เมนู

(17) 2. อาฆาตวคฺโค

1. ปฐมอาฆาตปฏิวินยสุตฺตวณฺณนา

[161] ทุติยสฺส ปฐเม อาฆาตํ ปฏิวิเนนฺติ วูปสเมนฺตีติ อาฆาตปฏิวินยาฯ ยตฺถ ภิกฺขุโน อุปฺปนฺโน อาฆาโต สพฺพโส ปฏิวิเนตพฺโพติ ยตฺถ อารมฺมเณ ภิกฺขุโน อาฆาโต อุปฺปนฺโน โหติ, ตตฺถ โส สพฺโพ อิเมหิ ปญฺจหิ ปฏิวิโนเทตพฺโพติ อตฺโถฯ เมตฺตา ตสฺมิํ ปุคฺคเล ภาเวตพฺพาติ ติกจตุกฺกชฺฌานวเสน เมตฺตา ภาเวตพฺพาฯ กรุณายปิ เอเสว นโยฯ อุเปกฺขา ปน จตุกฺกปญฺจกชฺฌานวเสน ภาเวตพฺพาฯ ยสฺมา ปน ยํ ปุคฺคลํ ปสฺสโต จิตฺตํ น นิพฺพาติ, ตสฺมิํ มุทิตา น สณฺฐหติ, ตสฺมา สา น วุตฺตาฯ อสติอมนสิกาโรติ ยถา โส ปุคฺคโล น อุปฏฺฐาติ, กุฏฺฏาทีหิ อนฺตริโต วิย โหติ, เอวํ ตสฺมิํ อสติอมนสิกาโร อาปชฺชิตพฺโพฯ เสสํ เหฏฺฐา วุตฺตนยตฺตา อุตฺตานเมวฯ

2. ทุติยอาฆาตปฏิวินยสุตฺตวณฺณนา

[162] ทุติเย อาฆาโต เอเตสุ ปฏิวิเนตพฺโพติ อาฆาตปฏิวินยา ฯ อาฆาโต เอเตหิ ปฏิวิเนตพฺโพติปิ อาฆาตปฏิวินยาฯ ปฏิวินโยติ หิ ปฏิวินยวตฺถูนมฺปิ ปฏิวินยการณานมฺปิ เอตํ อธิวจนํ, ตทุภยมฺปิ อิธ วฏฺฏติฯ ปญฺจ หิ ปุคฺคลา ปฏิวินยวตฺถู โหนฺติ ปญฺจหิ อุปมาหิ ปญฺจ ปฏิปตฺติโย ปฏิวินยการณานิฯ ลภติ จ กาเลน กาลํ เจตโส วิวรํ เจตโส ปสาทนฺติ กาเล กาเล สมถวิปสฺสนาจิตฺตสฺส อุปฺปนฺโนกาสสงฺขาตํ วิวรญฺเจว สทฺธาสมฺปนฺนภาวสงฺขาตํ ปสาทญฺจ ลภติฯ

รถิยายาติ อนฺตรวีถิยํฯ นนฺตกนฺติ ปิโลติกขณฺฑํฯ นิคฺคเหตฺวาติ อกฺกมิตฺวาฯ โย ตตฺถ สาโรติ ยํ ตตฺถ ถิรฏฺฐานํฯ ตํ ปริปาเตตฺวาติ ตํ ลุญฺจิตฺวาฯ

เอวเมว โขติ เอตฺถ ปํสุกูลิโก วิย เมตฺตาวิหารี ทฏฺฐพฺโพ, รถิยาย นนฺตกํ วิย เวริปุคฺคโล, ทุพฺพลฏฺฐานํ วิย อปริสุทฺธกายสมาจารตา, ถิรฏฺฐานํ วิย ปริสุทฺธวจีสมาจารตา, ทุพฺพลฏฺฐานํ ฉฑฺเฑตฺวา ถิรฏฺฐานํ อาทาย คนฺตฺวา สิพฺพิตฺวา รชิตฺวา ปารุปิตฺวา วิจรณกาโล วิย อปริสุทฺธกายสมาจารตํ อมนสิกตฺวา ปริสุทฺธวจีสมาจารตํ มนสิกตฺวา เวริมฺหิ จิตฺตุปฺปาทํ นิพฺพาเปตฺวา ผาสุวิหารกาโล ทฏฺฐพฺโพฯ

