เมนู

2. จุนฺทีสุตฺตวณฺณนา

[32] ทุติเย ปญฺจหิ รถสเตหีติ ภุตฺตปาตราสา ปิตุ สนฺติกํ เปเสตฺวา ปญฺจ รถสตานิ โยชาเปตฺวา เตหิ ปริวุตาติ อตฺโถฯ อุปสงฺกมีติ ภาตรา สทฺธิํ ปวตฺติตํ ปญฺหสากจฺฉํ ปุจฺฉิสฺสามีติ คนฺธมาลจุณฺณาทีนิ อาทาย อุปสงฺกมิฯ ยเทว โส โหตีติ ยทา เอว โส โหติฯ อถ วา โย เอว โส โหติฯ อริยกนฺตานิ สีลานีติ มคฺคผลสมฺปยุตฺตานิ สีลานิฯ ตานิ หิ อริยานํ กนฺตานิ โหนฺติ, ภวนฺตเรปิ น ปริจฺจชนฺติฯ เสสํ จตุกฺกนิปาเต อคฺคปฺปสาทสุตฺเต วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํฯ

3. อุคฺคหสุตฺตวณฺณนา

[33] ตติเย ภทฺทิเยติ ภทฺทิยนคเรฯ ชาติยาวเนติ สยํชาเต อโรปิเต หิมวนฺเตน สทฺธิํ เอกาพทฺเธ วนสณฺเฑ, ตํ นครํ อุปนิสฺสาย ตสฺมิํ วเน วิหรตีติ อตฺโถฯ อตฺตจตุตฺโถติ อตฺตนา จตุตฺโถฯ กสฺมา ปเนส ภควนฺตํ อตฺตจตุตฺถํเยว นิมนฺเตสิ? เคเห กิรสฺส มงฺคลํ มหนฺตํ, ตตฺถ มหนฺเตน สํวิธาเนน พหู มนุสฺสา สนฺนิปติสฺสนฺติฯ เต ภิกฺขุสงฺฆํ ปริวิสนฺเตน ทุสฺสงฺคหา ภวิสฺสนฺตีติ อตฺตจตุตฺถํเยว นิมนฺเตสิฯ อปิ จสฺส เอวมฺปิ อโหสิ – ‘‘ทหรกุมาริกาโย มหาภิกฺขุสงฺฆมชฺเฌ สตฺถริ โอวทนฺเต โอลีนมนา โอวาทํ คเหตุํ น สกฺกุเณยฺยุ’’นฺติฯ อิมินาปิ การเณน อตฺตจตุตฺถเมว นิมนฺเตสิฯ โอวทตุ ตาสํ, ภนฺเตติ, ภนฺเต ภควา, เอตาสํ โอวทตุ, เอตา โอวทตูติ อตฺโถฯ อุปโยคตฺถสฺมิญฺหิ เอตํ สามิวจนํฯ ยํ ตาสนฺติ ยํ โอวาทานุสาสนํ เอตาสํฯ เอวญฺจ ปน วตฺวา โส เสฏฺฐิ ‘‘อิมา มม สนฺติเก โอวาทํ คณฺหมานา หราเยยฺยุ’’นฺติ ภควนฺตํ วนฺทิตฺวา ปกฺกามิฯ

ภตฺตูติ สามิกสฺสฯ อนุกมฺปํ อุปาทายาติ อนุทฺทยํ ปฏิจฺจฯ ปุพฺพุฏฺฐายินิโยติ สพฺพปฐมํ อุฏฺฐานสีลาฯ ปจฺฉานิปาตินิโยติ สพฺพปจฺฉา นิปชฺชนสีลาฯ อิตฺถิยา หิ ปฐมตรํ ภุญฺชิตฺวา สยนํ อารุยฺห นิปชฺชิตุํ น วฏฺฏติ, สพฺเพ ปน เคหปริชเน โภเชตฺวา อุปกรณภณฺฑํ สํวิธาย โครูปาทีนิ อาคตานาคตานิ ญตฺวา สฺเว กตฺตพฺพกมฺมํ วิจาเรตฺวา กุญฺจิกามุทฺทิกํ หตฺเถ กตฺวา สเจ โภชนํ อตฺถิ, ภุญฺชิตฺวา, โน เจ อตฺถิ, อญฺญํ ปจาเปตฺวา สพฺเพ สนฺตปฺเปตฺวา ปจฺฉา นิปชฺชิตุํ วฏฺฏติฯ

