เมนู

10. นิสฺสารณียสุตฺตวณฺณนา

[200] ทสเม นิสฺสารณียาติ นิสฺสฏา วิสญฺญุตฺตาฯ ธาตุโยติ อตฺตสุญฺญสภาวาฯ กามํ มนสิกโรโตติ กามํ มนสิกโรนฺตสฺส, อสุภชฺฌานโต วุฏฺฐาย อคทํ คเหตฺวา วิสํ วีมํสนฺโต วิย วีมํสนตฺถํ กามาภิมุขํ จิตฺตํ เปเสนฺตสฺสาติ อตฺโถฯ น ปกฺขนฺทตีติ นปฺปวิสติฯ นปฺปสีทตีติ ปสาทํ นาปชฺชติฯ น สนฺติฏฺฐตีติ นปฺปติฏฺฐหติฯ น วิมุจฺจตีติ น อธิมุจฺจติฯ ยถา ปน กุกฺกุฏปตฺตํ วา นฺหารุททฺทุลํ วา อคฺคิมฺหิ ปกฺขิตฺตํ ปฏิลียติ ปติกุฏติ ปติวฏฺฏติ น สํปสารียติ, เอวํ ปฏิลียติ น สํปสารียติฯ เนกฺขมฺมํ โข ปนาติ อิธ เนกฺขมฺมํ นาม อสุเภสุ ปฐมชฺฌานํ, ตทสฺส มนสิกโรโต จิตฺตํ ปกฺขนฺทติฯ ตสฺส ตํ จิตฺตนฺติ ตสฺส ตํ อสุภชฺฌานจิตฺตํฯ สุคตนฺติ โคจเร คตตฺตา สุฏฺฐุ คตํฯ สุภาวิตนฺติ อหานภาคิยตฺตา สุฏฺฐุ ภาวิตํฯ สุวุฏฺฐิตนฺติ กามโต วุฏฺฐิตํฯ สุวิมุตฺตนฺติ กาเมหิ สุฏฺฐุ วิมุตฺตํฯ กามปจฺจยา อาสวา นาม กามเหตุกา จตฺตาโร อาสวาฯ วิฆาตาติ ทุกฺขาฯ ปริฬาหาติ กามราคปริฬาหาฯ น โส ตํ เวทนํ เวทิยตีติ โส ตํ กามเวทนํ วิฆาตปริฬาหเวทนญฺจ น เวทิยติฯ อิทมกฺขาตํ กามานํ นิสฺสรณนฺติ อิทํ อสุภชฺฌานํ กาเมหิ นิสฺสฏตฺตา กามานํ นิสฺสรณนฺติ อกฺขาตํฯ โย ปน ตํ ฌานํ ปาทกํ กตฺวา สงฺขาเร สมฺมสนฺโต ตติยมคฺคํ ปตฺวา อนาคามิผเลน นิพฺพานํ ทิสฺวา ‘‘ปุน กามา นาม นตฺถี’’ติ ชานาติฯ ตสฺส จิตฺตํ อจฺจนฺตนิสฺสรณเมวฯ เสสปเทสุปิ เอเสว นโยฯ

