(21) 1. กิมิลวคฺโค

1. กิมิลสุตฺตวณฺณนา

[201] ปญฺจมสฺส ปฐเม กิมิลายนฺติ เอวํนามเก นคเรฯ นิจุลวเนติ มุจลินฺทวเนฯ เอตทโวจาติ อยํ กิร เถโร ตสฺมิํเยว นคเร เสฏฺฐิปุตฺโต สตฺถุ สนฺติเก ปพฺพชิตฺวา ปุพฺเพนิวาสญาณํ ปฏิลภิฯ โส อตฺตนา นิวุตฺถํ ขนฺธสนฺตานํ อนุสฺสรนฺโต กสฺสปทสพลสฺส สาสโนสกฺกนกาเล ปพฺพชิตฺวา จตูสุ ปริสาสุ สาสเน อคารวํ กโรนฺตีสุ นิสฺเสณิํ พนฺธิตฺวา ปพฺพตํ อารุยฺห ตตฺถ สมณธมฺมํ กตฺวา อตฺตโน นิวุตฺถภาวํ อทฺทสฯ โส ‘‘สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา ตํ การณํ ปุจฺฉิสฺสามี’’ติ เอตํ ‘‘โก นุ โข, ภนฺเต’’ติอาทิวจนํ อโวจฯ

สตฺถริ อคารวา วิหรนฺติ อปฺปติสฺสาติ สตฺถริ คารวญฺเจว เชฏฺฐกภาวญฺจ อนุปฏฺฐเปตฺวา วิหรนฺติฯ เสเสสุปิ เอเสว นโยฯ ตตฺถ เจติยงฺคณาทีสุ ฉตฺตํ ธาเรตฺวา อุปาหนา อารุยฺห วิจรนฺโต นานปฺปการญฺจ นิรตฺถกกถํ กเถนฺโต สตฺถริ อคารโว วิหรติ นามฯ ธมฺมสฺสวนคฺเค ปน นิสีทิตฺวา นิทฺทายนฺโต เจว นานปฺปการญฺจ นิรตฺถกกถํ กเถนฺโต ธมฺเม อคารโว วิหรติ นามฯ สงฺฆมชฺเฌ พาหาวิกฺเขปกํ นานตฺตกถํ กเถนฺโต เถรนวมชฺฌิเมสุ จ จิตฺตีการํ อกโรนฺโต สงฺเฆ อคารโว วิหรติ นามฯ สิกฺขํ อปริปูเรนฺโต สิกฺขาย อคารโว วิหรติ นามฯ อญฺญมญฺญํ กลหภณฺฑนาทีนิ กโรนฺโต อญฺญมญฺญํ อคารโว วิหรติ นามฯ ทุติยํ อุตฺตานตฺถเมวฯ

3. อสฺสาชานียสุตฺตวณฺณนา

[203-204] ตติเย อชฺชเวนาติ อุชุภาเวน อวงฺกคมเนนฯ ชเวนาติ ปทชเวนฯ มทฺทเวนาติ สรีรมุทุตายฯ ขนฺติยาติ อธิวาสนกฺขนฺติยาฯ โสรจฺเจนาติ สุจิสีลตายฯ ภิกฺขุวาเร อชฺชวนฺติ ญาณสฺส อุชุกคมนํฯ ชโวติ สูรํ หุตฺวา ญาณสฺส คมนภาโวฯ มทฺทวนฺติ สีลมทฺทวํฯ ขนฺตีติ อธิวาสนกฺขนฺติเยวฯ โสรจฺจํ สุจิสีลตาเยวฯ จตุตฺเถ ปญฺจ พลานิ มิสฺสกานิ กถิตานิฯ

5. เจโตขิลสุตฺตวณฺณนา

[205] ปญฺจเม เจโตขิลาติ จิตฺตสฺส ถทฺธภาวา, กจวรภาวา, ขาณุกภาวาฯ สตฺถริ กงฺขตีติ สตฺถุ สรีเร วา คุเณ วา กงฺขติฯ สรีเร กงฺขมาโน ‘‘ทฺวตฺติํสวรปุริสลกฺขณปฏิมณฺฑิตํ นาม สรีรํ อตฺถิ นุ โข นตฺถี’’ติ กงฺขติ, คุเณ กงฺขมาโน ‘‘อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนชานนสมตฺถํ สพฺพญฺญุตญฺญาณํ อตฺถิ นุ โข นตฺถี’’ติ กงฺขติฯ วิจิกิจฺฉตีติ วิจินนฺโต กิจฺฉติ, ทุกฺขํ อาปชฺชติ, วินิจฺเฉตุํ น สกฺโกติฯ นาธิมุจฺจตีติ เอวเมตนฺติ อธิโมกฺขํ น ปฏิลภติฯ น สมฺปสีทตีติ คุเณสุ โอตริตฺวา นิพฺพิจิกิจฺฉภาเวน ปสีทิตุํ อนาวิโล ภวิตุํ น สกฺโกติฯ อาตปฺปายาติ กิเลสสนฺตาปกวีริยกรณตฺถายฯ อนุโยคายาติ ปุนปฺปุนํ โยคายฯ สาตจฺจายาติ สตตกิริยายฯ ปธานายาติ ปทหนตฺถายฯ อยํ ปฐโม เจโตขิโลติ อยํ สตฺถริ วิจิกิจฺฉาสงฺขาโต ปฐโม จิตฺตสฺส ถทฺธภาโว เอวเมตสฺส ภิกฺขุโน อปฺปหีโน โหติฯ

ธมฺเมติ ปริยตฺติธมฺเม จ ปฏิเวธธมฺเม จฯ ปริยตฺติธมฺเม กงฺขมาโน ‘‘เตปิฏกํ พุทฺธวจนํ จตุราสีติธมฺมกฺขนฺธสหสฺสานีติ วทนฺติ, อตฺถิ นุ โข เอตํ นตฺถี’’ติ กงฺขติฯ ปฏิเวธธมฺเม กงฺขมาโน ‘‘วิปสฺสนานิสฺสนฺโท มคฺโค นาม, มคฺคนิสฺสนฺทํ ผลํ นาม, สพฺพสงฺขารปฏินิสฺสคฺโค นิพฺพานํ นามาติ วทนฺติ, ตํ อตฺถิ นุ โข นตฺถี’’ติ กงฺขติฯ สงฺเฆ กงฺขตีติ ‘‘อุชุปฺปฏิปนฺโน’’ติอาทีนํ ปทานํ วเสน ‘‘เอวรูปํ ปฏิปทํ ปฏิปนฺโน จตฺตาโร มคฺคฏฺฐา จตฺตาโร ผลฏฺฐาติ อฏฺฐนฺนํ ปุคฺคลานํ สมูหภูโต สงฺโฆ นาม อตฺถิ นุ โข นตฺถี’’ติ กงฺขติฯ สิกฺขาย กงฺขมาโน ‘‘อธิสีลสิกฺขา นาม อธิจิตฺตอธิปญฺญาสิกฺขา นามาติ วทนฺติ, สา อตฺถิ นุ โข นตฺถี’’ติ กงฺขติฯ อยํ ปญฺจโมติ อยํ สพฺรหฺมจารีสุ โกปสงฺขาโต ปญฺจโม จิตฺตสฺส ถทฺธภาโว กจวรภาโว ขาณุกภาโวฯ