เมนู

9. จงฺกมสุตฺตวณฺณนา

[29] นวเม อทฺธานกฺขโม โหตีติ ทูรํ อทฺธานมคฺคํ คจฺฉนฺโต ขมติ, อธิวาเสตุํ สกฺโกติฯ ปธานกฺขโมติ วีริยกฺขโมฯ จงฺกมาธิคโต สมาธีติ จงฺกมํ อธิฏฺฐหนฺเตน อธิคโต อฏฺฐนฺนํ สมาปตฺตีนํ อญฺญตรสมาธิฯ จิรฏฺฐิติโก โหตีติ จิรํ ติฏฺฐติฯ ฐิตเกน คหิตนิมิตฺตญฺหิ นิสินฺนสฺส นสฺสติ, นิสินฺเนน คหิตนิมิตฺตํ นิปนฺนสฺสฯ จงฺกมํ อธิฏฺฐหนฺเตน จลิตารมฺมเณ คหิตนิมิตฺตํ ปน ฐิตสฺสปิ นิสินฺนสฺสปิ นิปนฺนสฺสปิ น นสฺสตีติฯ

10. นาคิตสุตฺตวณฺณนา

[30] ทสเม อุทฺธํ อุคฺคตตฺตา อุจฺโจ, ราสิภาเวน จ มหา สทฺโท เอเตสนฺติ อุจฺจาสทฺทมหาสทฺทาฯ เตสุ หิ อุคฺคตุคฺคเตสุ ขตฺติยมหาสาล-พฺราหฺมณมหาสาลาทีสุ มหาสกฺการํ คเหตฺวา อาคเตสุ ‘‘อสุกสฺส โอกาสํ เทถ, อสุกสฺส โอกาสํ เทถา’’ติ วุตฺเต ‘‘มยํ ปฐมตรํ อาคตา, มยฺหํ ปฐมตรํ อาคตา, นตฺถิ โอกาโส’’ติ เอวํ อญฺญมญฺญํ กเถนฺตานํ สทฺโท อุจฺโจ เจว มหา จ อโหสิฯ เกวฏฺฏา มญฺเญ มจฺฉวิโลเปติ เกวฏฺฏา วิย มจฺฉวิโลเปฯ เตสญฺหิ มจฺฉปจฺฉิํ คเหตฺวา อาคตานํ วิกฺกิณนฏฺฐาเน ‘‘มยฺหํ เทถ มยฺหํ เทถา’’ติ วทโต มหาชนสฺส เอวรูโป สทฺโท โหติฯ มีฬฺหสุขนฺติ อสุจิสุขํฯ มิทฺธสุขนฺติ นิทฺทาสุขํฯ ลาภสกฺการสิโลกสุขนฺติ ลาภสกฺการญฺเจว วณฺณภณนญฺจ นิสฺสาย อุปฺปนฺนสุขํฯ

ตํนินฺนาว คมิสฺสนฺตีติ ตํ ตเทว ภควโต คตฏฺฐานํ คมิสฺสนฺติ, อนุพนฺธิสฺสนฺติเยวาติ วุตฺตํ โหติฯ ตถา หิ, ภนฺเต, ภควโต สีลปญฺญาณนฺติ ยสฺมา ตถาวิธํ ตุมฺหากํ สีลญฺจ ญาณญฺจาติ อตฺโถฯ มา จ มยา ยโสติ มยา สทฺธิํ ยโสปิ มา สมาคจฺฉตุฯ ปิยานนฺติ ปิยชนานํฯ เอโส ตสฺส นิสฺสนฺโทติ เอสา ปิยภาวสฺส นิปฺผตฺติฯ อสุภนิมิตฺตานุโยคนฺติ อสุภกมฺมฏฺฐานานุโยคํฯ สุภนิมิตฺเตติ ราคฏฺฐานิเย อิฏฺฐารมฺมเณฯ เอโส ตสฺส นิสฺสนฺโทติ เอสา ตสฺส อสุภนิมิตฺตานุโยคสฺส นิปฺผตฺติฯ เอวมิมสฺมิํ สุตฺเต อิเมสุ ปญฺจสุ ฐาเนสุ วิปสฺสนาว กถิตาติฯ

