4. ทุติยธมฺมวิหารีสุตฺตวณฺณนา

[74] จตุตฺเถ อุตฺตริ จสฺส ปญฺญาย อตฺถํ นปฺปชานาตีติ ตโต ปริยตฺติโต อุตฺตริ ตสฺส ธมฺมสฺส สหวิปสฺสนาย มคฺคปญฺญาย อตฺถํ นปฺปชานาติ , จตฺตาริ สจฺจานิ น ปสฺสติ นปฺปฏิวิชฺฌตีติ อตฺโถฯ เสสวาเรสุปิ เอเสว นโยฯ เอวเมเตสุ ทฺวีสุปิ สุตฺเตสุ พหุสฺสุตภิกฺขุ วิปสฺสนากมฺมิโก โสตาปนฺโน สกทาคามี อนาคามี ขีณาสโวติ ฉ ชนา ธมฺมวิหาริโน นามาติ เวทิตพฺพาฯ

5. ปฐมโยธาชีวสุตฺตวณฺณนา

[75] ปญฺจเม โยธาชีวาติ ยุทฺธูปชีวิโนฯ รชคฺคนฺติ หตฺถิอสฺสาทีนํ ปาทปฺปหารภินฺนาย ภูมิยา อุคฺคตํ รชกฺขนฺธํฯ น สนฺถมฺภตีติ สนฺถมฺภิตฺวา ฐาตุํ น สกฺโกติฯ สหติ รชคฺคนฺติ รชกฺขนฺธํ ทิสฺวาปิ อธิวาเสติฯ ธชคฺคนฺติ หตฺถิอสฺสทีนํ ปิฏฺเฐสุ วา รเถสุ วา อุสฺสาปิตานํ ธชานํ อคฺคํฯ อุสฺสารณนฺติ หตฺถิอสฺสรถานญฺเจว พลกายสฺส จ อุจฺจาสทฺทมหาสทฺทํฯ สมฺปหาเรติ สมาคเต อปฺปมตฺตเกปิ ปหาเรฯ หญฺญตีติ วิหญฺญติ วิฆาตํ อาปชฺชติฯ พฺยาปชฺชตีติ วิปตฺติํ อาปชฺชติ, ปกติภาวํ ชหติฯ สหติ สมฺปหารนฺติ ทฺเว ตโย ปหาเร ปตฺวาปิ สหติ อธิวาเสติฯ ตเมว สงฺคามสีสนฺติ ตํเยว ชยกฺขนฺธาวารฏฺฐานํฯ อชฺฌาวสตีติ สตฺตาหมตฺตํ อภิภวิตฺวา อาวสติฯ กิํ การณา ? ลทฺธปหารานํ ปหารชคฺคนตฺถญฺเจว กตกมฺมานํ วิเสสํ ญตฺวา ฐานนฺตรทานตฺถญฺจ อิสฺสริยสุขานุภวนตฺถญฺจฯ

อิทานิ ยสฺมา สตฺถุ โยธาชีเวหิ กิจฺจํ นตฺถิ, อิมสฺมิํ ปน สาสเน ตถารูเป ปญฺจ ปุคฺคเล ทสฺเสตุํ อิทํ โอปมฺมํ อาภตํฯ ตสฺมา เต ปุคฺคเล ทสฺเสนฺโต เอวเมว โขติอาทิมาหฯ ตตฺถ สํสีทตีติ มิจฺฉาวิตกฺกสฺมิํ สํสีทติ อนุปฺปวิสติฯ น สกฺโกติ พฺรหฺมจริยํ สนฺธาเรตุนฺติ พฺรหฺมจริยวาสํ อนุปจฺฉิชฺชมานํ โคเปตุํ น สกฺโกติฯ สิกฺขาทุพฺพลฺยํ อาวิกตฺวาติ สิกฺขาย ทุพฺพลภาวํ ปกาเสตฺวาฯ กิมสฺส รชคฺคสฺมินฺติ กิํ ตสฺส ปุคฺคลสฺส รชคฺคํ นามาติ วทติฯ อภิรูปาติ อภิรูปวตีฯ ทสฺสนียาติ ทสฺสนโยคฺคาฯ ปาสาทิกาติ ทสฺสเนเนว จิตฺตปฺปสาทาวหาฯ ปรมายาติ อุตฺตมายฯ วณฺณโปกฺขรตายาติ สรีรวณฺเณน เจว องฺคสณฺฐาเนน จฯ อูหสตีติ อวหสติฯ อุลฺลปตีติ กเถติฯ

