4. ยสฺสํทิสํสุตฺตวณฺณนา

[134] จตุตฺเถ อุภโตติ ทฺวีหิปิ ปกฺเขหิฯ มาติโต จ ปิติโต จาติ ยสฺส หิ มาตา ขตฺติยา, มาตุมาตา ขตฺติยา, ตสฺสาปิ มาตา ขตฺติยาฯ ปิตา ขตฺติโย, ปิตุปิตา ขตฺติโย, ตสฺสปิ ปิตา ขตฺติโยฯ โส อุภโต สุชาโต มาติโต จ ปิติโต จฯ สํสุทฺธคหณิโกติ สํสุทฺธาย มาตุกุจฺฉิยา สมนฺนาคโตฯ ‘‘สมเวปากินิยา คหณิยา’’ติ เอตฺถ ปน กมฺมชเตโชธาตุ คหณีติ วุจฺจติฯ ยาว สตฺตมา ปิตามหยุคาติ เอตฺถ ปิตุปิตา ปิตามโห, ปิตามหสฺส ยุคํ ปิตามหยุคํฯ ยุคนฺติ อายุปฺปมาณํ วุจฺจติฯ อภิลาปมตฺตเมว เจตํ, อตฺถโต ปน ปิตามโหเยว ปิตามหยุคํฯ ตโต อุทฺธํ สพฺเพปิ ปุพฺพปุริสา ปิตามหคฺคหเณเนว คหิตาฯ เอวํ ยาว สตฺตโม ปุริโส, ตาว สํสุทฺธคหณิโก, อถ วา อกฺขิตฺโต อนุปกฺกุฏฺโฐ ชาติวาเทนาติ ทสฺเสติฯ อกฺขิตฺโตติ ‘‘อปเนถ เอตํ, กิํ อิมินา’’ติ เอวํ อกฺขิตฺโต อนวกฺขิตฺโตฯ อนุปกฺกุฏฺโฐติ น อุปกฺกุฏฺโฐ น อกฺโกสํ วา นินฺทํ วา ปตฺตปุพฺโพฯ เกน การเณนาติ? ชาติวาเทน, ‘‘อิติปิ หีนชาติโก เอโส’’ติ เอวรูเปน วจเนนาติ อตฺโถฯ

อฑฺโฒติอาทีสุ โย โกจิ อตฺตโน สนฺตเกน วิภเวน อฑฺโฒ โหติฯ อิธ ปน น เกวลํ อฑฺโฒเยว, มหทฺธโน มหตา อปริมาณสงฺเขน ธเนน สมนฺนาคโตติ อตฺโถฯ ปญฺจกามคุณวเสน มหนฺตา อุฬารา โภคา อสฺสาติ มหาโภโคฯ ปริปุณฺณโกสโกฏฺฐาคาโรติ โกโส วุจฺจติ ภณฺฑาคารํ, นิทหิตฺวา ฐปิเตน ธเนน ปริปุณฺณโกโส, ธญฺเญน จ ปริปุณฺณโกฏฺฐาคาโรติ อตฺโถฯ อถ วา จตุพฺพิโธ โกโส หตฺถี อสฺสา รถา รฏฺฐนฺติ, ติวิธํ โกฏฺฐาคารํ ธนโกฏฺฐาคารํ ธญฺญโกฏฺฐาคารํ วตฺถโกฏฺฐาคารนฺติฯ ตํ สพฺพมฺปิ ปริปุณฺณมสฺสาติ ปริปุณฺณโกสโกฏฺฐาคาโรฯ อสฺสวายาติ กสฺสจิ พหุมฺปิ ธนํ เทนฺตสฺส เสนา น สุณาติ, สา อนสฺสวา นาม โหติฯ กสฺสจิ อเทนฺตสฺสาปิ สุณาติเยว, อยํ อสฺสวา นามฯ โอวาทปฏิกรายาติ ‘‘อิทํ โว กตฺตพฺพ, อิทํ น กตฺตพฺพ’’นฺติ ทินฺนโอวาทกรายฯ ปณฺฑิโตติ ปณฺฑิจฺเจน สมนฺนาคโตฯ พฺยตฺโตติ ปญฺญาเวยฺยตฺติเยน ยุตฺโตฯ

เมธาวีติ ฐานุปฺปตฺติกปญฺญาย สมนฺนาคโตฯ ปฏิพโลติ สมตฺโถฯ อตฺเถ จินฺเตตุนฺติ วฑฺฒิอตฺเถ จินฺเตตุํฯ โส หิ ปจฺจุปฺปนฺนอตฺถวเสเนว ‘‘อตีเตปิ เอวํ อเหสุํ, อนาคเตปิ เอวํ ภวิสฺสนฺตี’’ติ จินฺเตติฯ วิชิตาวีนนฺติ วิชิตวิชยานํ, มหนฺเตน วา วิชเยน สมนฺนาคตานํฯ วิมุตฺตจิตฺตานนฺติ ปญฺจหิ วิมุตฺตีหิ วิมุตฺตมานสานํฯ

5-6. ปตฺถนาสุตฺตทฺวยวณฺณนา

[135-136] ปญฺจเม เนคมชานปทสฺสาติ นิคมวาสิโน จ รฏฺฐวาสิโน จ ชนสฺสฯ หตฺถิสฺมินฺติอาทีหิ หตฺถิอสฺสรถถรุธนุเลขมุทฺทาคณนาทีนิ โสฬส มหาสิปฺปานิ ทสฺสิตานิฯ อนวโยติ สมตฺโถ ปริปุณฺโณฯ เสสเมตฺถ เหฏฺฐา วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํฯ ฉฏฺเฐ โอปรชฺชนฺติ อุปราชภาวํฯ

7. อปฺปํสุปติสุตฺตวณฺณนา

[137] สตฺตเม ปุริสาธิปฺปายาติ อสฺสทฺธมฺมวเสน ปุริเส อุปฺปนฺนาธิปฺปายา ปุริสชฺฌาสยาฯ อาทานาธิปฺปาโยติ อิทานิ คเหตุํ สกฺขิสฺสามิ, อิทานิ สกฺขิสฺสามีติ เอวํ คหณาธิปฺปาโยฯ วิสํโยคาธิปฺปาโยติ อิทานิ นิพฺพานํ ปาปุณิสฺสามิ, อิทานิ ปาปุณิสฺสามีติ เอวํ นิพฺพานชฺฌาสโยฯ

8. ภตฺตาทกสุตฺตวณฺณนา

[138] อฏฺฐเม ภตฺตาทโกติ ภตฺตกฺขาทโก, พหุภตฺตภุญฺโชติ อตฺโถฯ โอกาสผรโณติ โอกาสํ ผริตฺวา อญฺเญสํ สมฺพาธํ กตฺวา ฐาเนน โอกาสผรโณฯ ตตฺถ ตตฺถ ลณฺฑํ สาเรติ ปาเตตีติ ลณฺฑสารโณฯ เอตฺตกา หตฺถีติ คณนกาเล สลากํ คณฺหาตีติ สลากคฺคาหีฯ นิสีทนสยนวเสน มญฺจปีฐํ มทฺทตีติ มญฺจปีฐมทฺทโนฯ ภิกฺขุคณนกาเล สลากํ คณฺหาตีติ สลากคฺคาหีฯ