ปญฺจงฺคิกวคฺโค ตติโยฯ

4. สุมนวคฺโค

1. สุมนสุตฺตวณฺณนา

[31] จตุตฺถสฺส ปฐเม สุมนา ราชกุมารีติ มหาสกฺการํ กตฺวา ปตฺถนํ ปตฺเถตฺวา เอวํ ลทฺธนามา ราชกญฺญาฯ วิปสฺสิสมฺมาสมฺพุทฺธกาลสฺมิํ หิ นาคเรสุ ‘‘ยุทฺธมฺปิ กตฺวา สตฺถารํ อมฺหากํ คณฺหิสฺสามา’’ติ เสนาปติํ นิสฺสาย พุทฺธปฺปมุขํ สงฺฆํ ลภิตฺวา ปฏิปาฏิยา ปุญฺญานิ กาตุํ อารทฺเธสุ สพฺพปฐมทิวโส เสนาปติสฺส วาโร อโหสิฯ ตสฺมิํ ทิวเส เสนาปติ มหาทานํ สชฺเชตฺวา ‘‘อชฺช ยถา อญฺโญ โกจิ เอกภิกฺขมฺปิ น เทติ, เอวํ รกฺขถา’’ติ สมนฺตา ปุริเส ฐเปสิฯ ตํทิวสํ เสฏฺฐิภริยา โรทมานา ปญฺจหิ กุมาริกาสเตหิ สทฺธิํ กีฬิตฺวา อาคตํ ธีตรํ อาห – ‘‘สเจ, อมฺม, ตว ปิตา ชีเวยฺย, อชฺชาหํ ปฐมํ ทสพลํ โภเชยฺย’’นฺติฯ สา ตํ อาห – ‘‘อมฺม, มา จินฺตยิ, อหํ ตถา กริสฺสามิ, ยถา พุทฺธปฺปมุโข สงฺโฆ อมฺหากํ ปฐมํ ภิกฺขํ ภุญฺชิสฺสตี’’ติฯ ตโต สตสหสฺสคฺฆนิกาย สุวณฺณปาติยา นิรุทกปายาสํ ปูเรตฺวา สปฺปิมธุสกฺขราทีหิ อภิสงฺขริตฺวา อญฺญิสฺสา ปาติยา ปฏิกุชฺชิตฺวา ตํ สุมนมาลาคุเฬหิ ปริกฺขิปิตฺวา มาลาคุฬสทิสํ กตฺวา ภควโต คามํ ปวิสนเวลาย สยเมว อุกฺขิปิตฺวา ธาติคณปริวุตา ฆรา นิกฺขมิฯ

อนฺตรามคฺเค เสนาปติโน อุปฏฺฐากา, ‘‘อมฺม, มา อิโต อาคมา’’ติ วทนฺติฯ มหาปุญฺญา นาม มนาปกถา โหนฺติ, น จ เตสํ ปุนปฺปุนํ ภณนฺตานํ กถา ปฏิกฺขิปิตุํ สกฺกา โหติฯ สา ‘‘จูฬปิต, มหาปิต, มาตุล, กิสฺส ตุมฺเห คนฺตุํ น เทถา’’ติ อาหฯ เสนาปตินา ‘‘อญฺญสฺส กสฺสจิ ขาทนียํ โภชนียํ มา เทถา’’ติ ฐปิตมฺห, อมฺมาติฯ กิํ ปน มม หตฺเถ ขาทนียํ โภชนียํ ปสฺสถาติ? มาลาคุฬํ ปสฺสามาติฯ กิํ ตุมฺหากํ เสนาปติ มาลาปูชมฺปิ กาตุํ น เทตีติ? เทติ, อมฺมาติฯ เตน หิ อเปถาติ ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา ‘‘มาลาคุฬํ คณฺหถ ภควา’’ติ อาหฯ ภควา เอกํ เสนาปติสฺส อุปฏฺฐากํ โอโลเกตฺวา มาลาคุฬํ คณฺหาเปสิฯ