อุชฺฌคฺฆตีติ ปาณิํ ปหริตฺวา มหาหสิตํ หสติฯ อุปฺปณฺเฑตีติ อุปฺปณฺฑนกถํ กเถติฯ อภินิสีทตีติ อภิภวิตฺวา สนฺติเก วา เอกาสเน วา นิสีทติฯ ทุติยปเทปิ เอเสว นโยฯ อชฺโฌตฺถรตีติ อวตฺถรติฯ วินิเวเฐตฺวา วินิโมเจตฺวาติ คหิตฏฺฐานโต ตสฺสา หตฺถํ วินิพฺเพเฐตฺวา เจว โมเจตฺวา จฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติฯ อิมสฺมิํ สุตฺเต วฏฺฏวิวฏฺฏํ กถิตํฯ

6. ทุติยโยธาชีวสุตฺตวณฺณนา

[76] ฉฏฺเฐ อสิจมฺมํ คเหตฺวาติ อสิญฺจ จมฺมญฺจ คเหตฺวาฯ ธนุกลาปํ สนฺนยฺหิตฺวาติ ธนุญฺจ สรกลาปญฺจ สนฺนยฺหิตฺวาฯ วิยูฬฺหนฺติ ยุทฺธสนฺนิเวสเวเสน ฐิตํฯ สงฺคามํ โอตรตีติ มหายุทฺธํ โอตรติฯ อุสฺสหติ วายมตีติ อุสฺสาหญฺจ วายามญฺจ กโรติฯ หนนฺตีติ ฆาเตนฺติฯ ปริยาปาเทนฺตีติ ปริยาปาทยนฺติฯ อุปลิกฺขนฺตีติ วิชฺฌนฺติฯ อปเนนฺตีติ สกเสนํ คเหตฺวา คจฺฉนฺติฯ อปเนตฺวา ญาตกานํ เนนฺตีติ สกเสนํ เนตฺวา ตโต ญาตกานํ สนฺติกํ เนนฺติฯ นียมาโนติ อตฺตโน เคหํ วา เสสญาติสนฺติกํ วา นิยฺยมาโนฯ อุปฏฺฐหนฺติ ปริจรนฺตีติ ปหารโสธนวณกปฺปนาทีนิ กโรนฺตา ชคฺคนฺติ โคปยนฺติฯ

อรกฺขิเตเนว กาเยนาติ อรกฺขิเตน กายทฺวาเรนฯ อรกฺขิตาย วาจายาติ อรกฺขิเตน วจีทฺวาเรนฯ อรกฺขิเตน จิตฺเตนาติ อรกฺขิเตน มโนทฺวาเรนฯ อนุปฏฺฐิตาย สติยาติ สติํ สุปฏฺฐิตํ อกตฺวาฯ อสํวุเตหิ อินฺทฺริเยหีติ มนจฺฉฏฺเฐหิ อินฺทฺริเยหิ อปิหิเตหิ อโคปิเตหิฯ ราโค จิตฺตํ อนุทฺธํเสตีติ ราโค อุปฺปชฺชมาโนว สมถวิปสฺสนาจิตฺตํ ธํเสติ, ทูเร ขิปติฯ ราคปริยุฏฺฐิโตมฺหิ, อาวุโส, ราคปเรโตติ อหํ, อาวุโส, ราเคน รตฺโต, ราเคน อนุคโตฯ

อฏฺฐิกงฺกลูปมาติอาทีสุ อฏฺฐิกงฺกลูปมา อปฺปสฺสาทฏฺเฐนฯ มํสเปสูปมา พหุสาธารณฏฺเฐนฯ ติณุกฺกูปมา อนุทหนฏฺเฐนฯ องฺคารกาสูปมา มหาภิตาปฏฺเฐนฯ สุปินกูปมา อิตฺตรปจฺจุปฏฺฐานฏฺเฐนฯ ยาจิตกูปมา ตาวกาลิกฏฺเฐนฯ รุกฺขผลูปมา สพฺพงฺคปจฺจงฺคปลิภญฺชนฏฺเฐนฯ อสิสูนูปมา อธิกุฏฺฏนฏฺเฐนฯ สตฺติสูลูปมา วินิวิชฺฌนฏฺเฐนฯ