เมนู

4. มหาจุนฺทสุตฺตวณฺณนา

[46] จตุตฺเถ เจตีสูติ เจติรฏฺเฐฯ สยํชาติยนฺติ เอวํนามเก นิคเมฯ มหาจุนฺโทติ ธมฺมเสนาปติสฺส กนิฏฺฐภาติโกฯ ธมฺเม โยโค อนุโยโค เอเตสนฺติ ธมฺมโยคาฯ ธมฺมกถิกานํ เอตํ นามํฯ ฌายนฺตีติ ฌายีฯ อปสาเทนฺตีติ ฆฏฺเฏนฺติ หิํสนฺติฯ ฌายนฺตีติ จินฺเตนฺติฯ ปชฺฌายนฺตีติอาทีนิ อุปสคฺควเสน วฑฺฒิตานิฯ กิมิเม ฌายนฺตีติ กิํ นาม อิเม ฌายนฺติฯ กินฺติเม ฌายนฺตีติ กิมตฺถํ อิเม ฌายนฺติฯ กถํ อิเม ฌายนฺตีติ เกน การเณน อิเม ฌายนฺติฯ อมตํ ธาตุํ กาเยน ผุสิตฺวา วิหรนฺตีติ มรณวิรหิตํ นิพฺพานธาตุํ สนฺธาย กมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวา วิหรนฺตา อนุกฺกเมน ตํ นามกาเยน ผุสิตฺวา วิหรนฺติฯ คมฺภีรํ อตฺถปทนฺติ คุฬฺหํ ปฏิจฺฉนฺนํ ขนฺธธาตุอายตนาทิอตฺถํฯ ปญฺญาย อติวิชฺฌ ปสฺสนฺตีติ สหวิปสฺสนาย มคฺคปญฺญาย ปฏิวิชฺฌิตฺวา ปสฺสนฺติฯ อิมสฺมิํ ปนตฺเถ สมฺมสนปฏิเวธปญฺญาปิ อุคฺคหปริปุจฺฉาปญฺญาปิ วฏฺฏติเยวาติฯ

5-6. สนฺทิฏฺฐิกสุตฺตทฺวยวณฺณนา

[47-48] ปญฺจเม สนฺตํ วา อชฺฌตฺตนฺติ นิยกชฺฌตฺเต วิชฺชมานํฯ โลโภติอาทีหิ ตีณิ อกุสลมูลานิ ทสฺสิตานิฯ โลภธมฺมาติอาทีหิ ตํสมฺปยุตฺตกา ธมฺมาฯ ฉฏฺเฐ กายสนฺโทสนฺติ กายทฺวารสฺส ทุสฺสนาการํฯ เสสทฺวเยปิ เอเสว นโยฯ อิเมสุ ทฺวีสุ สุตฺเตสุ ปจฺจเวกฺขณาว กถิตาฯ

7. เขมสุตฺตวณฺณนา

[49] สตฺตเม วุสิตวาติ วุตฺถพฺรหฺมจริยวาโสฯ กตกรณีโยติ จตูหิ มคฺเคหิ กตฺตพฺพํ กตฺวา ฐิโตฯ โอหิตภาโรติ ขนฺธภารํ กิเลสภารํ อภิสงฺขารภารญฺจ โอตาเรตฺวา ฐิโตฯ อนุปฺปตฺตสทตฺโถติ สทตฺโถ วุจฺจติ อรหตฺตํ, ตํ ปตฺโตติ อตฺโถฯ ปริกฺขีณภวสํโยชโนติ ขีณภวพนฺธโนฯ สมฺมทญฺญา วิมุตฺโตติ สมฺมา เหตุนา การเณน ชานิตฺวา วิมุตฺโตฯ ตสฺส น เอวํ โหติ อตฺถิ เม เสยฺโยติ วาติอาทีหิ เสยฺยสฺส เสยฺโยหมสฺมีติ มานาทโย ตโย มานา ปฏิกฺขิตฺตาฯ น หิ ขีณาสวสฺส ‘‘อตฺถิ มยฺหํ เสยฺโย, อตฺถิ สทิโส, อตฺถิ หีโน’’ติ มาโน โหติฯ นตฺถิ เม เสยฺโยติอาทีหิปิ เตเยว ปฏิกฺขิตฺตาฯ น หิ ขีณาสวสฺส ‘‘อหเมว เสยฺโย, อหํ สทิโส, อหํ หีโน, อญฺเญ เสยฺยาทโย นตฺถี’’ติ เอวํ มาโน โหติฯ