เสวาลปณกปริโยนทฺธาติ เสวาเลน จ อุทกปปฺปฏเกน จ ปฏิจฺฉนฺนาฯ ฆมฺมปเรโตติ ฆมฺเมน อนุคโตฯ กิลนฺโตติ มคฺคกิลนฺโตฯ ตสิโตติ ตณฺหาภิภูโตฯ ปิปาสิโตติ ปานียํ ปาตุกาโมฯ อปวิยูหิตฺวาติ อปเนตฺวาฯ ปิวิตฺวาติ ปสนฺนอุทกํ ปิวิตฺวาฯ เอวเมว โขติ เอตฺถ ฆมฺมาภิตตฺโต ปุริโส วิย เมตฺตาวิหารี ทฏฺฐพฺโพ, เสวาลปณกํ วิย อปริสุทฺธวจีสมาจารตา, ปสนฺนอุทกํ วิย ปริสุทฺธกายสมาจารตา, เสวาลปณกํ อปพฺยูหิตฺวา ปสนฺโนทกํ ปิวิตฺวา คมนํ วิย อปริสุทฺธวจีสมาจารตํ อมนสิกตฺวา ปริสุทฺธกายสมาจารตํ มนสิกตฺวา เวริมฺหิ จิตฺตุปฺปาทํ นิพฺพาเปตฺวา ผาสุวิหารกาโล ทฏฺฐพฺโพฯ

โขเภสฺสามีติ จาเลสฺสามิฯ โลเฬสฺสามีติ อากุลํ กริสฺสามิฯ อเปยฺยมฺปิ ตํ กริสฺสามีติ ปิวิตุํ อสกฺกุเณยฺยํ กริสฺสามิฯ จตุกฺกุณฺฑิโกติ ชาณูหิ จ หตฺเถหิ จ ภูมิยํ ปติฏฺฐาเนน จตุกฺกุณฺฑิโก หุตฺวาฯ โคปีตกํ ปิวิตฺวาติ คาวิโย วิย มุเขน อากฑฺเฒนฺโต ปิวิตฺวาฯ เอวเมว โขติ เอตฺถ ฆมฺมาภิตตฺโต ปุริโส วิย เมตฺตาวิหารี ทฏฺฐพฺโพ, โคปทํ วิย เวริปุคฺคโล, โคปเท ปริตฺตอุทกํ วิย ตสฺสพฺภนฺตเร ปริตฺตคุโณ, จตุกฺกุณฺฑิกสฺส โคปีตกํ ปิวิตฺวา ปกฺกมนํ วิย ตสฺส อปริสุทฺธกายวจีสมาจารตํ อมนสิกตฺวา ยํ โส กาเลน กาลํ ธมฺมสฺสวนํ นิสฺสาย เจตโส วิวรปฺปสาทสงฺขาตํ ปีติปาโมชฺชํ ลภติ, ตํ มนสิกตฺวา จิตฺตุปฺปาทนิพฺพาปนํ เวทิตพฺพํฯ

อาพาธิโกติ อิริยาปถภญฺชนเกน วิสภาคาพาเธน อาพาธิโกฯ ปุรโตปิสฺสาติ ปุรโตปิ ภเวยฺยฯ อนยพฺยสนนฺติ อวฑฺฒิวินาสํฯ

