เมนู

อถ เอกสฺส มหาโยธสฺส เอวํ ภเวยฺย – ‘‘ยาวิมํ โจรนครํ ติฏฺฐติ, ตาว เขมนครํ ภยโต น มุจฺจติ, โจรนครํ อนครํ กริสฺสามี’’ติ สนฺนาหํ กตฺวา ขคฺคํ คเหตฺวา โจรนครํ อุปสงฺกมิตฺวา นครทฺวาเร อุสฺสาปิเต เอสิกาถมฺเภ ขคฺเคน ฉินฺทิตฺวา สทฺธิํ ทฺวารพาหาหิ กวาฏํ ภินฺทิตฺวา ปลิฆํ อุกฺขิปิตฺวา ปาการํ ภินฺทิตฺวา ปริขํ วิกิริตฺวา นครโสภตฺถาย อุสฺสิเต ธเช ปาเตตฺวา นครํ อคฺคินา ฌาเปตฺวา เขมนครํ ปวิสิตฺวา ปาสาทํ อารุยฺห ญาติคณปริวุโต สุรสโภชนํ ภุญฺเชยฺยฯ เอวํ โจรนครํ วิย สกฺกาโย, เขมนครํ วิย นิพฺพานํ, มหาโยโธ วิย โยคาวจโรฯ ตสฺเสวํ โหติ – ‘‘ยาว สกฺกายวฏฺฏํ วฏฺฏติ, ตาว ทฺวตฺติํสกมฺมการณาอฏฺฐนวุติโรคปญฺจวีสติมหาภเยหิ ปริมุจฺจนํ นตฺถี’’ติฯ โส มหาโยโธ สนฺนาหํ วิย สีลสนฺนาหํ กตฺวา ปญฺญาขคฺคํ คเหตฺวา ขคฺเคน เอสิกาถมฺเภ วิย อรหตฺตมคฺเคน ตณฺเหสิกํ ลุญฺจิตฺวา, โส โยโธ สทฺวารพาหกํ นครกวาฏํ วิย ปญฺโจรมฺภาคิยสํโยชนอคฺคฬํ อุคฺฆาเฏตฺวา, โส โยโธ ปลิฆํ วิย อวิชฺชาปลิฆํ อุกฺขิปิตฺวา, โส โยโธ ปาการํ ภินฺทนฺโต ปริขํ วิย กมฺมาภิสงฺขารํ ภินฺทนฺโต ชาติสํสารปริขํ วิกิริตฺวา, โส โยโธ นครํ โสภตฺถาย อุสฺสาปิตทฺธเช วิย มานทฺธเช ปาเตตฺวา สกฺกายนครํ ฌาเปตฺวา, โส โยโธ เขมนคเร อุปริปาสาเท สุโภชนํ วิย กิเลสปรินิพฺพานนครํ ปวิสิตฺวา อมตํ นิโรธารมฺมณํ ผลสมาปตฺติสุขํ อนุภวมาโน กาลํ วีตินาเมติฯ

2. ทุติยเจโตวิมุตฺติผลสุตฺตวณฺณนา

[72] ทุติเย อนิจฺจสญฺญาติ ขนฺธปญฺจกํ หุตฺวา อภาวากาเรน อนิจฺจนฺติ อุปฺปชฺชนกสญฺญาฯ อนิจฺเจ ทุกฺขสญฺญาติ ยทนิจฺจํ, ตํ ปฏิปีฬนากาเรน ทุกฺขนฺติ อุปฺปชฺชนกสญฺญาฯ ทุกฺเข อนตฺตสญฺญาติ ยํ ทุกฺขํ, ตํ อวสวตฺตนากาเรน อนตฺตาติ อุปฺปชฺชนกสญฺญาฯ เสสํ เหฏฺฐา วุตฺตนยเมวฯ อิเมสุ ปน ทฺวีสุปิ สุตฺเตสุ วิปสฺสนาผลํ นาม กถิตนฺติฯ