อจิรปกฺกนฺเตสูติ อรหตฺตํ พฺยากริตฺวา อจิรํเยว ปกฺกนฺเตสุฯ อญฺญํ พฺยากโรนฺตีติ อรหตฺตํ กเถนฺติฯ หสมานกา มญฺเญ อญฺญํ พฺยากโรนฺตีติ หสมานา วิย กเถนฺติฯ วิฆาตํ อาปชฺชนฺตีติ ทุกฺขํ อาปชฺชนฺติฯ

น อุสฺเสสุ น โอเมสุ, สมตฺเต โนปนียเรติ เอตฺถ อุสฺสาติ อุสฺสิตตา เสยฺยปุคฺคลาฯ โอมาติ หีนาฯ สมตฺโตติ สทิโสฯ อิติ อิเมสุ ตีสุปิ เสยฺยหีนสทิเสสุ ขีณาสวา มาเนน น อุปนียเร, น อุปเนนฺติ, น อุปคจฺฉนฺตีติ อตฺโถฯ ขีณา ชาตีติ ขีณา เตสํ ชาติฯ วุสิตํ พฺรหฺมจริยนฺติ วุตฺถํ มคฺคพฺรหฺมจริยํฯ จรนฺติ สํโยชนวิปฺปมุตฺตาติ สพฺพสํโยชเนหิ วิมุตฺตา หุตฺวา จรนฺติฯ สุตฺเตปิ คาถายมฺปิ ขีณาสโว กถิโตฯ

8. อินฺทฺริยสํวรสุตฺตวณฺณนา

[50] อฏฺฐเม หตูปนิสํ โหตีติ หตูปนิสฺสยํ โหติฯ สีลวิปนฺนสฺสาติ วิปนฺนสีลสฺสฯ ยถาภูตญาณทสฺสนนฺติ ตรุณวิปสฺสนาญาณํฯ นิพฺพิทาวิราโคติ เอตฺถ นิพฺพิทา พลววิปสฺสนา, วิราโค อริยมคฺโคฯ วิมุตฺติญาณทสฺสนนฺติ เอตฺถ วิมุตฺตีติ อรหตฺตผลํ, ญาณทสฺสนนฺติ ปจฺจเวกฺขณญาณํฯ อุปนิสฺสยสมฺปนฺนํ โหตีติ สมฺปนฺนอุปนิสฺสยํ โหติฯ อิมสฺมิํ สุตฺเต สีลานุรกฺขณอินฺทฺริยสํวโร กถิโตฯ

9. อานนฺทสุตฺตวณฺณนา

[51] นวเม กิตฺตาวตาติ กิตฺตเกนฯ อสฺสุตญฺเจวาติ อญฺญสฺมิํ กาเล อสฺสุตปุพฺพํฯ น สมฺโมสํ คจฺฉนฺตีติ วินาสํ น คจฺฉนฺติฯ เจตโส สมฺผุฏฺฐปุพฺพาติ จิตฺเตน ผุสิตปุพฺพาฯ สมุทาจรนฺตีติ มโนทฺวาเร จรนฺติฯ อวิญฺญาตญฺจ วิชานาตีติ อญฺญสฺมิํ กาเล อวิญฺญาตการณํ ชานาติฯ ปริยาปุณาตีติ วฬญฺเชติ กเถติฯ เทเสตีติ ปกาเสติฯ ปรํ วาเจตีติ ปรํ อุคฺคณฺหาเปติฯ