เอวเมว โขติ เอตฺถ โส อนาถคิลาโน วิย สพฺพกณฺหธมฺมสมนฺนาคโต ปุคฺคโล, อทฺธานมคฺโค วิย อนมตคฺคสํสาโร, ปุรโต จ ปจฺฉโต จ คามานํ ทูรภาโว วิย นิพฺพานสฺส ทูรภาโว, สปฺปายโภชนานํ อลาโภ วิย สามญฺญผลโภชนานํ อลาโภ, สปฺปายเภสชฺชานํ อลาโภ วิย สมถวิปสฺสนานํ อภาโว, ปติรูปอุปฏฺฐากานํ อลาโภ วิย โอวาทานุสาสนีหิ กิเลสติกิจฺฉกานํ อภาโว, คามนฺตนายกสฺส อลาโภ วิย นิพฺพานสมฺปาปกสฺส ตถาคตสฺส วา ตถาคตสาวกสฺส วา อลทฺธภาโว, อญฺญตรสฺส ปุริสสฺส ทิสฺวา การุญฺญุปฏฺฐานํ วิย ตสฺมิํ ปุคฺคเล เมตฺตาวิหาริกสฺส การุญฺญํ อุปฺปาเทตฺวา จิตฺตนิพฺพาปนํ เวทิตพฺพํฯ

อจฺโฉทกาติ ปสนฺโนทกาฯ สาโตทกาติ มธุโรทกาฯ สีโตทกาติ ตนุสีตสลิลาฯ เสตกาติ อูมิภิชฺชนฏฺฐาเนสุ เสตวณฺณาฯ สุปติตฺถาติ สมติตฺถาฯ เอวเมว โขติ เอตฺถ ฆมฺมาภิตตฺโต ปุริโส วิย เมตฺตาวิหารี ทฏฺฐพฺโพ, สา โปกฺขรณี วิย ปริสุทฺธสพฺพทฺวาโร ปุริโส, นฺหตฺวา ปิวิตฺวา ปจฺจุตฺตริตฺวา รุกฺขจฺฉายาย นิปชฺชิตฺวา ยถากามํ คมนํ วิย เตสุ ทฺวาเรสุ ยํ อิจฺฉติ, ตํ อารมฺมณํ กตฺวา จิตฺตนิพฺพาปนํ เวทิตพฺพํฯ ตติยจตุตฺถานิ เหฏฺฐา วุตฺตนยาเนวฯ

5. ปญฺหปุจฺฉาสุตฺตวณฺณนา

[165] ปญฺจเม ปริภวนฺติ ปริภวนฺโต, เอวํ ปริภวิสฺสามีติ ปริภวนตฺถาย ปุจฺฉตีติ อตฺโถฯ อญฺญาตุกาโมติ ชานิตุกาโม หุตฺวาฯ

6. นิโรธสุตฺตวณฺณนา

[166] ฉฏฺเฐ อตฺเถตํ ฐานนฺติ อตฺถิ เอตํ การณํฯ โน เจ ทิฏฺเฐว ธมฺเม อญฺญํ อาราเธยฺยาติ โน เจ อิมสฺมิํเยว อตฺตภาเว อรหตฺตํ ปาปุเณยฺยฯ กพฬีการาหารภกฺขานํ เทวานนฺติ กามาวจรเทวานํฯ อญฺญตรํ มโนมยํ กายนฺติ ฌานมเนน นิพฺพตฺตํ อญฺญตรํ สุทฺธาวาสพฺรหฺมกายํฯ อุทายีติ ลาฬุทายีฯ โส หิ ‘‘มโนมย’’นฺติ สุตฺวา ‘‘อารุปฺเป น ภวิตพฺพ’’นฺติ ปฏิพาหิฯ เถโร ‘‘สาริปุตฺโต กิํ ชานาติ, ยสฺส สมฺมุขา เอวํ ภิกฺขู วจนํ ปฏิกฺโกสนฺตี’’ติ เอวํ พาลานํ ลทฺธิอุปฺปตฺติปฏิพาหนตฺถํ ตํ วจนํ อนธิวาเสตฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิฯ

อตฺถิ นามาติ อมริสนตฺเถ นิปาโตฯ เตเนว เจตฺถ ‘‘อชฺฌุเปกฺขิสฺสถา’’ติ อนาคตวจนํ กตํฯ