7. ปฐมสมยสุตฺตวณฺณนา

[27] สตฺตเม มโนภาวนียสฺสาติ เอตฺถ มนํ ภาเวติ วฑฺเฒตีติ มโนภาวนีโยฯ ทสฺสนายาติ ทสฺสนตฺถํฯ นิสฺสรณนฺติ นิคฺคมนํ วูปสมนํฯ ธมฺมํ เทเสตีติ กามราคปฺปชหนตฺถาย อสุภกมฺมฏฺฐานํ กเถติฯ ทุติยวาราทีสุ พฺยาปาทปฺปหานาย เมตฺตากมฺมฏฺฐานํ, ถินมิทฺธปฺปหานาย ถินมิทฺธวิโนทนกมฺมฏฺฐานํ, อาโลกสญฺญํ วา วีริยารมฺภวตฺถุอาทีนํ วา อญฺญตรํ, อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจปฺปหานาย สมถกมฺมฏฺฐานํ, วิจิกิจฺฉาปหานาย ติณฺณํ รตนานํ คุณกถํ กเถนฺโต ธมฺมํ เทเสตีติ เวทิตพฺโพฯ อาคมฺมาติ อารพฺภฯ มนสิกโรโตติ อารมฺมณวเสน จิตฺเต กโรนฺตสฺสฯ อนนฺตรา อาสวานํ ขโย โหตีติ อนนฺตราเยน อาสวานํ ขโย โหติฯ

8. ทุติยสมยสุตฺตวณฺณนา

[28] อฏฺฐเม มณฺฑลมาเฬติ โภชนสาลายฯ จาริตฺตกิลมโถติ ปิณฺฑปาตจริยาย อุปฺปนฺนกิลมโถฯ ภตฺตกิลมโถติ ภตฺตทรโถฯ วิหารปจฺฉายายนฺติ วิหารปจฺจนฺเต ฉายายฯ ยเทวสฺส ทิวา สมาธินิมิตฺตํ มนสิกตํ โหตีติ ยํ เอว ตสฺส ตโต ปุริมทิวสภาเค สมถนิมิตฺตํ จิตฺเต กตํ โหติฯ ตเทวสฺส ตสฺมิํ สมเย สมุทาจรตีติ ตํเยว เอตสฺส ตสฺมิํ สมเย ทิวาวิหาเร นิสินฺนสฺส มโนทฺวาเร สญฺจรติฯ โอชฏฺฐายีติ โอชาย ฐิโต ปติฏฺฐิโตฯ ผาสุกสฺส โหตีติ ผาสุกํ อสฺส โหติฯ สมฺมุขาติ กเถนฺตสฺส สมฺมุขฏฺฐาเนฯ สุตนฺติ โสเตน สุตํฯ ปฏิคฺคหิตนฺติ จิตฺเตน ปฏิคฺคหิตํฯ

9. อุทายีสุตฺตวณฺณนา

[29] นวเม อุทายินฺติ ลาฬุทายิตฺเถรํฯ สุโณมหํ, อาวุโสติ, อาวุโส, นาหํ พธิโร, สุณามิ ภควโต วจนํ, ปญฺหํ ปน อุปปริกฺขามีติฯ อธิจิตฺตนฺติ สมาธิวิปสฺสนาจิตฺตํฯ อิทํ, ภนฺเต, อนุสฺสติฏฺฐานนฺติ อิทํ ฌานตฺตยสงฺขาตํ อนุสฺสติการณํฯ ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหาราย สํวตฺตตีติ อิมสฺมิํเยว อตฺตภาเว สุขวิหารตฺถาย ปวตฺตติฯ อาโลกสญฺญนฺติ อาโลกนิมิตฺเต อุปฺปนฺนสญฺญํฯ ทิวา สญฺญํ อธิฏฺฐาตีติ ทิวาติ สญฺญํ ฐเปติ ฯ ยถา ทิวา ตถา รตฺตินฺติ ยถาเนน ทิวา อาโลกสญฺญา มนสิกตา, รตฺติมฺปิ ตเถว ตํ มนสิ กโรติฯ ยถา รตฺติํ ตถา ทิวาติ ยถา วาเนน รตฺติํ อาโลกสญฺญา มนสิกตา, ทิวาปิ ตํ ตเถว มนสิ กโรติฯ วิวเฏนาติ ปากเฏนฯ อปริโยนทฺเธนาติ นีวรเณหิ อโนนทฺเธนฯ สปฺปภาสํ จิตฺตํ ภาเวตีติ ทิพฺพจกฺขุญาณตฺถาย สโหภาสกํ จิตฺตํ พฺรูเหติ วฑฺเฒติฯ ยํ ปน ‘‘อาโลกสญฺญํ มนสิ กโรตี’’ติ วุตฺตํ, ตํ ถินมิทฺธวิโนทนาโลกสญฺญํ สนฺธาย วุตฺตํ, น ทิพฺพจกฺขุญาณาโลกนฺติ เวทิตพฺพํฯ ญาณทสฺสนปฺปฏิลาภายาติ ทิพฺพจกฺขุสงฺขาตสฺส ญาณทสฺสนสฺส ปฏิลาภายฯ