อยํ ปน วิเสโส – ทุติยวาเร เมตฺตาฌานานิ พฺยาปาทสฺส นิสฺสรณํ นามฯ ตติยวาเร กรุณาฌานานิ วิหิํสาย นิสฺสรณํ นามฯ จตุตฺถวาเร อรูปชฺฌานานิ รูปานํ นิสฺสรณํ นามฯ อจฺจนฺตนิสฺสรณญฺเจตฺถ อรหตฺตผลํ โยเชตพฺพํฯ ปญฺจมวาเร สกฺกายํ มนสิกโรโตติ สุทฺธสงฺขาเร ปริคฺคณฺหิตฺวา อรหตฺตํ ปตฺตสฺส สุกฺขวิปสฺสกสฺส ผลสมาปตฺติโต วุฏฺฐาย วีมํสนตฺถํ ปญฺจุปาทานกฺขนฺธาภิมุขํ จิตฺตํ เปเสนฺตสฺสฯ อิทมกฺขาตํ สกฺกายสฺส นิสฺสรณนฺติ อิทํ อรหตฺตมคฺเคน จ ผเลน จ นิพฺพานํ ทิสฺวา ฐิตสฺส ภิกฺขุโน ‘‘ปุน สกฺกาโย นตฺถี’’ติ อุปฺปนฺนํ อรหตฺตผลสมาปตฺติจิตฺตํ สกฺกายสฺส นิสฺสรณนฺติ อกฺขาตํฯ อิทานิ เอวํ สกฺกายนิสฺสรณํ นิโรธํ ปตฺวา ฐิตสฺส ขีณาสวสฺส วณฺณํ กเถนฺโต ตสฺส กามนนฺทีปิ นานุเสตีติอาทิมาหฯ ตตฺถ นานุเสตีติ น นิพฺพตฺตติฯ อนนุสยาติ อนิพฺพตฺติยาฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติฯ

พฺราหฺมณวคฺโค ปญฺจโมฯ

จตุตฺถปณฺณาสกํ นิฏฺฐิตํฯ

5. ปญฺจมปณฺณาสกํ

(21) 1. กิมิลวคฺโค

1. กิมิลสุตฺตวณฺณนา

[201] ปญฺจมสฺส ปฐเม กิมิลายนฺติ เอวํนามเก นคเรฯ นิจุลวเนติ มุจลินฺทวเนฯ เอตทโวจาติ อยํ กิร เถโร ตสฺมิํเยว นคเร เสฏฺฐิปุตฺโต สตฺถุ สนฺติเก ปพฺพชิตฺวา ปุพฺเพนิวาสญาณํ ปฏิลภิฯ โส อตฺตนา นิวุตฺถํ ขนฺธสนฺตานํ อนุสฺสรนฺโต กสฺสปทสพลสฺส สาสโนสกฺกนกาเล ปพฺพชิตฺวา จตูสุ ปริสาสุ สาสเน อคารวํ กโรนฺตีสุ นิสฺเสณิํ พนฺธิตฺวา ปพฺพตํ อารุยฺห ตตฺถ สมณธมฺมํ กตฺวา อตฺตโน นิวุตฺถภาวํ อทฺทสฯ โส ‘‘สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา ตํ การณํ ปุจฺฉิสฺสามี’’ติ เอตํ ‘‘โก นุ โข, ภนฺเต’’ติอาทิวจนํ อโวจฯ

สตฺถริ อคารวา วิหรนฺติ อปฺปติสฺสาติ สตฺถริ คารวญฺเจว เชฏฺฐกภาวญฺจ อนุปฏฺฐเปตฺวา วิหรนฺติฯ เสเสสุปิ เอเสว นโยฯ ตตฺถ เจติยงฺคณาทีสุ ฉตฺตํ ธาเรตฺวา อุปาหนา อารุยฺห วิจรนฺโต นานปฺปการญฺจ นิรตฺถกกถํ กเถนฺโต สตฺถริ อคารโว วิหรติ นามฯ ธมฺมสฺสวนคฺเค ปน นิสีทิตฺวา นิทฺทายนฺโต เจว นานปฺปการญฺจ นิรตฺถกกถํ กเถนฺโต ธมฺเม อคารโว วิหรติ นามฯ สงฺฆมชฺเฌ พาหาวิกฺเขปกํ นานตฺตกถํ กเถนฺโต เถรนวมชฺฌิเมสุ จ จิตฺตีการํ อกโรนฺโต สงฺเฆ อคารโว วิหรติ นามฯ สิกฺขํ อปริปูเรนฺโต สิกฺขาย อคารโว วิหรติ นามฯ อญฺญมญฺญํ กลหภณฺฑนาทีนิ กโรนฺโต อญฺญมญฺญํ อคารโว วิหรติ นามฯ ทุติยํ อุตฺตานตฺถเมวฯ