3. ปฐมธมฺมวิหารีสุตฺตวณฺณนา

[73] ตติเย ทิวสํ อตินาเมตีติ ทิวสํ อติกฺกาเมติฯ ริญฺจติ ปฏิสลฺลานนฺติ เอกีภาวํ วิสฺสชฺเชติฯ เทเสตีติ กเถติ ปกาเสติฯ ธมฺมปญฺญตฺติยาติ ธมฺมสฺส ปญฺญาปนายฯ ธมฺมํ ปริยาปุณาตีติ นวงฺควเสน จตุสจฺจธมฺมํ ปริยาปุณาติ วฬญฺเชติ กเถติฯ น ริญฺจติ ปฏิสลฺลานนฺติ เอกีภาวํ น วิสฺสชฺเชติฯ อนุยุญฺชติ อชฺฌตฺตํ เจโตสมถนฺติ นิยกชฺฌตฺเต จิตฺตสมาธิํ อาเสวติ ภาเวติ, สมถกมฺมฏฺฐาเน ยุตฺตปฺปยุตฺโต โหติฯ

หิเตสินาติ หิตํ เอสนฺเตนฯ อนุกมฺปเกนาติ อนุกมฺปมาเนนฯ อนุกมฺปํ อุปาทายาติ อนุกมฺปํ จิตฺเตน ปริคฺคเหตฺวา, ปฏิจฺจาติปิ วุตฺตํ โหติฯ กตํ โว ตํ มยาติ ตํ มยา อิเม ปญฺจ ปุคฺคเล เทเสนฺเตน ตุมฺหากํ กตํฯ เอตฺตกเมว หิ อนุกมฺปกสฺส สตฺถุ กิจฺจํ ยทิทํ อวิปรีตธมฺมเทสนา, อิโต ปรํ ปน ปฏิปตฺติ นาม สาวกานํ กิจฺจํฯ เตนาห – เอตานิ ภิกฺขุ รุกฺขมูลานิ…เป.… อมฺหากํ อนุสาสนีติฯ ตตฺถ จ รุกฺขมูลานีติ อิมินา รุกฺขมูลเสนาสนํ ทสฺเสติฯ สุญฺญาคารานีติ อิมินา ชนวิวิตฺตฏฺฐานํฯ อุภเยนาปิ จ โยคานุรูปํ เสนาสนมาจิกฺขติ, ทายชฺชํ นิยฺยาเตติฯ ฌายถาติ อารมฺมณูปนิชฺฌาเนน อฏฺฐติํสารมฺมณานิ, ลกฺขณูปนิชฺฌาเนน จ อนิจฺจาทิโต ขนฺธายตนาทีนิ อุปนิชฺฌายถ, สมถญฺจ วิปสฺสนญฺจ วฑฺเฒถาติ วุตฺตํ โหติฯ มา ปมาทตฺถาติ มา ปมชฺชิตฺถฯ มา ปจฺฉา วิปฺปฏิสาริโน อหุวตฺถาติ เย หิ ปุพฺเพ ทหรกาเล อาโรคฺยกาเล สตฺตสปฺปายาทิสมฺปตฺติกาเล สตฺถุ สมฺมุขีภาวกาเล จ โยนิโสมนสิการวิรหิตา รตฺตินฺทิวํ มงฺกุลภตฺตา หุตฺวา เสยฺยสุขมิทฺธสุขมนุยุตฺตา ปมชฺชนฺติ, เต ปจฺฉา ชรากาเล โรคกาเล มรณกาเล วิปตฺติกาเล สตฺถุ ปรินิพฺพานกาเล จ ตํ ปุพฺเพ ปมาทวิหารํ อนุสฺสรนฺตา สปฺปฏิสนฺธิกาลกิริยญฺจ ภาริยํ สมฺปสฺสมานา วิปฺปฏิสาริโน โหนฺติฯ ตุมฺเห ปน ตาทิสา มา อหุวตฺถาติ เอตมตฺถํ ทสฺเสนฺโต อาห – ‘‘มา ปจฺฉา วิปฺปฏิสาริโน อหุวตฺถา’’ติฯ อยํ โว อมฺหากํ อนุสาสนีติ อยํ อมฺหากํ สนฺติกา ‘‘ฌายถ มา ปมาทตฺถา’’ติ ตุมฺหากํ อนุสาสนี, โอวาโทติ วุตฺตํ โหติฯ