17. ปสาทกรธมฺมวคฺควณฺณนา

[366] อทฺธมิทนฺติอาทีสุ อทฺธนฺติ เอกํสาธิวจนเมตํ, อทฺธา อิทํ ลาภานํ, เอกํโส เอส ลาภานนฺติ วุตฺตํ โหติฯ ยทิทํ อารญฺญิกตฺตนฺติ โย เอส อารญฺญิกภาโวฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ – อารญฺญิกภาโว นาม ลาภานํ เอกํโส อวสฺสภาวิตา น สกฺกา อารญฺญิเกน ลาภํ น ลภิตุนฺติฯ อารญฺญิโก หิ ภิกฺขุ ‘‘อตฺตโน อรญฺญวาสสฺส อนุจฺฉวิกํ กริสฺสามี’’ติ ปาปกํ นาม น กโรติ, อถสฺส ‘‘อารญฺญิโก อยํ ภิกฺขู’’ติ สญฺชาตคารโว มหาชโน จตุปจฺจเยน ปูชํ กโรติฯ เตน วุตฺตํ – ‘‘อทฺธมิทํ, ภิกฺขเว, ลาภานํ ยทิทํ อารญฺญิกตฺต’’นฺติฯ เสสปเทสุปิ เอเสว นโยฯ เอตฺถ ปน พาหุสจฺจนฺติ พหุสฺสุตภาโวฯ ถาวเรยฺยนฺติ จิรปพฺพชิตตฺตา ถาวรปฺปตฺตภาโวฯ อากปฺปสมฺปทาติ จีวรคฺคหณาทิโน อากปฺปสฺส สมฺปตฺติฯ ปริวารสมฺปทาติ สุจิปริวารตาฯ โกลปุตฺตีติ กุลปุตฺตภาโวฯ วณฺณโปกฺขรตาติ สมฺปนฺนรูปตาฯ กลฺยาณวากฺกรณตาติ วจนกิริยาย มธุรภาโวฯ อปฺปาพาธตาติ อาโรคฺยสมฺปตฺติฯ อโรโค หิ ภิกฺขุ อตฺตโน สรีรกลฺยาณตาย วิปสฺสนาธุเร จ คนฺถธุเร จ ปริปูรการี โหติ, เตนสฺส ลาโภ อุปฺปชฺชตีติฯ

โสฬส ปสาทกรธมฺมา นิฏฺฐิตาฯ

18. อปรอจฺฉราสงฺฆาตวคฺควณฺณนา

[382] อจฺฉราสงฺฆาตมตฺตมฺปีติ อิทมฺปิ สุตฺตํ อคฺคิกฺขนฺธูปมอฏฺฐุปฺปตฺติยํเยว (อ. นิ. 7.72) วุตฺตํฯ อปฺปนาปฺปตฺตาย หิ เมตฺตาย วิปาเก กถาเยว นตฺถิฯ ตสฺสาเยว อฏฺฐุปฺปตฺติยา อยํ เทสนา อารทฺธาติ เวทิตพฺพาฯ ตตฺถ ปฐมนฺติ ‘‘คณนานุปุพฺพตา ปฐมํ, อิทํ ปฐมํ สมาปชฺชตีติ ปฐม’’นฺติ วิภงฺเค (วิภ. 568) วุตฺตตฺถเมวฯ ฌานนฺติ ฌานํ นาม ทุวิธํ อารมฺมณูปนิชฺฌานญฺจ ลกฺขณูปนิชฺฌานญฺจาติฯ ตตฺถ อารมฺมณูปนิชฺฌานํ นาม อฏฺฐ สมาปตฺติโยฯ ตา หิ ปถวีกสิณาทิโน อารมฺมณสฺส อุปนิชฺฌานโต อารมฺมณูปนิชฺฌานนฺติ วุจฺจนฺติฯ ลกฺขณูปนิชฺฌานนฺติ วิปสฺสนามคฺคผลานิฯ วิปสฺสนา หิ อนิจฺจาทิวเสน สงฺขารลกฺขณสฺส อุปนิชฺฌานโต ลกฺขณูปนิชฺฌานํ นาม, วิปสฺสนาย ปน ลกฺขณูปนิชฺฌานกิจฺจํ มคฺเคน สิชฺฌตีติ มคฺโค ลกฺขณูปนิชฺฌานํ, ผลํ สุญฺญตอนิมิตฺตอปฺปณิหิต-ลกฺขณสฺส นิพฺพานสฺเสว อุปนิชฺฌานโต ลกฺขณูปนิชฺฌานนฺติ วุจฺจติฯ ตตฺถ อิมสฺมิํ ปน อตฺเถ อารมฺมณูปนิชฺฌานํ อธิปฺเปตํฯ โก ปน วาโท เย นํ พหุลีกโรนฺตีติ เย นํ ปฐมชฺฌานํ พหุลี กโรนฺติ, ปุนปฺปุนํ กโรนฺติ, เตสุ วตฺตพฺพเมว นตฺถิฯ เสสเมตฺถ เหฏฺฐา วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํฯ

[383] ทุติยนฺติอาทีสุปิ ‘‘คณนานุปุพฺพตา ทุติย’’นฺติอาทินา (วิภ. 579) นเยน อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