เนกฺขมฺมํ อธิมุตฺตสฺสาติ อรหตฺตํ ปฏิวิชฺฌิตฺวา ฐิตสฺส ขีณาสวสฺสฯ เสสปเทสุปิ อรหตฺตเมว กถิตํฯ อุปาทานกฺขยสฺส จาติ อุปโยคตฺเถ สามิวจนํฯ อสมฺโมหญฺจ เจตโสติ จิตฺตสฺส จ อสมฺโมหํ อธิมุตฺตสฺสฯ ทิสฺวา อายตนุปฺปาทนฺติ อายตนานํ อุปฺปาทญฺจ วยญฺจ ทิสฺวาฯ สมฺมา จิตฺตํ วิมุจฺจตีติ สมฺมา เหตุนา นเยน อิมาย วิปสฺสนาปฏิปตฺติยา ผลสมาปตฺติวเสน จิตฺตํ วิมุจฺจติ, นิพฺพานารมฺมเณ อธิมุจฺจติฯ อถ วา อิมินา ขีณาสวสฺส ปฏิปทา กถิตาฯ ตสฺส หิ อายตนุปฺปาทํ ทิสฺวา อิมาย วิปสฺสนาย อธิคตสฺส อริยมคฺคสฺสานุภาเวน สพฺพกิเลเสหิ สมฺมา จิตฺตํ วิมุจฺจติฯ เอวํ ตสฺส สมฺมา วิมุตฺตสฺส…เป.… น วิชฺชติฯ ตตฺถ สนฺตจิตฺตสฺสาติ นิพฺพุตจิตฺตสฺสฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติฯ

2. ผคฺคุนสุตฺตวณฺณนา

[56] ทุติเย สมโธสีติ อุฏฺฐานาการํ ทสฺเสสิฯ ปฏิกฺกมนฺตีติ ปริหายนฺติฯ โน อภิกฺกมนฺตีติ น วฑฺฒนฺติฯ สีสเวฐนํ ทเทยฺยาติ สีสํ เวเฐตฺวา ทณฺฑเกน สมฺปริวตฺตกํ พนฺเธยฺยฯ อินฺทฺริยานิ วิปฺปสีทิํสูติ ตสฺมิํ มรณสมเย ฉ อินฺทฺริยานิ วิปฺปสนฺนานิ อเหสุํฯ อตฺถุปปริกฺขายาติ อตฺถานตฺถํ การณาการณํ อุปปริกฺขเนฯ อนุตฺตเร อุปธิสงฺขเยติ นิพฺพาเนฯ อวิมุตฺตํ โหตีติ อรหตฺตผเลน อธิมุตฺตํ โหติฯ