นิปนฺนายปิ ยาว สูริยุคฺคมนา นิทฺทายิตุํ น วฏฺฏติ, สพฺพปฐมํ ปน อุฏฺฐาย ทาสกมฺมกเร ปกฺโกสาเปตฺวา ‘‘อิทญฺจิทญฺจ กมฺมํ กโรถา’’ติ กมฺมนฺตํ วิจาเรตฺวา เธนุโย ทุหาเปตฺวา สพฺพํ เคเห กตฺตพฺพกิจฺจํ อตฺตโน ปจฺจกฺขํเยว กาตุํ วฏฺฏติ ฯ เอตมตฺถํ สนฺธาย ‘‘ปุพฺพุฏฺฐายินิโย ปจฺฉานิปาตินิโย’’ติ อาหฯ ‘‘กิํการปฏิสฺสาวินิโยติ กิํ กโรม กิํ กโรมา’’ติ มุขํ โอโลเกตฺวา วิจรณสีลาฯ มนาปจารินิโยติ มนาปํเยว กิริยํ กรณสีลาฯ ปิยวาทินิโยติ ปิยเมว วจนํ วาทนสีลาฯ ปูเชสฺสามาติ จตุปจฺจยปูชาย ปูชยิสฺสามฯ

อพฺภาคเตติ อตฺตโน สนฺติกํ อาคเตฯ อาสโนทเกน ปฏิปูเชสฺสามาติ อาสเนน จ ปาทโธวนอุทเกน จ ปูชยิสฺสามฯ เอตฺถ จ มาตาปิตูนํ เทวสิกํ สกฺกาโร กาตพฺโพฯ สมณพฺราหฺมณานํ ปน อพฺภาคตานํ อาสนํ ทตฺวา ปาทโธวนญฺจ ทาตพฺพํ, สกฺกาโร จ กาตพฺโพฯ

อุณฺณาติ เอฬกโลมํฯ ตตฺถ ทกฺขา ภวิสฺสามาติ เอฬกโลมานํ วิชฏนโธวนรชนเวณิกรณาทีสุ กปฺปาสสฺส จ วฏฺฏนปิสนโผฏนกนฺตนาทีสุ เฉกา ภวิสฺสามฯ ตตฺรุปายายาติ ตสฺมิํ อุณฺณากปฺปาสสํวิธาเน อุปายภูตาย ‘‘อิมสฺมิํ กาเล อิทํ นาม กาตุํ วฏฺฏตี’’ติ เอวํ ปวตฺตาย วีมํสาย สมนฺนาคตาฯ อลํ กาตุํ อลํ สํวิธาตุนฺติ อตฺตนา กาตุมฺปิ ปเรหิ การาเปตุมฺปิ ยุตฺตา เจว สมตฺถา จ ภวิสฺสามาติ อตฺโถฯ

