19. กายคตาสติวคฺควณฺณนา

[563] เจตสา ผุโฏติ เอตฺถ ทุวิธํ ผรณํ อาโปผรณญฺจ ทิพฺพจกฺขุผรณญฺจฯ ตตฺถ อาโปกสิณํ สมาปชฺชิตฺวา อาเปน ผรณํ อาโปผรณํ นามฯ เอวํ ผุเฏปิ มหาสมุทฺเท สพฺพา สมุทฺทงฺคมา กุนฺนทิโย อนฺโตคธาว โหนฺติฯ อาโลกํ ปน วฑฺเฒตฺวา ทิพฺพจกฺขุนา สกลสมุทฺททสฺสนํ ทิพฺพจกฺขุผรณํ นามฯ เอวํ ผุเฏปิ มหาสมุทฺเท สพฺพา มหาสมุทฺทงฺคมา กุนฺนทิโย อนฺโตคธาว โหนฺติฯ อนฺโตคธา ตสฺสาติ ตสฺส ภิกฺขุโน ภาวนาย อพฺภนฺตรคตาว โหนฺติฯ วิชฺชาภาคิยาติ เอตฺถ สมฺปโยควเสน วิชฺชํ ภชนฺตีติ วิชฺชาภาคิยา, วิชฺชาภาเค วิชฺชาโกฏฺฐาเส วตฺตนฺตีติปิ วิชฺชาภาคิยาฯ ตตฺถ วิปสฺสนาญาณํ มโนมยิทฺธิ ฉ อภิญฺญาติ อฏฺฐ วิชฺชา, ปุริเมน อตฺเถน ตาหิ สมฺปยุตฺตธมฺมาปิ วิชฺชาภาคิยาฯ ปจฺฉิเมน อตฺเถน ตาสุ ยา กาจิ เอกา วิชฺชา วิชฺชา, เสสา วิชฺชาภาคิยาติ เอวํ วิชฺชาปิ วิชฺชาสมฺปยุตฺตธมฺมาปิ วิชฺชาภาคิยาเตว เวทิตพฺพาฯ

[564] มหโต สํเวคายาติ มหนฺตสฺส สํเวคสฺส อตฺถายฯ อุปริปททฺวเยปิ เอเสว นโยฯ เอตฺถ จ มหาสํเวโค นาม วิปสฺสนา, มหาอตฺโถ นาม จตฺตาโร มคฺคา, มหาโยคกฺเขโม นาม จตฺตาริ สามญฺญผลานิฯ อถ วา มหาสํเวโค นาม สห วิปสฺสนาย มคฺโค, มหาอตฺโถ นาม จตฺตาริ สามญฺญผลานิ, มหาโยคกฺเขโม นาม นิพฺพานํฯ สติสมฺปชญฺญายาติ สติยา จ ญาณสฺส จ อตฺถายฯ ญาณทสฺสนปฏิลาภายาติ ทิพฺพจกฺขุญาณายฯ ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหารายาติ อิมสฺมิํเยว ปจฺจกฺเข อตฺตภาเว สุขวิหารตฺถายฯ วิชฺชาวิมุตฺติผลสจฺฉิกิริยายาติ วิชฺชาวิมุตฺตีนํ ผลสฺส ปจฺจเวกฺขกรณตฺถายฯ เอตฺถ จ วิชฺชาติ มคฺคปญฺญา, วิมุตฺตีติ ตํสมฺปยุตฺตา เสสธมฺมาฯ เตสํ ผลํ นาม อรหตฺตผลํ, ตสฺส สจฺฉิกิริยายาติ อตฺโถฯ

[571] กาโยปิ ปสฺสมฺภตีติ นามกาโยปิ กรชกาโยปิ ปสฺสมฺภติ, วูปสนฺตทรโถ โหติฯ วิตกฺกวิจาราปีติ เอเต ธมฺมา ทุติยชฺฌาเนน วูปสมฺมนฺติ นาม, อิธ ปน โอฬาริกวูปสมํ สนฺธาย วุตฺตํฯ