฺตาย ติกจตุกฺกชฺฌานโต วุฏฺฐิโต สงฺขาเร สมฺมสิตฺวา ตติยมคฺคํ ปตฺวา ‘‘ปุน พฺยาปาโท นตฺถี’’ติ ตติยผเลน นิพฺพานํ ปสฺสติ, ตสฺส จิตฺตํ อจฺจนฺตนิสฺสรณํ พฺยาปาทสฺสฯ เอเตนุปาเยน สพฺพตฺถ อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ

อนิมิตฺตาเจโตวิมุตฺตีติ พลววิปสฺสนาฯ ทีฆภาณกา ปน อรหตฺตผลสมาปตฺตีติ วทนฺติฯ สา หิ ราคนิมิตฺตาทีนญฺเจว รูปนิมิตฺตาทีนญฺจ นิจฺจนิมิตฺตาทีนญฺจ อภาวา อนิมิตฺตาติ วุตฺตาฯ นิมิตฺตานุสารีติ วุตฺตปฺปเภทํ นิมิตฺตํ อนุสรณสภาวํฯ

อสฺมีติ อสฺมิมาโนฯ อยมหมสฺมีติ ปญฺจสุ ขนฺเธสุ อยํ นาม อหํ อสฺมีติฯ เอตฺตาวตา อรหตฺตํ พฺยากตํ โหติฯ วิจิกิจฺฉากถํกถาสลฺลนฺติ วิจิกิจฺฉาภูตํ กถํกถาสลฺลํฯ มา เหวนฺติสฺส วจนีโยติ สเจ เต ปฐมมคฺควชฺฌา วิจิกิจฺฉา อุปฺปชฺชติ, อรหตฺตพฺยากรณํ มิจฺฉา โหติ, ตสฺมา ‘‘มา อภูตํ คณฺหี’’ติ วาเรตพฺโพฯ อสฺมีติ มานสมุคฺฆาโตติ อรหตฺตมคฺโคฯ อรหตฺตมคฺคผลวเสน หิ นิพฺพาเน ทิฏฺเฐ ปุน อสฺมิมาโน นตฺถีติ อรหตฺตมคฺโค ‘‘อสฺมีติ มานสมุคฺฆาโต’’ติ วุตฺโตฯ อิติ อิมสฺมิํ สุตฺเต อภูตพฺยากรณํ นาม กถิตํฯ

4. ภทฺทกสุตฺตวณฺณนา

[14] จตุตฺเถ น ภทฺทกนฺติ น ลทฺธกํฯ ตตฺถ โย หิ ภีตภีโต มรติ, ตสฺส น ภทฺทกํ มรณํ โหติฯ โย อปาเย ปฏิสนฺธิํ คณฺหาติ, ตสฺส น ภทฺทิกา กาลกิริยา โหติฯ กมฺมาราโมติอาทีสุ อารมณํ อาราโม, อภิรตีติ อตฺโถฯ วิหารกรณาทิมฺหิ นวกมฺเม อาราโม อสฺสาติ กมฺมาราโมฯ ตสฺมิํเยว กมฺเม รโตติ กมฺมรโตฯ ตเทว กมฺมารามตํ ปุนปฺปุนํ ยุตฺโตติ อนุยุตฺโตฯ เอส นโย สพฺพตฺถฯ เอตฺถ จ ภสฺสนฺติ อาลาปสลฺลาโปฯ นิทฺทาติ โสปฺปํฯ สงฺคณิกาติ คณสงฺคณิกาฯ สา ‘‘เอกสฺส ทุติโย โหติ, ทฺวินฺนํ โหติ ตติยโก’’ติอาทินา นเยน เวทิตพฺพาฯ สํสคฺโคติ ทสฺสนสวนสมุลฺลาปสมฺโภคกายสํสคฺควเสน ปวตฺโต สํสฏฺฐภาโวฯ ปปญฺโจติ ตณฺหาทิฏฺฐิมานวเสน ปวตฺโต มทนาการสณฺฐิโต กิเลสปปญฺโจฯ สกฺกายนฺติ เตภูมกวฏฺฏํฯ สมฺมา ทุกฺขสฺส อนฺตกิริยายาติ เหตุนา นเยน สกลวฏฺฏทุกฺขสฺส ปริวฏุมปริจฺเฉทกรณตฺถํฯ มโคติ มคสทิโสฯ นิปฺปปญฺจปเทติ นิพฺพานปเทฯ อาราธยีติ ปริปูรยิ ตํ สมฺปาเทสีติฯ