อิมเมว กายนฺติอาทีสุ ยํ วตฺตพฺพํ สิยา, ตํ สพฺพํ สพฺพากาเรน วิตฺถารโต วิสุทฺธิมคฺเค กายคตาสติกมฺมฏฺฐาเน วุตฺตํฯ กามราคปฺปหานายาติ ปญฺจกามคุณิกสฺส ราคสฺส ปหานตฺถายฯ เสยฺยถาปิ ปสฺเสยฺยาติ ยถา ปสฺเสยฺยฯ สรีรนฺติ มตสรีรํฯ สิวถิกาย ฉฑฺฑิตนฺติ สุสาเน อปวิทฺธํฯ เอกาหํ มตสฺส อสฺสาติ เอกาหมตํฯ ทฺวีหํ มตสฺส อสฺสาติ ทฺวีหมตํฯ ตีหํ มตสฺส อสฺสาติ ตีหมตํฯ ภสฺตา วิย วายุนา อุทฺธํ ชีวิตปริยาทานา ยถานุกฺกมํ สมุคฺคเตน สูนภาเวน ธุมาตตฺตา อุทฺธุมาตํ, อุทฺธุมาตเมว อุทฺธุมาตกํฯ ปฏิกูลตฺตา วา กุจฺฉิตํ อุทฺธุมาตนฺติ อุทฺธุมาตกํฯ วินีลํ วุจฺจติ วิปริภินฺนวณฺณํ, วินีลเมว วินีลกํฯ ปฏิกูลตฺตา วา กุจฺฉิตํ วินีลนฺติ วินีลกํฯ มํสุสฺสทฏฺฐาเนสุ รตฺตวณฺณสฺส ปุพฺพสนฺนิจยฏฺฐาเนสุ เสตวณฺณสฺส เยภุยฺเยน จ นีลวณฺณสฺส นีลฏฺฐาเน นีลสาฏกปารุตสฺเสว ฉวสรีรสฺเสตํ อธิวจนํฯ ปริภินฺนฏฺฐาเนหิ นวหิ วา วณมุเขหิ วิสฺสนฺทมานํ ปุพฺพํ วิปุพฺพํ, วิปุพฺพเมว วิปุพฺพกํฯ ปฏิกูลตฺตา วา กุจฺฉิตํ วิปุพฺพนฺติ วิปุพฺพกํฯ วิปุพฺพกํ ชาตํ ตถาภาวํ คตนฺติ วิปุพฺพกชาตํฯ

โส อิมเมว กายนฺติ โส ภิกฺขุ อิมํ อตฺตโน กายํ เตน กาเยน สทฺธิํ ญาเณน อุปสํหรติ อุปเนติฯ กถํ? อยมฺปิ โข กาโย เอวํธมฺโม เอวํภาวี เอวํอนตีโตติฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ – อายุ อุสฺมา วิญฺญาณนฺติ อิเมสํ ติณฺณํ ธมฺมานํ อตฺถิตาย อยํ กาโย ฐานคมนาทิขโม โหติ, อิเมสํ ปน วิคมา อยมฺปิ เอวํธมฺโม เอวํปูติกสภาโวเยวาติฯ เอวํภาวีติ เอวเมวํ อุทฺธุมาตาทิเภโท ภวิสฺสติฯ เอวํ อนตีโตติ เอวํ อุทฺธุมาตาทิภาวํ อนติกฺกนฺโตฯ