6. สาชีวสุตฺตวณฺณนา

[66] ฉฏฺเฐ อลํสาชีโวติ สาชีวาย ยุตฺโตฯ สาชีโวติ ปญฺหปุจฺฉนญฺเจว ปญฺหวิสฺสชฺชนญฺจฯ สพฺเพปิ หิ สพฺรหฺมจาริโน ปญฺหํ อุปชีวนฺติ, เตเนตํ ปญฺหปุจฺฉนวิสฺสชฺชนํ สมานาชีวตาย สาชีโวติ วุตฺตํฯ กตํ ปญฺหนฺติ อภิสงฺขตํ ปญฺหํฯ

7-10. ปฐมอิทฺธิปาทสุตฺตาทิวณฺณนา

[67-70] สตฺตเม อุสฺโสฬฺหีติ อธิมตฺตวีริยํฯ อฏฺฐเม อตฺตโน โพธิมณฺเฑ ปฏิวิทฺเธ อาคมนอิทฺธิปาเท กเถตฺวา อุปริ อตฺตโนว ฉ อภิญฺญา กเถสีติฯ นวมทสเมสุ วิปสฺสนา กถิตาฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติฯ

สญฺญาวคฺโค ทุติโยฯ

(8) 3. โยธาชีววคฺโค

1. ปฐมเจโตวิมุตฺติผลสุตฺตวณฺณนา

[71] ตติยสฺส ปฐเม ยโต โข, ภิกฺขเวติ เหฏฺฐา วุตฺตนเยน วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา อรหตฺตํ ปตฺตสฺส ภิกฺขุโน อิทานิ วณฺณภณนตฺถํ อิทํ อารทฺธํฯ ตตฺถ ยโต โขติ ยทา โขฯ อุกฺขิตฺตปลิโฆติ อวิชฺชาปลิฆํ อุกฺขิปิตฺวา อปเนตฺวา ฐิโตฯ สํกิณฺณปริโขติ สํสารปริขํ สํกิริตฺวา วินาเสตฺวา ฐิโตฯ อพฺพูฬฺเหสิโกติ ตณฺหาสงฺขาตํ เอสิกาถมฺภํ อพฺพุยฺห ลุญฺจิตฺวา ฐิโตฯ นิรคฺคโฬติ นีวรณกวาฏํ อุคฺฆาเฏตฺวา ฐิโตฯ ปนฺนทฺธโช ปนฺนภาโรติ มานทฺธชญฺจ ขนฺธาภิสงฺขารกิเลสภารญฺจ ปาเตตฺวา โอตาเรตฺวา ฐิโตฯ วิสํยุตฺโตติ วฏฺเฏน วิสํยุตฺโตฯ เสสํ ปาฬินเยเนว เวทิตพฺพํฯ เอตฺตาวตา ภควตา มคฺเคน กิเลเส เขเปตฺวา นิโรธสยนวรคตสฺส นิพฺพานารมฺมณํ ผลสมาปตฺติํ อปฺเปตฺวา วิหรโต ขีณาสวสฺส กาโล ทสฺสิโตฯ

ยถา หิ ทฺเว นครานิ เอกํ โจรนครํ เอกํ เขมนครํฯ

อถ เอกสฺส มหาโยธสฺส เอวํ ภเวยฺย – ‘‘ยาวิมํ โจรนครํ ติฏฺฐติ, ตาว เขมนครํ ภยโต น มุจฺจติ, โจรนครํ อนครํ กริสฺสามี’’ติ สนฺนาหํ กตฺวา ขคฺคํ คเหตฺวา โจรนครํ อุปสงฺกมิตฺวา นครทฺวาเร อุสฺสาปิเต เอสิกาถมฺเภ ขคฺเคน ฉินฺทิตฺวา สทฺธิํ ทฺวารพาหาหิ กวาฏํ ภินฺทิตฺวา ปลิฆํ อุกฺขิปิตฺวา ปาการํ ภินฺทิตฺวา ปริขํ วิกิริตฺวา นครโสภตฺถาย อุสฺสิเต ธเช ปาเตตฺวา นครํ อคฺคินา ฌาเปตฺวา เขมนครํ ปวิสิตฺวา ปาสาทํ อารุยฺห ญาติคณปริวุโต สุรสโภชนํ ภุญฺเชยฺยฯ เอวํ โจรนครํ วิย สกฺกาโย, เขมนครํ วิย นิพฺพานํ, มหาโยโธ วิย โยคาวจโรฯ ตสฺเสวํ โหติ – ‘‘ยาว สกฺกายวฏฺฏํ วฏฺฏติ, ตาว ทฺวตฺติํสกมฺมการณาอฏฺฐนวุติโรคปญฺจวีสติมหาภเยหิ ปริมุจฺจนํ นตฺถี’’ติฯ โส มหาโยโธ สนฺนาหํ วิย สีลสนฺนาหํ กตฺวา ปญฺญาขคฺคํ คเหตฺวา ขคฺเคน เอสิกาถมฺเภ วิย อรหตฺตมคฺเคน ตณฺเหสิกํ ลุญฺจิตฺวา, โส โยโธ สทฺวารพาหกํ นครกวาฏํ วิย ปญฺโจรมฺภาคิยสํโยชนอคฺคฬํ อุคฺฆาเฏตฺวา, โส โยโธ ปลิฆํ วิย อวิชฺชาปลิฆํ อุกฺขิปิตฺวา, โส โยโธ ปาการํ ภินฺทนฺโต ปริขํ วิย กมฺมาภิสงฺขารํ ภินฺทนฺโต ชาติสํสารปริขํ วิกิริตฺวา, โส โยโธ นครํ โสภตฺถาย อุสฺสาปิตทฺธเช วิย มานทฺธเช ปาเตตฺวา สกฺกายนครํ ฌาเปตฺวา, โส โยโธ เขมนคเร อุปริปาสาเท สุโภชนํ วิย กิเลสปรินิพฺพานนครํ ปวิสิตฺวา อมตํ นิโรธารมฺมณํ ผลสมาปตฺติสุขํ อนุภวมาโน กาลํ วีตินาเมติฯ

2. ทุติยเจโตวิมุตฺติผลสุตฺตวณฺณนา

[72] ทุติเย อนิจฺจสญฺญาติ ขนฺธปญฺจกํ หุตฺวา อภาวากาเรน อนิจฺจนฺติ อุปฺปชฺชนกสญฺญาฯ อนิจฺเจ ทุกฺขสญฺญาติ ยทนิจฺจํ, ตํ ปฏิปีฬนากาเรน ทุกฺขนฺติ อุปฺปชฺชนกสญฺญาฯ ทุกฺเข อนตฺตสญฺญาติ ยํ ทุกฺขํ, ตํ อวสวตฺตนากาเรน อนตฺตาติ อุปฺปชฺชนกสญฺญาฯ เสสํ เหฏฺฐา วุตฺตนยเมวฯ อิเมสุ ปน ทฺวีสุปิ สุตฺเตสุ วิปสฺสนาผลํ นาม กถิตนฺติฯ