กตญฺจ กตโต ชานิสฺสาม, อกตญฺจ อกตโตติ สกลทิวสํ อิทํ นาม กมฺมํ กตฺวา อาคตานํ, อุปฑฺฒทิวสํ อิทํ นาม กมฺมํ กตฺวา อาคตานํ, นิกฺกมฺมานํ เคเห นิสินฺนานํ อิทํ นาม ทาตุญฺจ เอวญฺจ กาตุํ วฏฺฏตีติ เอวํ ชานิสฺสามฯ คิลานกานญฺจ พลาพลนฺติ สเจ หิ คิลานกาเล เตสํ เภสชฺชโภชนาทีนิ ทตฺวา โรคํ ผาสุํ น กโรนฺติ, ‘‘อิเม อโรคกาเล อมฺเห ยํ อิจฺฉนฺติ, ตํ กาเรนฺติฯ คิลานกาเล อตฺถิ ภาวมฺปิ โน น ชานนฺตี’’ติ วิรตฺตรูปา ปจฺฉา กิจฺจานิ น กโรนฺติ, ทุกฺกฏานิ วา กโรนฺติฯ ตสฺมา เนสํ พลาพลํ ญตฺวา ทาตพฺพญฺจ กาตพฺพญฺจ ชานิสฺสามาติ เอวํ ตุมฺเหหิ สิกฺขิตพฺพนฺติ ทสฺเสติฯ ขาทนียํ โภชนียญฺจสฺสาติ ขาทนียญฺจ โภชนียญฺจ อสฺส อนฺโตชนสฺสฯ ปจฺจํเสนาติ ปฏิลภิตพฺเพน อํเสน, อตฺตโน อตฺตโน ลทฺธพฺพโกฏฺฐาสานุรูเปนาติ อตฺโถฯ สํวิภชิสฺสามาติ ทสฺสามฯ สมฺปาเทสฺสามาติ สมฺปาทยิสฺสามฯ

อธุตฺตีติ ปุริสธุตฺตสุราธุตฺตตาวเสน อธุตฺติโยฯ อเถนีติ อเถนิโย อโจริโยฯ อโสณฺฑีติ สุราโสณฺฑตาทิวเสน อโสณฺฑิโยฯ

เอวํ สุตฺตนฺตํ นิฏฺฐเปตฺวา อิทานิ คาถาหิ กูฏํ คณฺหนฺโต โย นํ ภรติ สพฺพทาติอาทิมาหฯ ตตฺถ ภรตีติ โปสติ ปฏิชคฺคติฯ สพฺพกามหรนฺติ สพฺพกามททํฯ โสตฺถีติ สุอิตฺถีฯ เอวํ วตฺตตีติ เอตฺตกํ วตฺตํ ปูเรตฺวา วตฺตติฯ มนาปา นาม เต เทวาติ นิมฺมานรตี เทวาฯ เต หิ อิจฺฉิติจฺฉิตํ รูปํ มาเปตฺวา อภิรมณโต นิมฺมานรตีติ จ มนาปาติ จ วุจฺจนฺตีติฯ

4. สีหเสนาปติสุตฺตวณฺณนา

[34] จตุตฺเถ สนฺทิฏฺฐิกนฺติ สามํ ปสฺสิตพฺพกํฯ ทายโกติ ทานสูโรฯ น โส สทฺธามตฺตเกเนว ติฏฺฐติ, ปริจฺจชิตุมฺปิ สกฺโกตีติ อตฺโถฯ ทานปตีติ ยํ ทานํ เทติ, ตสฺส ปติ หุตฺวา เทติ, น ทาโส, น สหาโยฯ โย หิ อตฺตนา มธุรํ ภุญฺชติ, ปเรสํ อมธุรํ เทติ, โส ทานสงฺขาตสฺส เทยฺยธมฺมสฺส ทาโส หุตฺวา เทติฯ โย ยํ อตฺตนา ภุญฺชติ, ตเทว เทติ, โส สหาโย หุตฺวา เทติฯ โย ปน อตฺตนา เยน เกนจิ ยาเปติ, ปเรสํ มธุรํ เทติ, โส ปติ เชฏฺฐโก สามี หุตฺวา เทติฯ ตาทิสํ สนฺธาย วุตฺตํ – ‘‘ทานปตี’’ติฯ

อมงฺกุภูโตติ น นิตฺเตชภูโตฯ วิสารโทติ ญาณโสมนสฺสปฺปตฺโตฯ สหพฺยตํ คตาติ สหภาวํ เอกีภาวํ คตาฯ กตาวกาสาติ เยน กมฺเมน ตตฺถ อวกาโส โหติ, ตสฺส กตตฺตา กตาวกาสาฯ ตํ ปน ยสฺมา กุสลเมว โหติ, ตสฺมา กตกุสลาติ วุตฺตํฯ โมทเรติ โมทนฺติ ปโมทนฺติฯ อสิตสฺสาติ อนิสฺสิตสฺส ตถาคตสฺสฯ ตาทิโนติ ตาทิลกฺขณํ ปตฺตสฺสฯ